Vestdijkkroniek. Jaargang 1999

Simon Vestdijk eindelijk in een nieuw jasje gestoken
Winston Sawat

Simon Vestdijk (1898-1971) behoort tot de belangrijkste Nederlandse schrijvers van de twintigste eeuw. Zijn oeuvre is even veelzijdig als omvangrijk. Toch is er in de traditie van Nederlandse literatuurverfilmingen een spoortje Vestdijk te bekennen. De VPRO is in samenwerking met Hungry Eye Pictures begonnen aan een inhaalrace om de schrijver, die dit jaar 100 jaar zou zijn geworden, te vereren. De laatste uit een reeks van drie verfilmingen heet Ivoren Wachters.

Ivoren Wachters vertelt het tragische verhaal van de 17-jarige gymnasiast Philip Corvage (Stijn Westenend).

Philip is buitengewoon intelligent, geestig en charmant en steekt met kop en schouders boven zijn omgeving uit. Vooral zijn verwaarloosde gebit (de ivoren wachters) plaatsen Philip ongewild in een uitzonderingspositie waaruit hij zich (onder andere door te dichten) probeert te werken. Zijn intellect komt de jonge Corvage uiteindelijk te duur staan tegenover de nieuwe leraar Nederlands, Frits Schotel de Bie (Roef Ragas). De betweterige onderbrekingen van Philip tijdens de les zijn aanleiding voor Frits om Philip publiekelijk te vernederen: hij sommeert Philip zijn ‘afgebrande kerkhof’ voor zich te houden. Deze vreselijke klap verwerkend speelt de listige Philip de situatie uit via Lida (Elvira Out), de aantrekkelijke vriendin van Frits. Thuis ligt Philip voortdurend in de clinch met

[p. 52]

zijn oom Selhorst (Joop Doderer) bij wie hij inwoont, één van de vele woedeuitbarstingen van Selhorst zal uiteindelijk dramatische gevolgen hebben.

Ivoren Wachters is de verfilming van Vestdijks populairste roman. Stond deze in de jaren zeventig nog bovenaan de literatuurlijst van elke eindexamenkandidaat, tegenwoordig is hij nergens meer te bekennen. De verfilming zal de drempel van Vestdijks literatuur hoogstwaarschijnlijk verlagen, daar verfilmingen het altijd goed doen als uittreksel. Of het boek uiteindelijk toch nog gelezen moet worden is de vraag. Wat uiterlijk betreft mag Ivoren Wachters zich wel onderscheiden van de gemiddelde Nederlandse boekverfilming. De sfeer van de film wijkt weliswaar af van het boek, zo heeft regisseuse Dana Nechushtan het verhaal van de jaren '50 naar de achtergrond van de woelige jaren '70 verplaatst. Dit en de begeleidende snoeiende gitaren van Jimi Hendrix geven de rebellie van Philip Corvage namelijk beter weer. Corvage vecht tegen een generatieconflict op en komt dit immers niet beter over als hippie?

Na een kwart eeuw filmcultuur bestaande uit stoffige boekverfilmingen, met Karakter als enige uitsteker, waren we wel toe aan een frisse eigentijdse aanpak. Nechushtan gaat filmisch onconventioneel te keer. Ivoren Wachters staat bol van visuele experimenten, niet eerder ontdekte camera-posities, consequente kleurenfilters en de door het befaamde duo Jelier en Schaaf (o.a. Lang leve de koningin, Karakter, Kleine Teun) prachtig ontworpen art-direction, geheel in jaren '70 stijl. Het ontsiert de film ‘slechts’ dat het verhaal en de personages zich niet ontwikkelen: Stijn Westenend als Philip Corvage komt niet goed uit de verf; hij voelde zich waarschijnlijk niet lekker onder die pruik en met die gebitsprothesen. Joop Doderer als de starre oom Selhorst is compleet over-the-top. Het optreden van Roef Ragas daarentegen is werkelijk om te smullen als de tot in de puntjes perfectionistische Frits Schotel de Bie, zijn minimalistische manier van acteren komt zeer overtuigend over!

Het verhaaltje kabbelt maar wat voort, terwijl de dialogen oubollig blijven aandoen en zijn vergeten meegenomen te worden in het transformatieproces. Toch mag gesproken worden van een redelijk geslaagde onderneming, althans uit filmisch oogpunt gezien. Nechushtan is tot veel instaat, maar haar kunnen ontbeert het vertellen van een goed verhaal. Er zitten namelijk veel valkuilen in het verfilmen van een Vestdijk, niet ongebruikelijk is om bijna letterlijk het boek te volgen, waardoor de film echter aan kracht en lading verliest. Dit weet Nechushtan nog te omzeilen, haar film moeten we volgens haar los van het boek zien. Maar zij vervalt in zo veel mooifilmerij, dat ze simpelweg vergeet het ‘verhaaltje’ te vertellen, al is het haar eigen.