Vestdijkkroniek. Jaargang 1999

[p. 32]

Anne Wadman en Vestdijk
Dr. Anne Wadman over Vestdijk-biografie:

Us doel wie in minskelibben te fangen, yn syn hiele hear en fear

Anne Wadman. Foto: Anneke Bleeker

‘Sjoch mar net nei de rommel.’, ‘zegt dr. Anne Wadman als we zijn woonkamer binnengaan. Vloer en tafel liggen bezaaid met mappen, boeken en paperassen, die allemaal betrekking hebben op Simon Vestdijk. Sinds vorige week donderdag bekend werd dat Vestdijks weduwe haar medewerking aan de biografie over haar man had gestaakt, heeft Anne Wadman geen rustig moment meer gehad: de journalisten lossen elkaar af, om de haverklap rinkelt de telefoon.

Nooit had hij gedacht dat het conflict zo breed zou worden uitgemeten in de pers en voor de televisie en dat het zoveel emoties zou oproepen. ‘Ik haw dit net wold, hear’, zegt bij. ‘Ik haw gjin beswier tsjin publisiteit, mar dan wol leafst om in posityf feit. No is it praterij yn it wylde om’.

Met dat laatste doelt hij op uitlatingen die Mieke Vestdijk - van der Hoeven de afgelopen dagen heeft gedaan, als zouden Wadman en zijn mede-biograaf dr. ir. Hans Visser voor hun werkzaamheden twintigduizend gulden per jaar toucheren van uitgeverij De Bezige Bij. Wadman heeft becijferd dat hij over drie jaar in totaal f. 3560,30 aan onkostenvergoeding heeft ontvangen en Visser ook ongeveer zoveel. De rest van die zogenaamde ‘subsidie’ moet dan zijn opgegaan aan de goedkope en slechte landwijn in het Bezige Bij huis en aan drie goede etentjes bij Bodega Keizer, stelt hij ironisch vast.

Hij heeft een lange waslijst opgesteld van onjuistheden die mevrouw Vestdijk in interviews rondstrooit. De biografen zouden op kosten van de Bezige Bij een kopieermachine hebben willen aanschaffen. ‘Ik haw sa'n apparaat, mar dat haw ik sels betelle’. Ook heeft zij geopperd dat Visser nog geen drie woorden behoorlijk achter elkaar kan zetten. Wadman: ‘Dat is smaad, dat liket nergens

[p. 33]

nei’. Hij vindt dat mevrouw Vestdijk de discussie zo in een onfrisse sfeer trekt.

Sommige van die aantijgingen kan hij noodgedwongen niet onweersproken laten, maar het zijn natuurlijk bijzaken. Het conflict kent wezenlijker vragen. Is het afwijzende oordeel van mevrouw Vestdijk over het door de biografen vervaardigde proefhoofdstuk terecht? In hoeverre zijn leven en werk van Vestdijk met elkaar verweven? Van welke gegevens mag een biograaf wel of niet gebruikmaken?

Na twee jaar lang onderzoek te hebben gepleegd waarbij een waanzinnige hoeveelheid materiaal moest worden doorgeworsteld, kwam vorig jaar een proefhoofdstuk gereed. Visser en Wadman legden het voor aan de Biografie Begeleidingscommissie die op hun eigen verzoek was ingesteld. Het manuscript telde veertig bladzijden en behandelde de periode 1929-1932.

De commissie reageerde verdeeld. Mevrouw Vestdijk nam zoals bekend direct stelling tegen het werkstuk. Zij weigerde de vergadering bij te wonen waarin het zou worden besproken. Op die bijeenkomst liet Vestdijk-kenner Jean Brüll zich positief uit over het hoofdstuk, prof. dr. Gerrit Borgers had het nog maar vluchtig gelezen en Geert Lubberhuizen, oud-directeur van de Bezige Bij, gaf zijn mening niet prijs, al maakte hij later enkele kritische kanttekeningen.

Anne Wadman legt er de nadruk op dat het een proefhoofdstuk was: ‘It begjint op in frij willekeurich momint en it is net ôf. Wy waarden ek tige opjage, ûnder oaren troch Lubberhuizen, dy 't alyn it iepenbier ferklearre hie dat it earste haadstik fan de Vestdijk-biografy hast klear wie.’

In de beschreven periode manifesteerde Vestdijk zich literair voornamelijk als dichter. Veel gedichten zijn gepubliceerd, maar Wadman bestudeerde ook tweehonderd nimmer verschenen verzen, beschikbaar gesteld door Tom van Deel (die een uitgave aan het voorbereiden is) en Vestdijkkenner Nol Gregoor. Dat hele pakket, vaak moeilijk leesbaar, heeft hij doorgewerkt.

Vestdijk schreef bij voorkeur gedichtenreeksen. Zo stootte Wadman op een zestal gedichten over de kermisorgels in Harlingen die eerst gekeurd moesten worden voor ze zich op straat lieten horen. Er was een serie ‘Dromen’: ‘Fan in part dêrfan koe ik neigean dat se op reële dreamen beresten.’ Ook kwam hij een reeks poëtische portretten van jeugdvrienden tegen. Autobiografische elementen te over dus.

Van alle gedichten die Vestdijk in die tijd heeft geschreven, is ongeveer de helft in druk verschenen. Bij de bestudering van de ongepubliceerde poëzie kwamen veel biografische gegevens te voorschijn, want datum en plaats van ontstaan (soms een bepaald café) had Vestdijk er steeds bij genoteerd. Zo toonden Visser en Wadman in hun proefhoofdstuk de verwevenheid van poëzie en biografische feiten aan.

Er waren ook zes, zeven gedichten bij die sloegen op de relaties die Simon Vestdijk toentertijd met vrouwen onderhield, in het bijzonder met Simone Sechez, de ex-echtgenote van de schrijver Eddy du Perron. Een liefdesrelatie die in de literaire wereld alom bekend is en die door J, H.W. Veenstra in ‘Maatstaf’ van december 1983 ook weer eens is beschreven.

‘En dêr is no dy hiele sensaasje om ûntstien. Mar wat wy dien hawwe is gewoan it neifertellen fan dy frjemde histoarje fan trije persoanen: Du Perron dy't syn frou wol slite woe, Vesidijk dy't om in frou ferlegen siet en Simone Sechez dy't ien ha woe om tsjin oan te praten. Dy hiele mefrou Vestdijk wie der noch net iens yn 1932’.

Wadman bestrijdt dat zij alleen de erotische stukken uit het materiaal hebben gevist, zoals mevrouw Vestdijk beweert. Ook des schrijvers reis naar Indië, zijn waarnemingen als arts, de totstandkoming van een geweldige verzameling gedichten, de omgang met vrienden en mentoren, het ontstaan en de ontvangst van Vestdijks eerste dichtbundel komen ter sprake: ‘Wy kieze foar de hiele Vestdijk’.

Het is nooit de bedoeling geweest een diepgaande literair-historische analyse over Vestdijk te schrijven ‘As wy dat dwaan soene - der binne sa'n twahûndert ûtjeften fan him bekend - dan soe it in boek fan fiiftûzen siden wurde.

Us doel wie in minskelibben te fangen yn syn hiele hear en fear en it literaire wurk dêryn sa organysk mooglik te pleatsen. Wy woene de libbensfeiten yn ferbân sette. Nea ha wy de pretinsje hân it lêste wurd oer Vestdijk te hawwen. Dat is in belachlike

[p. 34]

gedachte. Wagner is yn 1883 stoarn en der is gjin jier ferrûn of der is in nije biografy. De feiten bliuwe itselde, mar se wurde elke kear wer oars ynterpretearre, Oer tritich jier wurdt der wierskynlik ek wer oars oer Vestdijk tocht’.

Wel heeft men nú nog de gelegenheid de mensen te ontmoeten die Vestdijk voor de oorlog hebben gekend, al raakt die groep aardig uitgedund. ‘Se stjerre ûs ûnder de hannen wei. Cola Debrot, Johan van der Woude, Elisabeth de Roos - de twadde frou fan Du Perron - dy binne der al net mear. Hans Visser - der is net ien dy't safolle fan it libben fan Vestdijk ôfwit as hy - hat him ût e liken wrotten om noch safolle mooglik minsken te treffen’.

De beschuldiging van mevrouw Vestdijk dat de beide biografen allemaal onbelangrijk materiaal gebruiken, pareert Wadman met een citaat van prof Sam Dresden: ‘Mijn mening is dat alles van enig belang, dat niet door de schrijver is vernietigd, moet worden gepubliceerd. Als een schrijver niet wil dat er na zijn dood intieme details bekend worden, dan moet hij er zelf voor zorgen dat er bij de erfenis niets boven tafel komt’.

Wadman: ‘Vestdijk hat sels neat dien om spul op te romjen. Hy het krekt syn best dien om safolle mooglik dingen te bewarjen’. Naar zijn mening heeft Vestdijk bewust allerlei feiten uit zijn leven vastgelegd, mogelijk met de bedoeling later nog eens de biografisch achtergronden van zijn werk te beschrijven.

Mevrouw Vestdijk mag dan verscheidene bronnen voor gesloten hebben verklaard, het is wel de bedoeling dat het boek er komt, aldus Anne Wadman, misschien in twee delen. Het eerste zou over zo'n drie jaar kunnen verschijnen. Er is een kans dat Vestdijks weduwe dan juridische stappen onderneemt. ‘Mar ik tink dat se der hiel ferstannich oan docht dat net te dwaan. Dan komt der wer deselde reboelje en dêr hat gjinien wat oan’.

‘In probleem kin wêze dat wy informaasje brûke dy't wy krige ha doe't noch wol fan har mocht. Mar ik tink dat ûs dat rjocht net mei weromwurkjende krêft ôfnommen wurde kin, dat is ek it idee fan prof. Borgers. It hat wat te krijen mei “verkregen recht”. Ynteressant soe soks wol wêze, want der hat noch noait in proseduere oer sa'n saak west’.

Is de breuk tussen mevrouw Vestdijk en de biografen definitief of is er nog een vergelijk mogelijk? Heel misschien, aldus Anne Wadman. Theun de Vries, op wiens voordracht Wadman als biograaf werd aangezocht, is naar zijn mening de enige die daarbij zou kunnen helpen. ‘Ik bin wol ree ta in fergelyk, mar mefrou Vestdijk is al sa fier gien dat se hast net werom kin. Wy wolle âl it materiaal brûke kinne, dat it soe foar har delkomme op folslein gesichtsferlies’.

(Interview overgenomen uit de Leeuwarder Courant)

Anne Wadman: Verschil tussen de publicatie van Meneer Visser's hellevaart in Groot Nederland en de uiteindelijke tekst in boekvorm

[p. 35]

Friese Persprijs uitgereikt aan Wadman en Visser

Hans Visser en Anne Wadman. Foto Leeuwarder Courant

LEEUWARDEN - Tijdens het twintigste Persbal van de Vereniging van Friese Journalisten is zaterdagavond in restaurant La Spunta in Leeuwarden de Friese Persprijs 1984 uitgereikt aan dr. ir. Hans Visser uit Maassluis (links op de foto) en dr. Anne Wadman uit Sneek. De schrijvers van een biografie over het leven van Simon Vestdijk kwamen dit jaar uitgebreid in het nieuws nadat de weduwe van Simon Vestdijk, Mieke Vestdijk - van der Hoeven, verdere medewerking aan de biografie weigerde, omdat zij beide schrijvers niet capabel genoeg achtte om verder te werken aan de biografie. Jury-voorzitter Harm Harkema zette in zijn jury-rapport uiteen dat de Persprijs was toegekend aan Wadman en Visser, omdat zij in de weken die volgden de publiciteit zochten noch schuwden.

De Persprijs - de gebruikelijk oorkonde met medaille en bloemen - werd uitgereikt door de leden van de persbalcommissie Siebe Annema, Sietske van Aalsum en Dick van der Heijde. In hun dankwoord maakten de beide winnaars duidelijk zeer ingenomen te zijn met de prijs. Hans Visser: ‘Door de hele affaire ben ik in een dal terechtgekomen. De toekenning van de Persprijs gaf mij de stimulans weer verder te werken aan de biografie.’

(Leeuwarder Courant, maandag 5 november 1984)