Vestdijkkroniek. Jaargang 1999

[p. 11]

Vestdijks moeder en Friesland

De jonge Simon met zijn moeder gefotografeerd door vader Vestdijk in de tuin van hun huis aan de Spekmarkt.

De moeder, die zich in Harlingen niet erg thuis voelde, werd de Japanse dame genoemd om haar waaiers, haar ogen en haar hoog opgemaakt haar. Zij kleedde zich goed en had stijl. Toch kwam ze over als trots, uit de hoogte en gemaakt, een beetje als een actrice. Volgens haar zoon had zij altijd heimwee naar Amsterdam. Ze was vele jaren een van de actieve leden van de Harlinger Oratoriumvereniging Euterpe.

Zij speelde heel verdienstelijk piano en het lag voor de hand, dat de muziek in de opvoeding van haar zoon van groot belang zou zijn. Ze schreef ook wel eens wat, en er is zelfs sprake van een bijdrage in de Leeuwarder Courant onder het pseudoniem Avé. Maar dat was niet van veel waarde volgens Vestdijk jr.

(Hans Visser: Simon Vestdijk, een schrijversleven, geciteerd uit Nol Gregoor: Simon Vestdijk en Lahringen)

[p. 12]

Anna Vestdijk-Mulder, de moeder van Simon Vestdijk, gefotografeerd in Fries kostuum.

Afgezien van een iets oudere achternicht, die een of twee romans op de markt heeft geworpen, maar die haar artistieke gaven in hoofdzaak van de aangetrouwde kant had, komen in mijn familie als literaire figuren in aanmerking: mijn grootvader van vaderszijde [...] en een tante van moederszijde, die kinderverhalen schreef en in boekvorm uitgegeven kreeg. [...] Toch is over de kunstzinnigheid der mijnen wel iets beters te berichten dan wat thans bedenkelijk gaat rieken naar de mufste kleinburgerlijkheid. De bonae litterae moest men bij hen dus niet zoeken, maar zij waren volbloed muziek- en theatermensen, niet zonder een zekere allure [...]. Zo is het geboekstaafd, dat mijn moeder bijna griezelig goed toneelspeelde, al heeft zij dat, met haar verlegenheid en gebrek aan zelfvertrouwen, in Harlingen maar éénmaal gedaan [...] Later ontwikkelde zij zich tot een voortreffelijk voordrachtskunstenares in kleine kring [...].

Geschreven heeft zij ook eens iets, een verhaaltje in de Leeuwarder Courant onder het pseudoniem Avé (Anna Vestdijk). Ik geloof niet, dat dit produkt op méér aanspraak maakte dan op de jaloezie van mijn tante - niet die van de kinderverhalen - die in haar eigen krant opeens haar eigen zuster tegenkwam, onder een schuilnaam, waar zij in geen geval de dupe van was.

(Simon Vestdijk: Gestalten tegenover mij)

[p. 13]

Van eigen bodem

Aprilgrap

Ik was zestien jaar, zoo tusschen servet en tafellaken, groot, gezond en blozend, zooals men op dien gelukkigen leeftijd is. Eilacie! Ik was toen niet gelukkig, tenminste als ik ‘hem’ niet zag. Behalve twee zusjes jonger dan ik hadden we een ploegbroer, mijn vaders neef Willem, een beste, hartelijke jongen. Hij was 't echter niet, waar mijn hartje voor klopte, maar wel zijn vriend Max, ook een neef van mijn vader. Als lid van een jongere generatie noemde ik hem altijd ‘Neef Max’, hoewel we hoogstens zes jaar in leeftijd verschilden.

Blond, tenger, altijd in de puntjes en toch flink en echt hartelijk, een ideaaldanser op de weinige bals, die ik nog bezocht. Enfin, in één woord, hij was mijn ideaal in optima forma.

Mijn moeder riep me op zeek'ren dag bij zich en zei: ‘Kindjelief, zeg me eens, scheelt er wat aan? Je bent den laatsten tijd zoo stil en zit soms zoo te droomen, toe, zeg je moedertje eens, wat er aan schort!’

En ik - eerst te schuchter, om 't te bekennen, zei op 't. laatst: ‘Moe, ik, heb iemand lief!’ Mijn moeder, zeer verrast, dacht natuurlijk, dat iemand mij lief had en me dat ook had gezegd. ‘En wie is dat dan wel?’ vroeg ze verder, en ik heel blozend, antwoordde: ‘Neef, Max!’ ‘En heeft hij je dat gezegd, kindlief?’ waarop ik weer: ‘O neen, moe, hij, weet er niets van. U moogt er ook met niemand over spreken, maar o, ik houd zooveel van hem!’

Moe, hoewel misschien wel wat teleurgesteld, nam me echter in haar armen, en zei: ‘Ja, maar Anna, dat moet je je uit het hoofd zetten. De liefde kan niet van één kant komen, vooral niet van een meisje, en neef Max is zoveel ouder dan jij, en is zoo gevierd overal waar hij komt.’

Ik kon mijn moeder niet beloven, niet meer aan hem te denken, daarvoor dweepte ik te veel met hem.

Willem, die een klein beetje op mij gecharmeerd was, zond mij met den Sint een snoezige broche. Maanden daarna kwam 't pas uit, dat 't van hem was.

Op één April kreeg ik 's morgens een briefje, dat mij tevergeefs ergens heen liet loopen. 's Middags kwam 't uit, dat Willem die plaaggeest was geweest.

Op eens krijg ik toen 'n idée, een lumineus, idée: ik zal neef Max vanavond inviteeren bij oom Frans Willekes.

't Is toevallig Donderdag, deze eerste April, en de beurt aan pa en moe om vanavond daar te komen. Ik zal dan wel zorgen, dat ik ook mee mag, dan zie ik hem vanavond nog eens, en dan de pret, de dolle pret, als 't uitkomt, dat ze hem niet geïnviteerd hebben en hij het slachtoffer is van een Aprilgrap.

Zoo gezegd, zoo gedaan. Ik schrijf hem met verdraaide hand, dat oom Frans hem vanavond over een zaak wenscht te spreken, en hem dus hierbij uitnoodigt den avond bij hen te komen passeeren.

Mijn moeder ging meestal reeds om 8 uur, maar pa verscheen altijd wat later, daar hij eerst nog even op zijn gemak de krant doorlas. Om nu niets te

[p. 14]

verraden, zeg ik, toen moe weg is, ‘he, pa, mag ik straks met u mee naar oom Frans?’

Dit gebeurde wel meer en onderwijl de familie quadrilleerde zat ik, dan wat te handwerken. Mijn vader echter was niet in de goede stemming, heelemaal geen 1 Aprilstemming en hoewel anders zeer goedhartig zei me: ‘neen kind, dat gaat niet vanavond. Ik moet nog even naar de Vondelstraat en ga vandaar regelrecht per tram naar de Binnenkant, en kan dus niet eerst hier terugkomen om je te halen.’

Dit was een streep door de rekening! Eerst zei ik: ‘hé pa, en ik had toch zoo graag meegegaan. Kan ik u niet tegemoet loopen in de Vondelstraat?’ ‘Wel, neen, bij avond, dat gaat niet. Je kunt nu dit keer eens niet mee en daar moet je je inschikken. Je bent toch altijd mijn verstandig meisje, dat nooit zeurt om iets wat onmogelijk is.’

Daar stond ik paf. Als ik al altijd erg verstandig was in vader's oog, nu kon ik 't niet zijn, nu moest ik zeuren ...met gevolg dat vader boos werd en toen was 't uit.

Moest nu die mooie scène vanavond zonder mij gespeeld worden, zou ik die kostelijke grap moeten missen?

Neen, ik moest er heen, coûte que coûte, en snikkend vertelde ik alles aan mijn vader. Maar in plaats dat die daarvan het onschuldig-komische inzag, was hij zoo boos, dat hij me nu dwong dadelijk met hem mee te gaan onder voorwaarde, dat ik dien ‘goeden neef Max’, dadelijk excuus zou vragen.

‘Je moest je schamen’, zei pa, ‘je neef, die zooveel ouder is dan jij, zoo voor den gek te houden en voor niets te laten loopen.’

Wat moest ik doen? Wèl, met mijn mooie jurk aan maar met betraande oogen kwam ik eindelijk met pa op den Binnenkant.

Reeds aan het dienstmeisje, dat opendeed, vroeg ik, of neef Max er al was. Op haar toestemmend antwoord voelde ik mij nog ongelukkiger worden. Voorbij ook mijn Aprilstemming, en om maar meteen mijn schuld te boeten, viel ik met de deur in huis en vroeg neef Max snikkend om excuus! Tableau.

Neef Max, die al een half uur geleden gekomen was, had al zitten denken: ‘nu oom Frans begint ook niet gauw over die zaak’ en oom Frans dacht, ‘wat komt Max hier doen, die wil me zeker iets vragen.’ Verder waren ze met hunne gedachten nog niet gekomen, toen mijn biecht alles ophelderde. Ik weet nog, dat er ananasbowl was en lekker gebak. Ook dat, toen 't later werd, we nog een boterhammetje hebben gegeten en dat ik naast neef Max zat, die verbazend vergevensgezind bleek te zijn. Ook weet ik nog, dat wij 's avonds bij 't naar huis gaan te laat voor de tram kwamen, en ik onder neef Max's parapluie ben thuisgebracht, wat mij zeer gelukkig maakte.

Maar ik weet niet, of ik nu nog zoo blindelings, zou gehoorzamen in zoo'n onschuldig geval, en ook weet ik niet of dit niet de reden geweest is, dat ik mijn eerste ideaal nooit gekregen heb.

AVE.

Dankzij het speurwerk van Hans Visser is bovengenoemd verhaal van Anna Vestdijk-Mulder in de Leeuwarder Courant van 1 april 1916 gevonden.

[p. 15]