Vestdijkkroniek. Jaargang 1977

[p. 48]

H. Bekkering & R.Th. van der Paardt
Vestdijkiana extrachronica II

Ter voortzetting van ons bibliografische overzicht en besprekingen in Vestdijkkroniek 17 (sept. 1977), pp. 56 e.v., bieden wij hier achtereenvolgens aan een antwoord van vdP. op de tegenkritiek van J. Pop n.a.v. de bespreking van diens boekje over De koperen tuin en een samenvatting door Bekkering van het opstel van Paul van 't Veer over Kind tussen vier vrouwen.

Nogmaals: over De koperen Tuin van S. Vestdijk.

Nu drs. J. Pop mij van nonchalant lezen en kwade trouw(!) beschuldigt, zie ik mij genoodzaakt op zijn reaktie in te gaan. Om te beginnen is mijn bespreking van zijn boekje geen recensie in eigenlijke zin, maar een zo objectief mogelijke samenvatting ervan, waarbij enkele malen een kritische kanttekening werd geplaatst. Dat die opmerkingen nogal eens aanmerkingen waren, kan men mij toch niet euvel duiden en eerlijk gezegd ben ik al met al heel wat positiever geweest dan enkele recensenten in andere periodieken, die de fiolen van hun toorn over het boekje hebben uitgestort. Dat ik Pops werkje niet goed heb gelezen, zoals Pop suggereert, is een frappante onjuistheid. Ik zal om deze bewering te staven zijn tegenwerpingen alinea voor alinea weerleggen, te beginnen bij de derde, waar Pop zijn tegenaanval inzet.

Ik eis helemaal niet dat Pop, of wie dan ook, karakters uit een roman van Vestdijk astrologisch gaat verklaren. Ik sprak mijn gevoelens van spijt uit over het feit dat Pop niet ingaat op het bewuste artikel van Cornets de Groot, waarin astrologisch materiaal wordt aangedragen - dat is iets heel anders. Als Pop nu zegt dat hij de relevantie van een astrologische benadering in twijfel trekt omdat ‘in deze roman met geen woord op deze zaken wordt gezinspeeld’, dan vind ik dit een redelijk argument (al onderschrijf ik het niet) - maar in zijn boekje wordt dit argument helaas niet gebruikt! Het in noot 26 (pp. 84/85) gebruikte argument is een heel ander en de onhoudbaarheid van dat argument heb ik per analogiam aangetoond.

[p. 49]

Verder maar en wel naar de vertellende en belevende ik. Waarom deze algemeen geaccepteerde termen niet zijn gebruikt, begrijp ik niet recht. Zij zijn ook voor theoretisch niet-geschoolde lezers meteen duidelijk; middelbare scholieren leren ze al jaren van hun leraar Nederlands en ook Pops collega-auteurs (Frans A. Janssen, Kummer & Verhaar) houden aan deze terminologie vast. Overigens zit ik helemaal niet aan vaktaal gebakken: als Pop nieuwe termen wil smeden kan hij dat mijnerzijds rustig doen. Natuurlijk heb ik wel gezien dat Pop een onderscheid maakt tussen het ‘moment van vertellen en moment van beleven’ (p. 54), maar waar het mij om gaat is dat het zogenaamde ‘aparte geval’ - waarbij Vestdijk volgens Pop ontspoort - helemaal geen aparte vermelding verdient. Het is gewoon een voorbeeld van de ‘vision par derrière’ van de vertellende ik, om nog eens een romantheoreticus te citeren.

Volgende alinea: ik schreef dat Pop niet de relatie verteltijdvertelde tijd aan de orde stelde (of dit wenselijk zou zijn geweest is een andere kwestie, waarover ik mij niet uitliet). Fout, zegt Pop nu, ik heb het op pp. 60-62 wel degelijk over het tijdsverloop in en tussen de hoofdstukken. Dat is dus een bespreking van de vertelde tijd - over de verteltijd (de tijd die verteller nodig heeft voor zijn verhaal, te meten in bladzijden of regels - ik leg 't maar even uit) heeft hij het niet, er is dus ook geen sprake van bepaling van het tempo. Ik geef toe dat dit moeilijke vaktermen zijn, maar ik acht Pop in staat ze best aan zijn lezers uit te legen.

Dan het citaat, waarbij ik drie woorden wegliet - een onvolledig, maar zeker geen foutief citat. Aangezien ik de context vermeld, waarin de uitspraak over het autobiografisch karakter van de roman gedaan wordt, is het citaat toch niet misleidend te noemen. Met enige verbazing kijk ik aan tegen Pops bewering dat ik niet zou vermelden op welke onderdelen zijn boekje te kort schiet. Die onderdelen noem ik nou precies in mijn bespreking, maar ik wil het hier best nog een keer verduidelijken. De bezwaren die ik had en heb zijn de volgende:

1)	verwarrende terminologie (motief, thema)
2)	weinig inzicht in de verteltechniek (point of view)
3)	onvolledigheid in de verwerking van oudere literatuur

[p. 50]

Tegenover deze zwakke plekken staan natuurlijk pluspunten, maar die heb ik al eerder uitdrukkelijk gememoreerd. Ik zie ook na (zorgvuldige) lezing van Pops reaktie geen aanleiding mijn oordeel over zijn boekje te herroepen.

R.Th. van der Paardt