Vestdijkkroniek. Jaargang 1979

[p. 1]

[Nummer 25]

Anton Wachternummer
Ten geleide

‘Ik geloof dat nergens in zijn werk, juist door het biografische in zijn boeken, men de Vestdijkiaanse motieven: liefde, en verleden, zo duidelijk in een brandpunt ziet samenvallen. Is het een wonder, dat Anton Wachter daar soms bijna onder bezwijkt?’

Dat schreef J.G. Kooij, in oktober 1968, in zijn essay De Amsterdamse Anton Wachter-romans in het Vestdijknummer van Raster. Er is sedertdien helaas geen poging gedaan om een Amsterdamse Anton Wachterstudie van enige allure neer te zetten. Schermutselingen over Antons vermeende erotische fetisjismen zoals die zich in deze Kroniek afspeelden, vormen voor bedoelde studie immers slechts schamele surrogaten. En is het eigenlijk met de Lahringse Anton veel beter gesteld? We moeten het - en dan voor zeer specifieke aspecten - nog altijd doen met Nol Gregoor's boek uit 1958. In het eerste nummer van de Kroniek leek Nol nog vastberaden te gaan vervolgen, maar bij het bezoek aan het huis op de Harlingse Spekmarkt is het helaas gebleven. Hoe jammer dit is, kan vooral worden onderstreept door degenen die Nol boeiend hebben horen monologiseren of dialogiseren over de meest uiteenlopende biografische en literair-technische aspecten in verband met Vestdijk.

Ook de in 1936 in Leeuwarden geboren Hans Visser, chemisch ingenieur en woonachtig: Lijsterlaan 122 te Maassluis, is van mening dat alleen Nol Gregoor het boek over de Lahringse Anton Wachter kan realiseren en verhelderende vergelijkende studie kan maken van Kind tussen vier vrouwen en Anton Wachter één tot en met vier. Zelf heeft Visser ooit wel even met het plan gespeeld aan dit laatste reuzekarwei te beginnen. Zijn uit het begin van de jaren zeventig stammende onderzoek naar de feitelijke achtergrond bij Vestdijks AW-fictie bracht hem tenslotte tot de overtuiging, dat dit er niet in zat. Iets anders zat er wél in: een tot enige afronding leidend en voor alle Vestdijklezers stellig nuttige conclusies opleverend onderzoek naar het werkelijkheidsgehalte van de Amsterdamse AW-romans. In de Vestdijk Kroniek nummer

[p. 2]

zeven trad Visser voor het eerst met zijn resultaten aan. Thans vervolgt hij en heeft opnieuw enige opmerkelijke ontdekkingen in petto. Hij kwam bijvoorbeeld op het spoor van een aantal tot nog toe onbekende activiteiten van Vestdijk in relatie tot de astrologie. Visser bereidt over dit thema alweer een nieuw arikel voor.

Hij is er van overtuigd dat ook boeken als Else Böhler, Duits dienstmeisje en De dokter en het lichte meisje bij intens onderzoek naar het werkelijkheidsgehalte van figuren en gebeurtenissen belangrijk materiaal kunnen opleveren voor wat betreft Vestdijks biografie, die immers juist voor de periode tussen het beëindigen van zijn studie en het definitieve full-time auteurschap als tamelijk schaars doorlicht kan worden beschouwd.

De communis opinio is nog steeds dat het leven van Vestdijk zo arm of onbeduidend aan gebeurtenissen is geweest.

Dat is nog maar de vraag: véél studie is er buiten het werk van Gregoor nog niet op dit terrein verricht. En bovendien zullen de feiten van de biografie beduidend genoeg kunnen zijn om in verhelderende zin in een Vestdijk-monografie te worden verwerkt. Is het leven van Proust soms aan zoveel op zichzelf spectaculaire gebeurtenissen rijker geweest? Toch heeft Painter in zijn voorbeeldige tweedelige Proustbiografie laten zien welk een verbluffende betekenis onbeduidende voorvallen, incidenten en details uit het leven nu eenmaal gehad hebben voor het werk. De aanloop tot het boek, waarvoor hier in wezen een pleidooi werd gehouden, zou een studie over de Amsterdamse Anton Wachter kunnen zijn.

Hans Visser die als jongen zelf De andere school van Vestdijk bezocht - het sinuslied klonk er nog maar de leraar raadde wel Vestdijks boeken af als te ‘bloederig’ - heeft voorlopig gekozen voor het meest strikte feitelijke detailonderzoek, een activiteit overigens die door Vestdijk zelf zoals hij Nol Gregoor eens liet weten, als zeer nuttig werd beschouwd. De resultaten van Hans Visser die ditmaal de beschikking over een hele kroniekaflevering kreeg - er is tenslotte maar één Anton Wachter! - vormen mede noodzakelijke voorbereidingen tot de door ons allen zozeer begeerde Vestdijk-biografie-van-de-toekomst.

Martin Ros