Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1938

[p. 663]

Prijskampen
August Beernaert-prijs
Dertiende Tijdvak (1936-1937).

In de vergadering van 15 December, werden aangesteld tot leden van de jury, belast met het toekennen van den August Beernaert-prijs: de heeren Eeckhout, Muls, Sabbe en Vermeylen. Daar, met het afsterven van onzen diepbetreurden kollega Sabbe, een plaats in den keurraad open stond, werd deze door den heer Cornette ingenomen. Als afgevaardigde van de Regeering zetelde de heer O. van Hauwaert; fungeerde als voorzitter de heer Vermeylen, als sekretaris-verslaggever de heer Eeckhout.

Verslag

Twintig gangen deden ter groene tafel de ronde; er was ‘voor elck wat wils’; naar ieders smaak en veler regiem. Hier de spijskaart:

1.	Het Gezin van Cies, door V. Remtbaan;
2.	Prinselijk Avontuur, door Ludo van de Wijgaert;
3.	De purperen Vloek, door denzelfde;
4.	De gouden Tooverharen, door Desiré Geeraerts;
5.	De Geesel Gods, door F. Vercnocke;
6.	Elias, of het Gevecht met de Nachtegalen, door Maurice Gilliams;
7.	De zonneblinde Ruiters, door Marcel Coole;
8.	Licht en Schaduw, door denzelfde;
9.	Vrij als een Vogel, door Alexis Callant;
10.	Tiperi, door denzelfde;
11.	Door roode Vuur, door Blanka Gyselen;

[p. 664]

12.	In Memoriam, door Constant Eeckels;
13.	Koraal van den Dood, door Ach. Mussche;
14.	Ontvangenis, door Julia Tulkens;
15.	Vader, door dezelfde;
16.	Doppen, door Marcel Matthys;
17.	Het Fortuintje van Tante Ursule, door Robert Masure;
18.	Gewijde Grond, door Karel Jonckheere;
19.	De Ruitentikker, door Marcel Matthijs;
20.	Uit zwarte Duinen, door F. Van Eygen.

Alle gerechten werden protokolshalve aangesproken; op sommige bovendien herhaaldelijk beroep gedaan.

Om nu met akademischen ernst te vervolgen: na een eerste keuze, werden, met het oog op verdere bespreking, behouden: de werken van de heeren Vercnocke, Gilliams, Coole, Mussche, Matthijs en Jonckheere. Twee prozaschrijvers die het opnemen tegen vier dichters; een strijd tusschen merels en nachtegalen, en die uitloopen zou... maar, laat ik hier zelf de beraadslagingen niet vooruit loopen.

Bij Ferdinand Vercnocke prees men vooral den ruimen zwier van de verzen, zwaar van trots en van wee, maar licht ter vlucht op wieken van jubelende liefde. Er steekt bazuinspijs in zijn poëzie; daardoor wordt de West-Vlaamsche traditie van een Rodenbach en een de Clercq, uit diens besten tijd, voortgezet. Voortgezet ook de tocht naar het Beloofde Land; ploffen eens de ringmuren van den beruchten burcht neer tot puin, dan hebben ze eerst gedaverd bij het stooten van Vercnocke's bronzen versgeluid!

Bij Marcel Coole is meer licht dan geluid; zijn eerste bundel heet ‘Zoeklichten’ ('33); zijn derde ‘De Minnaar van het Licht’ ('35); een vierde ‘Licht en Schaduw’ ('36); de laatste ‘De zonneblinde Ruiters’ ('37). (Van verlichting tot verblinding). Uitbundig licht met onvermijdelijke schaduwen. Al is de inleiding tot den jongsten bundel (zij werd door den heer Raymond Brulez geschreven en bevat zeer wijze wenken) een schaduw, die moest vermeden uit hoofde van haar overbodigheid. Wie zin heeft voor poëzie, behoeft geen kommentaar er bij; wien het aan dichterlijk aanvoelen mangelt, heeft eigenlijk niets aan een woord

[p. 665]

vooraf. Overbodig hier is ook elk vers dat niet voldragen blijkt, en bij dezen vruchtbaren dichter zijn er niet weinige; hij schrijft al te makkelijk... makkelijke, niet zelden slordige verzen. Makkelijke, niet wijl ze zich meestal als vrije verzen voordoen - want het vrij vers is een moeilijk vers - maar, omdat de dichter niet vrij genoeg staat tegenover zijn vers; hij beheerscht het niet; dat had nochtans de echte dichter, die Coole heet, maar van overhaast niet vrij bleef, gekund. Hier is kunnen, moeten!

Het ‘Koraal van den Dood’ door Achilles Mussche, wordt niet gedragen op het overweldigend rythme der hymnen van ‘de Twee Vaderlanden’. Hier is meer pathetiek dan pathos; minder bezinksel, meer bezonkenheid. Gevoel uitgediept door leed en gerijpt tot kunst. Poëzie die, in haar lofwaardig streven naar gekoncentreerde uitdrukking, niet overal gezuiverd blijkt van het beeld, dat slechts tastende benadering is, waar het gaat om volledige en suggestieve weergave. Een vers dat klassieksober wenscht te heeten, en zich nu en dan aan rhetorische gulzigheid bezondigt. Een klassikus is o.m. iemand, die niet overrompeld wordt door de woelig-aanzwellende wateren van het gemoed, maar deze binnen arduinen dammen bedaart tot den loop van een kalme rivier. Een klassikus munt uit door zelf-kritiek.

Een gewas dat niet altijd gedijt, zelfs in ‘gewijden grond’; Karel Jonckheere kan daarover meespreken, die, tot onze verwondering, en de zijne allicht, uit het zaad, zoo gulhandig gestrooid, ook nog andere dan de verwachte bloemen won. Hij liet ze maar alle ondereen bloeien! Kan bezwaarlijk geweerd wat de wind uit andere tuinen aan stuifmeel aanvoert, waar stengel en blad verschijnen dient ongenadig gewied. Maar wieden beduidt hier bloemen uitrukken, en welk jong dichter krijgt dat over zijn hart? Liever met Mallarmé beleden: ‘Les vers, c'est toujours bien...’.

Met Marcel Matthijs verlaten we den gewijden grond der poëzie, en staan meteen op het rumoerig marktplein van het leven. Matthijs is iemand die af te rekenen wenscht met het leven, dat hem meermalen reeds tegen den muur aansmakte. Er is mannelijk verzet in zijn gebaar, begrijpelijke bitterheid in zijn woord. Het leven gaat soms onverbiddelijk-stug te werk: ‘De Ruitentikker’ en ‘Doppen’ zijn daar om het te getuigen. Een meedoogenloos-objektief en scherp relaas van menschelijk gebeuren, al te menschelijk. Een goor straatje. Grijze lucht.

[p. 666]

Als groei van een teerzinnig, en dan ook doorkneusd, gemoed: echt en sober. Alleen misschien wat te karig, hier en daar, met psychologische motiveering, en te staal-kaal van taal. Marcel Matthijs kan beter nog; rijker is hij dan hij vermoedt; dat bewijst hij trouwens zelf, schier of morgen, met, om een nieuw werk, ruimer atmosfeer te scheppen.

Over ‘Elias’, den bekenden vechter met de nachtegalen, kan ik kort zijn; vooral omdat zoovelen, in Holland en te onzent, er lang en luid over spraken. Beweerde men niet, dit boekje ‘dat overal vasthoudt aan zijn maker en tot de diepste kern reikt van zeer eenvoudige dingen, met bewogen vingeren te streelen’? Sommigen gingen ieder sylbe haast, op het goudschaaltje afwegen, en elke sylbe doorstond heerlijk de proef: geen achttienmaar vier en twintig karaat goud! Om het schitterend taalmateriaal verloor men misschien een oogenblik uit het oog: de lijn van den bouw en de stevigheid van het fundament. Naar mijn smaak is Gilliams' taal een tikje te precieus, en... maar laat nu ook mij alle zelfkritiek in den steek? Vergeet ik, dat ik niets meer ben dan de luidspreker van de jury, vóór den mikro opgesteld? en dat deze, plechtig, met drie stemmen, op de vijf, besloot tot de bekroning van Gilliams' Elias?

Meteen is de strijd tusschen dichters en prozaïsten beslecht; een merel won het van de nachtegalen; een witte merel.

Namens den keurraad:

De Secretaris-Verslaggever:

(get.) J. Eeckhout, werkend lid der Academie.

[p. 667]

Nestor de Tière-prijs
Derde tijdvak (1936-1937).

De jury voor den Nestor de Tière-prijs, tijdvak 1936-1937, was samengesteld uit de heeren Stijn Streuvels, Herman Teirlinck en F.V. Toussaint van Boelaere. Deze werd tot verslaggever benoemd, de hr. Streuvels tot voorzitter.

Verslag

Aan de beoordeeling van de jury werden, in druk of in handschrift, de volgende tooneelstukken onderworpen:

Als Roeland luidt; De Zonnige Tocht; Esther; Broeder Angelus en de drie Rovers; Het Kind van den Oorlog; Vikings en Schipbreuk.

De jury, na elk van de ingezonden werken te hebben besproken, stelde tot haar spijt vast, dat geen van de onderzochte werken aan de vereischten voldeed om te kunnen worden bekroond. Haar advies luidt dan ook, den Nestor de Tière-prijs, voor het tijdvak 1936-1937, niet toe te kennen.

Verder betreurt de jury, dat alleen ingezonden werken voor den prijs in aanmerking kunnen komen en die prijs dus niet vrij mag worden toegekend aan het beste tooneelwerk, in den loop van het tijdvak verschenen, of de auteur het al dan niet heeft ingezonden. Het zou, naar de meening van de jury, aanbeveling verdienen indien het reglement van den prijs derwijze kon worden veranderd dat ook de niet ingezonden tooneelwerken voor den prijs zouden in aanmerking komen.

Namens de Jury:

De Secretaris-verslaggever:

(get.) F.V. Toussaint van Boelaere.