Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1956

[p. 251]

Academiedag, Antwerpen 13 Mei
Toespraak
Door Prof. Dr. E. Rombauts
Bestuurder der Academie.

Excellenties,

Heren Senatoren en Volksvertegenwoordigers,

Heren Hoogwaardigheidsbekleders,

Dames en Heren,

Hooggeachte Collega's,

Het toeval wil dat deze derde provinciale academiedag te Antwerpen gehouden wordt. Romantisch gestemde, zowel als meer nuchtere geesten, zullen dit toeval gelukkig heten: de enen omdat Antwerpen, sinds Ledeganck, toch de derde der drie Vlaamse zustersteden pleegt te heten; de anderen omdat zij Antwerpen, om haar drievoudig symbool: haar toren, haar stroom en haar haven, als de metropool van het Vlaamse land beschouwen.

Dat Antwerpen voor deze academiedagen slechts als derde aan de beurt kwam, ligt aan louter uiterlijke omstandigheden. De Antwerpenaren gelieven hierin dus geen vooringenomenheid te hunnen opzichte of enige achteruitstelling te zien. Het feit dat de Academie reeds, in besloten vergaderingen, te Antwerpen samenkwam is hieraan o.m. niet vreemd. Bij een van deze gelegenheden werd onze instelling zelfs door burgemeester Craeybeckx gul op het stadhuis onthaald en elk jaar maken een groot aantal van onze leden dankbaar gebruik van de uitnodiging der Scheldestad, om op 11 Juli Vlaanderen's hoogdag mee te gedenken door deelneming aan een rondvaart in de haven en bijwoning van het gelegenheidsspel op de Grote Markt.

Toen de Academie dan, vóór een paar jaren, het besluit nam, openbare vergaderingen te houden in de hoofdsteden der verschillende Vlaamse provinciën was het vanzelfsprekend dat die gewesten het eerst aan de beurt zouden komen, welke door hun ligging tot dusver het minst contact hadden gehad met onze instelling: West-Vlaanderen en Limburg. De bedoeling was

[p. 252]

immers het werk van de Academie, dat tot dan toe meestal in de beslotenheid van de eigen vergaderzalen was tot stand gekomen, ook naar buiten bekend te maken en verder contact op te nemen met de leden van de onderscheiden gewestelijke genootschappen van geleerden en schrijvers, om dezen, in belangrijker mate dan vroeger het geval was, aan de werkzaamheid van de Academie te interesseren. De eerste twee academiedagen, te Brugge en te Hasselt gehouden, waren in alle opzichten een succes. Hiermede was de doelmatigheid en de vruchtbaarheid van dit initiatief bewezen. Het is onze wens dat Antwerpen tevens sluitstuk en bekroning moge worden van deze trits.

Zulk een vooraanstaande plaats komt inderdaad aan de Scheldestad toe. In de reeks der provinciehoofdsteden vervult zij immers een uitzonderlijke rol: tevens hart en geest te zijn van het Vlaamse land en daarbij nog open venster op de wereld. Het drievoudig symbool, waarover ik daareven sprak, vertegenwoordigt het beste van wat er in ons volk leeft aan geestelijke en maatschappelijke strevingen. Zijn toren: de drang naar het eeuwige, de godsdienstige en geestelijke krachten die vorm kregen in de onvergelijkelijk mooie droom van harde steen. Zijn stroom: de roep naar de verte en de wijde wereld, die de van hier uitvarende grote transatlantiekers gaan verkennen. Zijn haven ten slotte: beeld van een rusteloze menselijke bedrijvigheid, die de betekenis en de vreugd van de arbeid naar waarde heeft leren schatten.

Overigens werden de naam van uw stad en die van onze academie reeds herhaaldelijk met elkaar verbonden. Geen plechtigheid van belang, geen kunstmanifestatie van enige omvang werden hier ingericht - en hoe talrijk zijn die niet! -, waarop onze instelling niet door een of meer van haar leden vertegenwoordigd was.

Aan de andere kant hebben de Antwerpenaars in het verleden, zowel als in het heden, steeds een belangrijk aandeel gehad aan de werkzaamheid van onze Academie. Wat het verleden betreft, moge ik volstaan met de namen te vermelden van de voornaamsten onder hen, die onze instelling luister hebben bijgezet: Jan De Laet, Edward Coremans, August Snieders, Victor de la Montagne, Maurits Sabbe, August Van Cauwelaert, Arthur Cornette, Emmanuel De Bom en anderen. De nog levenden, die thans deze taak vervullen, behoef ik wel niet te noemen: zij zijn U te goed bekend.

_* * _*

[p. 253]

Ons programma doet, schijnbaar althans, enigszins disparaat aan. Toch heeft het, in de gevariëerdheid van zijn samenstelling, zin en ook een zekere eenheid. Die eenheid ligt, dat geef ik grif toe, meer in de omstandigheden dan in de aard van de behandelde onderwerpen. Enerzijds wilden wij ons niet onttrekken aan de verplichting, die op onze instelling rust, dit jaar in een openbare vergadering, Rodenbach te herdenken. 1956 staat immers in het teken van deze dichter en Vlaamse voorman: het past dat de Kon. Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, naast en boven zoveel andere verenigingen, haar stem late horen in het huldeconcert, dat aan de schrijver van Gudrun en van zovele populair geworden strijdliederen, aan de stichter en de bezieler tevens van de Vlaamse studentenbeweging wordt gebracht. Wij hebben Prof. Dr. L. Van Puyvelde, die zijn litterair-historische werkzaamheid destijds inzette met een gewaardeerde studie over Rodenbach, bereid gevonden om de bij deze gelegenheid passende herdenkingsrede te houden. Anderzijds wilden wij ook Antwerpen, waar wij vandaag te gast zijn, haar deel geven. Hierom deden wij een beroep op de U allen zeer bekende en sympathieke Lode Baekelmans, die ons op de hem eigen pittige en joviale wijze zal onderhouden over de Antwerpenaar en zijn psychologie. Daar ten slotte het probleem van de verhouding tussen algemeen beschaafd en dialect hier, zoals trouwens overal in het Vlaamse land, bepaalde spanningen verwekt, in Antwerpen misschien meer dan elders, omdat de Antwerpenaar doorgaans zo krachtig vasthoudt aan zijn sappig dialect, dat hij met zoveel zwier hanteert, hebben wij het niet overbodig geacht dat onderwerp insgelijks op ons programma te plaatsen. Wij zijn immers de overtuiging toegedaan dat onze Academie op dit gebied raad en voorlichting kan en moet verstrekken, zelfs leiding behoort te geven. Zulks zal door Prof. Dr. L. Pauwels worden gedaan. Hiermede zullen wij dan, zeer geachte toehoorders, ook de twee-eenheid hebben gehandhaafd, die wij, krachtens de benaming van onze instelling: Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, geroepen zijn te bevorderen: in gelijke mate zullen de taal- en de letterkunde hier het hun toekomende deel verwerven.