Vestdijkkroniek. Jaargang 2006

[p. 1]

[Nummer 108]

Hank Ort
redactioneel

Vestdijk glimlacht

Het is al weer bijna een jaar geleden dat de Vestdijkbiografie van Wim Hazeu verscheen. Een evenement, getuige de aandacht in krant en journaal voor de letterkundige promotie van de auteur. Maar ook daarna, in de verschillende recensies, besteedden de dag- en weekbladen nog veel aandacht aan de biografie, met zelfs wat voorzichtige polemiek over het vergelijken van het werk van Hazeu met dat van zijn voorganger Hans Visser (Etty - Hazeu - Arnoldussen).¹ In het kielzog van deze aandacht is er op dit moment weer meer Vestdijk in druk leverbaar dan in jaren het geval was, wat op zich al een brede glimlach rechtvaardigt.

De Vestdijkkroniek opent met een kritisch essay van auteur en Vestdijkkenner van het eerste uur Martin Hartkamp. Voor het schrijven was de biografie weliswaar aanleiding, maar al snel raakt deze op de achtergrond en ontpopt de kritiek zich tot een speurtocht naar het wezen van Vestdijk. De tocht leidt op onnavolgbare wijze langs een deel van Vestdijks beste werk, met onder meer een adembenemende analyse van de gedichtencyclus ‘Water in zicht’. Hartkamp laat hier zien nog steeds in de huid van Vestdijk te kunnen kruipen.

Hierop volgend zetten we een bescheiden lichtspot op de relaties van Simon Vestdijk met Henriëtte van Eyk en Ans Koster. De bijdragen van Fries de Vries en Kees 't Hart voegen hartstocht toe aan onze appreciatie van de feiten. Over de relatie met Van Eyk is al veel geschreven, maar wat begrijpen wij van deze grote liefde? En Ans Koster? Hoe kunnen we het belang duiden van deze vrouw, onsterfelijk op ons netvlies geëtst via ‘De uiterste seconde’? Beiden moeten onontbeerlijk zijn geweest voor het gedijen van het schrijversgenie. De ode van Kees 't Hart biedt een noodzakelijk tegenwicht tegen het beeld dat sommige recensenten oproepen van de goedmoedig slovende huishoudster. Wilbert van Walstein sluit dit kroniekdeel over ‘vrouwenzaken’ af met zijn visie op Vestdijk en vrouwendienst.

1 In Vrij Nederland noemde Hazeu de recensie van zijn boek door Elsbeth Etty ‘een liquidatie’. In Het Parool van 17 november 2005 zegt Paul Arnoldussen hierover: ‘Hazeu heeft tien zware jaren met de erfenis van Vestdijk doorgebracht en reageert wat overgevoelig op kanttekeningen die gebaseerd zijn op een eerdere Vestdijk-biografie van Hans Visser. Waar die twee boeken verschillen, mag dat toch worden vastgesteld? En daarover mag toch ook opheldering van de laatste biograaf worden gevraagd?’

[p. 2]

Zoals beloofd, besteden we uitgebreid aandacht aan de receptie van de Vestdijkbiografie van Hazeu. De redactie streefde daarbij geen volledigheid na, maar de opgenomen recensies bieden een interessant palet aan meningen - niet alleen over Hazeu, maar ook over Vestdijk. De lezer kan in deze aflevering zijn eigen oordeel spiegelen aan: Elsbeth Etty (NRC Handelsblad), Kees Fens (de Volkskrant), Kees 't Hart (Leeuwarder Courant), Hugo Brandt Corstius (De Groene Amsterdammer) en Hans Anten (Nederlandse letterkunde). Een aantal andere recensies (waar ik wel uit citeer) houdt u tegoed voor de volgende keer.² Dit kroniekdeel sluit af met een complimenteuze brief van de schrijver Willem G. van Maanen (1920) aan Hazeu. Het verschijnen van de nieuwe biografie bracht de pennen aardig in beroering!

Ook al lijkt het obligaat te melden dat Vestdijk niet meer gelezen wordt (Fens, Goedegebuure, Anten) en lezen we ook weer eens dat Vestdijk moeilijk wordt gevonden (Goedegebuure), een saai leven leidde (Fens) of juist niet (Brandt Corstius), dat alle speelsheid in zijn werk ontbreekt (Fens) of juist dat zijn humor opvalt (Hansen); deze recensenten schrijven allen met waardering over het fenomeen Vestdijk. De biografie zet aan tot (her-)lezing van Vestdijk. En dat is in mijn ogen de belangrijkste verdienste van het werk van Hazeu. En Vestdijk zelf? Die moet postuum ongetwijfeld glimlachen om alle over hem gedebiteerde ‘waarheden’ (vrij naar Gé Vaartjes).

Meerdere recensenten wijzen op onzorgvuldigheden en drukfouten in de biografie (Hartkamp becijfert aan de hand van een steekproef dat het in dit boek van duizend pagina's kan gaan om duizenden fouten): gooit u Visser (ondanks het advies van Brandt Corstius) dus vooral nog niet weg... Daarnaast valt als rode draad op dat - afgezien van meer (Brandt Corstius, Goedegebuure, Hansen, Kees 't Hart) of minder (Hartkamp, Etty, Fens) waardering voor de weergave van de feiten - de recensenten met elkaar de teleurstelling delen dat Hazeu niet is toegekomen aan een persoonlijke visie op zijn onderwerp. Hartkamp zegt daar niets over, maar laat in zijn eigen essay treffend zien hoe dat zou kunnen.

Elsbeth Etty: ‘Maar de grootste zwakte van deze biografie is dat een exegese van Vestdijks oeuvre ontbreekt: over het werk van Vestdijk staat geen zin of typering die Hazeu zelf heeft verzonnen. Een eigen visie op het werk van Vestdijk en op diens betekenis geeft hij niet, het wezen van Vestdijks angsten is niet doorgrond, zijn universum, die hel van ijs, is wel van buiten aanschouwd, maar bij lange na niet betreden.’

Kees Fens: ‘Het raadsel is open, de deur blijft dicht, de geest van de schrijver ontoegankelijk.’

2 Onder meer: Jaap Goedegebuure (Trouw), Wil Hansen (De Morgen) en Roel Steverink (Internetforum De Leestafel).

[p. 3]

Hugo Brandt Corstius: ‘Mijn conclusie is dat met al mijn bezwaren tegen stijl en volume iedereen die in Simon Vestdijk geïnteresseerd is - dus: iedereen die twee boeken van Vestdijk gelezen heeft - deze biografie moet lezen. Er zal nooit een betere komen.’
Wil Hansen: ‘Vestdijk is ook nu weer aan zijn biograaf ontsnapt. [...] Hazeu is geen vogel die alziend boven het landschap hangt, maar een slang die zich door het hoge gras kronkelt op weg naar zijn volgende toevallige prooi.’
Roel Steverink: ‘Wie over het leven van Vestdijk in alle geuren en kleuren wil lezen, leze dit boek, wie een grondige analyse van zijn werk en een plaatsbepaling in de wereldliteratuur verwacht komt bedrogen uit.’
Kees 't Hart: ‘Hazeu schreef met deze biografie zijn meesterproef en kreeg daarvoor gisteren in Groningen volkomen terecht de doctorstitel. Dit werk heeft dus een wetenschappelijk tintje en je kunt inderdaad zeggen dat Hazeu er niet in het wilde weg op los speculeert of interpreteert. Hij houdt zich bij de feiten en die zijn vaak al bizar genoeg.’

Al met al dus ook veel waardering: we zijn blij met Hazeu en we putten troost uit de aanname van Etty (en in weerwil van Brandt Corstius) dat er ongetwijfeld andere biografieën van het nog immer boeiende fenomeen Vestdijk zullen volgen.

Tot slot in deze 108^e Vestdijkkroniek nog een artikel van H.T.M. van Vliet over de ‘kunst van het schrappen’ naar aanleiding van de ontstaansgeschiedenis van de roman Terug tot Ina Damman.

Deze keer dus weer een gevarieerde Kroniek. Veel leesplezier!

Voor uw agenda:

Uitreiking van de vijftiende Anton Wachterprijs en de vierde Ina Dammanprijs.

Zaterdag 4 november, 14:00 uur in de grote Kerk te Harlingen.