Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1953

[p. 505]

Georges Eekhoud
Door
Ger Schmook
Lid der Academie.
Rede bij de onthulling van het Georges Eekhoud-gedenkteken te Antwerpen, op 14 Juni 1953.^(*)

Het is door een louter toeval, dat twee literaire manifestaties elkander te Antwerpen opvolgen: een Nederlandse en een Franse. Eergisteren werd aan de overzij de tentoonstelling ‘De Nederlandse Letterkunde in honderd Schrijvers’ geopend; zeven eeuwen inspiratie en vlijt liggen er gestrekt in perkament en papier. Heden wordt op deze plek het gedenkteken onthuld van een auteur, die het zich niet als een oneer zou aangerekend hebben geteld te worden onder de Vlaamse schrijvers. Misschien zou hij er met enige nadruk op wijzen, dat de tentoonstellingzelf meer de geest blijkt te huldigen dan het uitdrukkingsmiddel, vermits zowel Erasmus, als Spinoza, als Puteanus in haar materiaal verwerkt werden, naar het modern literair-historisch inzicht dat ook wil. En de vraag kon bij hem rijzen: waarom ik niet?

Want liggen de inspiratie-bron, zelfs de kunstvisie, en het beeldend vermogen van een Eekhoud zover af van die van onze taaleigen - ik màg zelfs zeggen bloedeigen! - verbeelders van stad en dorp? Of zijn zij inderdaad identisch en komt het op uiterlijkheden aan? Is er wezenseenheid ja dan niet?

Het is werkelijk slechts een toeval van de tijdsomstandigheden en van de historie, dat Eekhoud, en zo vele anderen met hem, moeten ontbreken, telkens wanneer wij van onze auteurs een glansrijke revue willen afnemen, want wij moeten onszelf geen geweld aandoen om te bekennen, dat het oeuvre van déze francophone auteur in de rij onzer scheppingen al bijzonder welkom zou zijn geweest en blijvend; zowel om de uitgebeelde figuren en personages, als om de aangrijpende nu nog boeiende problematiek van de helden, gezwegen van de volksbewegingen en van het

(*) Het gedenkteken werd opgericht op de Linkeroever van Antwerpen. Het beeldhouwwerk is van de hand van Dolf Ledel, het ontwerp van Henry Van De Velde. Spraken bij de onthulling: de HH. Burgemeester van Antwerpen Lode Craeybeckx; Ruttiens namens het Eekhoud-Comité; Constant Burniaux namens de Académie Royale de Langue et de Littérature Françaises; en Frans Smits namens de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen.

[p. 506]

brede decorum, dat hier voor ons ligt en dat zich voor immer, zo hopen wij angstig, voor het gedenkteken zal blijven ontvouwen. Maar er is nog iets meer dan zijn werk dat Eekhoud aan ons allen verbindt; zijn wezen ligt geankerd in de worsteling om vrijheid, die langs de vier winden een zo tragisch verloop heeft gekend: hij was niet de man van de dingen die blijven moesten, omdat het nu eenmaal altijd zo geweest is.

Hoe groot was niet zijn dorst naar geluk en initiële rechtvaardigheid? Zijn sympathie voor de opstandigen van alle tijden gold een inzet, spontaan en moedig. En zij zien hem mede opstaan - kind van een burgerlijke wel gezeten generatie - om met forse greep in een tuimel van zwaar woordengeweld, de strijd van elke idealist aan te gaan, wel wetend hoe zwaar die gang zal zijn, tegen elk onmiddellijk verleden.

En ook dàn past hij bij ons, dat wil nu meer precies zeggen bij de Antwerpenaar: ontembaar, onstuimig en barok in zijn doening. Een daad van eenvoudige rechtvaardigheid lijkt het ten slotte de groet te brengen, waarom wij hier verenigd zijn, want hoe leeft gindse stad en haar wijde omgeving niet in zijn werk: plastisch, zoals haast geen Vlaams auteur ze heeft opgeroepen en neergeplant in gene jaren. Wij vragen het ons af, zou Eekhoud niet een beeldhouwer van zware figuren hebben kunnen zijn? Zou hij als houtsnijder de iconografie van de Scheldestad niet hebben kunnen verrijken? Het zou dan niet alleen om vormen zijn gegaan, om koortsig getrokken lijnen, maar om het diepe-zelf der dingen. Om de ziel, waarin de een de ander herkent op de eerste blik.

Het is dus goed, en terdege wel besteed, zo de man met de zo kloeke naam, Georges Eekhoud, hier vereeuwigd wordt. Hij is een glorie van deze Polderluchten.

De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde dankt de inrichters oprecht voor de attentie haar te betrekken bij deze hoge plechtigheid. Zij handelen - in dit internationale concert - naar de werkelijke inzichten van de mens, die zijn vrienden - de grootsten onder ons -, die zijn aard nooit heeft verloochend en daarvoor ook heeft geboet, zoals het trouwens in zijn bestemming lag. De Vlaamse Academie, waarvan zo menig lid tot zijn kameraden en bewonderaars heeft behoord, groet zijn nagedachtenis met al de overtuiging, die in haar is, wel wetend, hoe weinig élk officieel vertoon hem ooit heeft kunnen bekoren,

[p. 507]

en zeer goed beseffend hoe weinig gevestigde lichamen hem in het leven hebben gelokt, doch met dit al ook bevroedend hoe zeer, hoe innig hij het zou betreurd hebben, mocht precies zij bij deze grootse hulde verstek hebben gemeld.

Er mag noch kan dan ook enige aanleiding zijn om een zo groot Vlaming, zelfs na de dood, te bedroeven: trouwens onze daden worden uiteindelijk alle geteld en naar hun waarde geschat. Zo was de aanwezigheid van de Koninklijke Vlaamse Academie hier, aan de voet van dit beeld, eerste plicht.