Vestdijkkroniek. Jaargang 1980

[p. 1]

[Nummer 30]

Het Vestdijkjaar en De toekomst der religie ten geleide door Martin Ros

Het jaar begón al helemaal - toevallig? - in de geest van Vestdijk. Op zaterdag 3 januari verzorgde het ZI-team van de Vara op veler verzoek een herhaling - zij het in wat verkorte vorm - van een Vestdijk-radioprofiel, dat in de zomer van 1979 in twee afleveringen werd uitgezonden. En op dinsdag 6 januari had in een stampvol Cinema Internationaal Theater in Amsterdam - zelfs in de wandelgangen stonden of zaten genodigden - de presentatie plaats van de nieuwe film van Wim Verstappen naar Vestdijks Het verboden bacchanaal. Film, boek en gepubliceerde recensies en reacties zouden mogelijk voor de kroniek nog eens aanleiding kunnen zijn al dan niet terecht vermeende satirische boulevard - kanten in bepaalde romans van Vestdijk in een breder kader aan de orde te stellen.

Men kan de complete tekst van voornoemde Vara-uitzending nog altijd bij die omroep aanvragen. Het is de moeite waard. Men kan er Henriëtte van Eyk nog uitvoerig in aan het woord horen, onder meer over de humor van Vestdijk en in zijn werk, die mede centraal zal staan op de Vestdijkdag komend najaar in Harlingen. Één zomer vóór het ZI-team hadden Maarten 't Hart en ik in het kader van de voorbereidingen tot ons eerlang te verschijnen Vest-dijk-cahier zelf een uitvoerig dictafonisch geregistreerd gesprek met Henriëtte van Eyk. Naast haar stond de koffer met brieven, waaruit ze in ons cahier graag een in overleg gemaakte keuze zag gepubliceerd. Een deel van deze brieven gaat via via - naar het zich op het moment dat ik dit schrijf althans laat aanzien - een spectaculair stuk eigen leven leiden. Misschien kon het ook niet uitblijven in het jaar waarin Vestdijks tiende sterfdag wordt herdacht. Terwijl de uitgave van de verzamelde romans van de Bezige Bij en Nijgh en van Ditmar loffelijk vordert, neemt de vraag naar documentatie toe. Tegelijk neemt ook de zucht tot onthullingen over het leven en over de relaties van Vestdijk, voor zover die onduidelijk zijn gebleven, toe. Het is juist om een zich soms in slechte sensatiejournalistiek etalerende zucht naar faits divers en

[p. 2]

anecdoten in te dammen of af te snijden temeer van belang, dat er krachtig toegewerkt wordt naar een literaire biografie en naar een grote literair-historische documentatie.

In 1980 heeft de Bezige Bij stappen ondernomen die waarschijnlijk zullen uitmonden in een Vestdijk-monografie van Anne Wadman. Daarnaast werkt Jean Brüll voort aan een nieuw - het zesde - deel van zijn Overzicht van de bijdragen van en over S. Vestdijk in letterkundige en algemeen-kulturele tijdschriften uit de jaren 1930-1972. HES-publishers in Utrecht bracht dit jaar inmiddels het vijfde en zesde deel van Brüll's serie uit. Hans Visser, uit wiens imposante Vestdijk-documentarium we al diverse malen in deze kroniek vernamen, zal de definitieve biograaf onmisbare inventariserende diensten kunnen bewijzen. Op basis van zijn materiaal stelt Hans Visser ook een porte-folio samen in het herdenkingsnummer van onze kroniek, dat in het late voorjaar zal verschijnen. Dat zal een dubbelnummer worden, waarin ook middels een vragenboog een groot aantal zeer uiteenlopende meningen over het werk van Vestdijk zal worden bijeengebracht en geargumenteerd. Daarbij blijft het in het Vestdijkjaar niet! Bezige Bij - uitgever Geert Lubberhuizen brengt in het privéfonds dat hij na zijn heengaan van De Bezige Bij zelf opbouwt, een bundeltje met niet eerder in boekvorm gepubliceerde verhalen van Vestdijk, van een voorwoord voorzien door Maarten 't Hart. In de reeks Synthese van de AP-Wetenschappelijke Uitgeverij komen René Marres en Tom van Deel respectievelijk met studies over de Anton Wachter-romans en over de poëzie van Vestdijk. Bzztôh in Den Haag brengt een vermeerderde editie uit van de door Theun de Vries gevoerde gesprekken met Vestdijk die eerder verschenen bij de Arbeiderspers en Reflex in Utrecht publiceert Nol Gregoor's uitgebreider versie van zijn Vestdijk-interviews, eerder uitgegeven door de Bezige Bij.

De toekomst der religie

Het onderhavige nummer van de Vestdijk kroniek is, in de redactie van Martin Hartkamp, geheel gewijd aan de op 10 mei en op 1 november van het vorig jaar in de Internationale School voor

[p. 3]

Wijsbegeerte in Leusden gehouden twee symposia waarvoor de belangstelling overweldigend was. De directeur van de school, dr. J.G. van der Bend, bleek niet alleen een uitstekend coördinerende gastheer maar ook een prikkelende sparring-partner in de discussies na de voordrachten. Hij bleek zich zelf in de vroegste studententijd al grondig met De toekomst der religie te hebben bezig gehouden. Het leek de redactie van de Kroniek verreweg het meest interessant om de deelnemers aan het symposium te vragen hun ten dele op losse aantekeningen gebaseerde voordrachten te redigeren tot essays en artikelen in dit speciale nummer van de kroniek. Deelnemers aan het eerste symposium waren dr. H.A. Wage, prof. dr. N. Beets, mevrouw L.G. Abell-van Soest - wier uittreksel van De toekomst der religie op beide symposium-dagen voorbeeldige handleider bleek - en prof. dr. R. Henrard, die er terecht trots op mag zijn dat hij in 1980 als ‘directeur de mémoire’ optrad voor de dissertatie aan de Universiteit van Leuven van Monique Despret over De receptie van S. Vestdijks De toekomst der religie. Ook prof. dr. A. de Froe, oud-hoogleraar anthropobiologie en menselijke erfelijkheidsleer aan de Universiteit van Amsterdam, en redacteur van de Gids, nam aan het eerste symposium deel. Het bleek helaas niet mogelijk voor de redactie om de hand te leggen op een te publiceren versie van zijn prikkelende en polemische causerie.

De deelnemers aan het tweede symposium waren drs. B. Verwey, prof. dr. P. Smits, Martin Hartkamp en dr. A.L. Constandse. Degenen, die in aansluiting vooral op de bijdragen van Smits en Constandse geïnteresseerd zijn in de discussie die door de jaren over Vestdijks boek is gevoerd vanuit religieuze, theologische en kerkhistorische perspectieven, verwijs ik tenslotte - behalve uiteraard naar het procfschrift van Monique Despret - naar het in 1978 bij de Vuurbaak in Groningen verschenen Tolken van hun tijd van J. Kamphuis dat een uitvoerig hoofdstuk telt over Simon Vestdijk en de kerkgeschiedenis.

Martin Ros

Oudjaar 1980, Hilversum