Vestdijkkroniek. Jaargang 1994

[p. 108]

Jan J. van Herpen
De Stehgeiger Lanfredi

In hoofdstuk V van De Beker van de Min komt de violist Lanfredi voor. Anton Wachter is op 27 september 1917 ingeschreven als student medicijnen in Amsterdam en Oom Moos nodigt hem en Murk uit ‘eens een kijkje te gaan nemen in de Karseboom, waar de violist en beau garçon Lanfredi de strijkstok zwaaide en letterlijk alle Amsterdamse vrouwen stapelgek maakte.’ Ze gaan er heen, naar ‘de stampvolle zaal’, met op het podium ‘het roodgejaste orkestje en Lanfredi zelf’. Daar ‘legde deze beeldschone Italiaan zijn linkeroor te luisteren tegen zijn eigen viool, waaruit hij de serenade van Toselli in zuivere kattedarmvorm aan een verstrooid publiek serveerde.’ Geen Italiaan, volgens oom Moos, maar ‘een gewone jodenman hier uit Amsterdam. Een begaafde jongen, meer een gigolotype, maar strijken dat kàn hij, dat kunnen al die jodenjongens.’

Vestdijk heeft Lanfredi niet verzonnen. Toen het Nederlands Omroepmuseum in Hilversum enkele jaren geleden in het bezit kwam van het archief van de componist en omroepdirigent Hugo de Groot (1897-1986) heb ik dat geordend. In het archief bevinden zich De Groots (ongepubliceerde) Memoires. Daarin vertelt hij dat hij van 1 september 1917 af ‘violist was in het “Italiaanse” orkest van maëstro Lanfredi, de beruchte vrouwenhartenveroveraar die met zijn compagnon Walli een eigen café-concert exploiteerde in gebouw Eden, vlak naast de Karseboom.’ De Karseboom bevond zich op de hoek van de Amstelstraat en het Rembrandtsplein. ‘In het orkest van Lanfredi trof ik Jan Sevenstern aan en maakte ik nieuwe vrienden onder de collega's: Jules de Jong, cellist, Bertus Verhey, pianist en Hendrik Beck, violist. Lanfredi was meer komediant dan violist. Hij wist zijn beperkte capaciteiten goed te verkopen. Het publiek, waaronder vele verliefde vrouwen, dacht een groot artist te horen als hij met smachtende blikken en veel vibrato de sentimentele wijsjes van die dagen speelde, zoals het geliefde “Zusje” van de zich componist noemende Armand Haagman. Die kon geen noot zelf

[p. 109]

opschrijven en liet zijn slijmerige melodietjes uitwerken door onze harmoniumspeler, de cynische spotter Ephraim. Die arrangeerde veel voor het orkest en als hij soms thuis moest werken, speelde ik voor hem harmonium. In de salonorkesten was het harmonium een belangrijk instrument. Het had niet alleen tot taak het volume op te vullen maar ook de ontbrekende instrumenten. Men had daartoe een drukwindorgel met verschillende registers die bepaalde houtblazers konden imiteren. Het beste merk was een Kotykiewicz. De weinige specialisten op dat instrument waren nooit zonder engagement. Ik leerde er veel mee. Duitse salonorkest-uitgaven hadden een goed bewerkte harmoniumpartij, Franse orkestmuziek niet. In dat geval moest je je behelpen als er geen tweede pianopartij was, met bijvoorbeeld een klarinetpartij (de klarinet was zelden bezet) in Bes of A. Terwijl je transponeerde maakte je er nog akkoorden bij op het gehoor. Gaandeweg behoorde ook ik tot het zeer gezochte gilde.’

Hugo de Groot zet het woord ‘Italiaans’ in ‘het Italiaanse orkest van maëstro Lanfredi’ tussen aanhalingstekens. Oom Moos en Vestdijk hebben dus waarschijnlijk gelijk gehad. De Stehgeiger was geen Italiaan maar een handige Amsterdammer.

In het archief zijn door Hugo de Groot ook twee programmaboekjes bewaard. Het ene is van ‘Eden’, waar Signor Lanfredi ‘elken avond van 71/2-12 uur en elken zaterdag- en zondagmiddag van 21/2-51/2 uur’ speelde. En het andere is van het etablissement Monopole in Zandvoort. Beide programmaboekjes (doorspekt met advertenties zoals Uiltjesigaar 3 cent, logies met ontbijt f 1.75) bevatten ‘het volledig repertoire van Signor Lanfredi’. Bijna 1800 genummerde composities: ouvertures, opera's, operettes, fantasieën, potpourri's, czardassen, intermezzi, liederenparafrases, rhapsodieën, serenades, soli, marsen, cake-walks, two-steps, galops, walsen, enz. Alle nummers worden met titel en componist genoemd. Blijkbaar konden de bezoekers van de etablissementen verzoeken kenbaar maken. In beide programmaboekjes staat een foto van Lanfredi in rokkostuum. In dat van Monopole noemt zijn impressario [sic] Max van Gelder hem zelfs Marcello Lanfredi.

De Stehgeiger, naar wie Anton, Murk en oom Moos gingen luisteren, heeft dus bestaan. Het zou me niet verbazen als hij bij diepgaander onderzoek eigenlijk Fred de Lange of zo blijkt te heten.