Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1952

[p. 763]

Verslag over de werkzaamheden van het IV^e Internationaal Congres voor anthropologische & ethnologische wetenschappen te Wenen (Oostenrijk), van de 1^e tot de 8^e september 1952
Door Prof. Dr R. Foncke
Lid van de Academie.

Het IV^e Internationaal Congres voor anthropologische en ethnologische wetenschappen, waarop ik de eer had de Koninklijke Academie voor taal- en letterkunde te vertegenwoordigen, werd met veel sukses gehouden te Wenen, in Oostenrijk, van de 1^e tot de 8^e September ll.

Naar een laatste telling blijkt te hebben uitgewezen, lieten zich niet minder dan bij de duizend deelnemers inschrijven en van hen woonde zeker de grote helft de werkzaamheden persoonlijk bij. Eén en vijftig verschillende landen waren vertegenwoordigd.

Uit België waren een twintigtal leden opgekomen, zo uit Vlaanderen als uit Wallonië en Brussel; daaronder afgevaardigden van de Académie royale de Belgique, de rijksuniversiteit te Luik, de beide afdelingen van de Nationale Commissie voor folklore en de Bond der Oostvlaamse Folkloristen. Daarentegen viel de afwezigheid, geheel buiten zijn wil, te betreuren van prof. Frans Olbrechts, conservator van het museum van Belgisch Kongo te Tervuren, bij Brussel, en lid van het Bestendig Comité van de Congressen; ook van prof. Vaast Van Bulck, van de Katholieke universiteit te Leuven, nochtans opgeschreven als spreker in een algemene vergadering; nog van prof. De Cleene, weerhouden door paspoortmoeilijkheden voor de Russische bezettingszone.

Een voorafgaandelijke samenkomst op Zondagavond, 31 Oogst, verenigde de toen reeds aanwezige leden in de zalen van het Kursalon van het Stadspark. Op Maandag, 1 September, te 11 ure, werd het Congres geopend in aanwezigheid van de President van de Oostenrijkse Republiek, Dr Theodor Körner, van de apostolische nuntius, de minister van openbaar onderwijs en andere vooraanstaande personaliteiten. Op de verheven,

[p. 764]

soms roerende welkomrede van de algemene voorzitter van het Congres, de 82-jarige eerwaarde Pater Wilhelm Schmidt, bijgestaan door de ondervoorzitter, prof. dr Heine-Geldern, antwoordden met oprechte dank de gezant van Finland, te Wenen, en afgevaardigden van Italië, Frankrijk en India.

Nog dezelfde namiddag zetten de afdelingen van het Congres hun werkzaamheden in. Men onderscheidde er niet minder dan zes verschillende, die alle druk werden gevolgd: een voor anthropologie, dan voor ethnologie, sociologie der moderne beschavingen en demografie, voorhistorische archeologie van Europa en paleo-ethnologie van Eurazië, psychologie en linguistiek.

Hiervan waren de eerste twee - anthropologie en ethnologie - nog in verschillende onderafdelingen gesplitst. De twee laatste - psychologie en linguistiek - leken op het eerste gezicht wat stiefmoederlijk behandeld, daar ze slechts gedurende twee dagen aan het werk werden gesteld. Het mag echter gezegd dat hun leden elke dag gelegenheid te over hebben gehad om in andere secties te voren hun gading te vinden, waar ondertussen taalverschijnselen en -problemen geredelijk ter sprake werden gebracht.

Vanzelfsprekend heb ik gemeend zulke lezingen het regelmatigst te moeten bijwonen. In de sectie voor taalwetenschap was het me bij herhaling en tot mijn aangename verrassing gegeven, vast te stellen dat sommige voordrachthouders een opvallende kennis van onze Nederlandse moedertaal - ten minste wat haar woordenschat aangaat - aan de dag legden; voornamelijk herinneren wij ons volgaarne dat de heer Dr K. Treimer, uit Wenen, handelend over ‘Sprachschöpfung für neues Kulturgut,’ heel degelijk op de hoogte bleek te wezen van het taalgeografisch werk van onze collega, prof. dr Grootaers, en niet naliet daaraan een verdiende hulde te brengen.

Ook dit Internationaal Congres veroorloofde het gebruik van het Duits, het Engels, Frans, Italiaans en Spaans voor het houden van de lezingen en het voeren van daaropvolgende debatten. Gelijk vooruit te zien was om wille van het duitstalig gebied, waarin het verliep, werden de spreekbeurten voor een groot percent in het Duits ten gehore gebracht. De meeste redenaars bezigden dan evenwel een sterk opperduits en hard luidende taal, niet veel lichter om aan te horen dan het Frans, dat Engelsen

[p. 765]

of Italianen spraken, of het Engels van een Japanner of een Zuid-Amerikaan. Zulks gevoegd bij het feit dat de acoustiek van heel wat hoorzalen van de Universiteit, waar men zetelde, erg te wensen overliet.... ook bij het verbluffend laagstaande oratorisch talent van sommige redenaars mag aanduiden dat het volgen van het Congres te Wenen meermaals een inspanning van belang vereiste.

De te verwachten debatten na afloop van de lezingen herleidde men spijtig genoeg tot een minimum, ja zij vielen niet zelden gans weg! Wellicht dient men dit te wijten aan de bescheidenheid, die des echten geleerden is, welke de toehoorders sierde? Wellicht ook dient het te worden toegeschreven aan het feit dat de lezingen te weinig waren gebonden aan een algemeen thema en al te zeer eigenaardigheden en bizonderheden van lokaler belang uit een enger gehouden specialiteit opdisten. Men bemerke verder dat de resumees van de te verwachten mededelingen eerst bij het begin van het Congres aan de leden werden ter hand gesteld... wat evenwel vergoelijkt worden door wie let op de traagheid en de last, die de Oostenrijkse post met het buitenland op de huidige dag nog steeds ondervindt. Samen met de inhoudsopgave van de lezingen ontving men trouwens een mooie bundel als ‘Festgabe... gewidmet von der Anthropologischen Gesellschaft in Wien’ en een boek, 514 blzz. dik, ‘Kultur und Sprache,’ bezorgd door een van de beide algemene secretarissen van het Congres, de bekende linguist eerwaarde Pater Wilhelm Koppers, en zijn medewerkers.

De bovenbedoelde resumees beslaan zo maar 69 grote getikte bladzijden. Dit getuigt al op zichzelf dat er ijverig is gearbeid op dit Weense Congres. Misschien liet het zelfs te weinig toe aan de deelnemers om op adem te komen. Herhaaldelijk werden 's avonds laat in het Auditorium maximum der Universiteit de lezingen voortgezet of leerrijke, vaak zeer geslaagde filmen gedraaid.

Desondanks werden de leden nog op hartelijke, uiterst welgelukte ontvangsten vergast; eens door de Gemeenteraad in de buitengewoon ruime zaal op de eerste verdieping van het Rathaus, waar burgemeester Jonas hen op meeslepende en - gelet op de tijdsomstandigheden voor de Weenenaars - op zeer handige wijze toesprak; tweedens bij bondskanselier Dr Figl, in de vertrekken van de Kanselarij aan de Ballhausplatz, waar nog geen twintig jaren her een van zijn voorgangers, Dollfuss,

[p. 766]

lag te zieltogen; eindelijk, door het Weense Congrescomité in het stemmige Kursalon.

De laatste algemene vergaderingen hebben gediend voor een zo ingaand mogelijke gedachtenwisseling - die nochtans niet anders dan zonder uiteindelijke beslissing blijven kon - nopens de verklaring van de Unesco over het rassenvraagstuk en voor een S.O.S.-roep ten behoeve van de studie van de ethnologie van wege prof. Heine-Geldern. Hij bepleitte de noodzakelijke oprichting van een internationaal organisme voor ethnologisch en linguistisch onderzoek, die niet langer nog mag worden uitgesteld, waar reeds onderscheiden beschavingen en talen zijn ten onder gegaan of ongemoeid worden gelaten, hoofdzakelijk uit gebrek aan voldoende geldelijke middelen.

Gedurende het Congres werden vele bezoeken gebracht aan de merkwaardigste muzea en gebouwen van Wenen; er werden autotochtjes ondernomen naar slot Schönbrunn, natuurlijk, naar Grinzing - even natuurlijk - en tot naar de opgravingen van de romeinse villastad uit de 3^e eeuw na Christus Carnuntum, bij de Slovaakse grens.

Na afloop van het Congres lieten zich een dertigtal leden inschrijven voor een driedaagse uitstap per autocar door een groot stuk van het land en meer dan dubbel zoveel voor een rondvaart van zes dagen doorheen gans Oostenrijk. Alhoewel voltrokken met de hulp van het ‘Oesterreichische Verkehrsbureau,’ liet deze - althans voor het materiële - soms nogal te wensen over. Zij voerde desniettemin door de schoonste landschappen van de republiek, wier inwoners - gelijk van stonde aan te merken was op het Congres en daarbuiten - zich met weemoedige trots blijven bezinnen op het glorierijk verleden van hun oude heimat en aan haar blijven gehecht met de teerste vezels van hun hart.

Tijdens mijn verblijf te Wenen heb ik gemeend een beleefdheidsbezoek te moeten afleggen in onze Belgische legatie. Bij afwezigheid van onze gezant, heer d'Aspremont Linden, werd ik allervoorkomendst ontvangen door zijn legatiesecretaris, de heer Kerremans, licentiaat van de Vrije Universiteit te Brussel, wiens hoogachtende groeten aan ons Genootschap ik volgens zijn verlangen hier zeer graag overmaak, des te meer daar hij zich in de loop van het onderhoud vol fierheid voorstelde als een zoon van de oudste dochter van ons vroeger medelid van de Koninklijke Vlaamse Academie, Dr Amand De Vos, alias Wazenaar.