Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1938

(1938)– [tijdschrift] Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800
Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde
Werkend lid van de Koninklijke Vlaamsche Academie

4^e BijdrageGa naar voetnoot(1)
(Baardt tot Blondel)

Deze vierde bijdrage bedraagt de titels van 272 verhandelingen van schrijvers wier namen begrepen zijn tusschen Baardt en Blondel. De vier eerste bijdragen, voor letters A tot Blondel tellen te samen 729 verhandelingen, vóór 1800 verschenen.

Ik heb altijd ondervonden dat de bibliographie een onmisbare hulpkracht is voor de wetenschap; meer dan eens moest ik echter, niet zonder verbazing vaststellen, dat talrijke menschen geen onderscheid maken tusschen een bibliographische lijst, een echt wetenschappelijke oorkonde, en een catalogus, die betrekking heeft tot beheer of tot handel.

Maar de bibliographie is thans een wetenschapstak, sterk veelzijdig, zooals deze enkele voorbeelden bewijzen:

Bibliographie on hydrogen-ion concentration in sea water 1925-1935, by R. Legendre. Bull. Inst. Oceanogr. 1937, n^o 724.

Bibliographie van de werken van Nederlandsche schrijvers op het gebied der Neurologie en Psychiatrie en aanverwante vakken. Haarlem, Bohn 1937.

Bibliographie des oeuvres de Leibnitz par E. Ravier, Paris, Alcan, 1937.

Bibliographie der Luftfahrtmedizin. Einde Zusammenstellung von Arbeiten über Luftfahrtmedizin und Grenzgebiete bis Ende 1936 von Dr. med. Ingeborg Schmidt. Berlin Springer 1938.

Bibliographie de la concentration des hydrions dans l'eau de la mer, 1925-1935. Bull. Inst. Oceanographique 1937, n^o 724, 32 pp.

A Bibliography of Robert Boyle. By J.E. Fulton. Oxford 1932.

Bibliotheca Erasmiana. Bibliographie des oeuvres d'Erasme. Gand 1900.

Essai de bibliographie médicale par L. Hahn. Paris 1897.

B

Anatomie. 1640 Baardt Petr. Democratia corporis humani ofte Ledenstemminghe des menschelycken lichaems. Leeuwaarden 1640 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Petrus Baardt of Baart was arts en dichter in Friesland. Hij schreef Friesch Boerepractica, dat met de Georgica van Virgilus vergeleken werd, De Friesche Triton, Deughdenspoor.

Geneeskunde. (1736 Bacon). Verhaal van een man die vergeven is door het eeten van het kruid Monnikskap geheeten, aan de Koninklijke Maatschappij te Londen medegedeeld door Vincent Bacon Heelmeester, en Lid dier Maatschappy. (In Uitgeleeze natuurk. verhandelingen 1736, 2^e deel 1^e stukje, pp. 222-227. Kon Bi Brussel V H 7183).

Beschrijving van een vergiftigingsgeval na gebruik van selder gemengd met een weinig monnikskap (Aconitum).

Geneeskunde. 1696 Baggaart Joh. De waarheyd ontwerd van vooroordeelen. Door een gesonde redenkavelinge over de ses niet-natuurlijke dingen, waar in getoond werd, dat het bloed kan pecceren in snelheyd, en hitte, en dat men somtyds te weynig de soogenaamde scheurbuyk heeft. Middelburg 1696 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Johan Baggaert, geboren te Vlissingen rond 1657 en overleden in 1710, arts te Vlissingen, stelde zijn eigen ervaring boven de meening van de geneeskundigen van vroeger en van zijn tijd.

Pokken. (1710 Baggaart). De Kinderpokken en maselen na haren Aard, Oorzaken, Kenteekenen, Voorteekenen, en Genesinge Beschreven; met Weederlegginge Van 't Oude Gevoelen van de Lijders by naar te doen verstikken door 't sterk Uitbroeyen en Heete Levenswijs. Door Johan Bag-

gaart, Stadts Doctor tot Middelburg. t' Amsterdam, By Nicolaas ten Hoorn. Boekverkooper, 1710. (15 × 9.3 cm., (32) + 112 pp, Kon Bi V H 7781).

Opdracht aan de overheid der stad Middelburg. In zijn voorrede deelt Schr. mede dat de oorzaak der ziekten niet uit een verdikking van het bloed en van de vochten bestaat. De anatomie, de plantkunde, de chemie spelen een belangrijke rol in de geneeskunde. ‘Wat of die Gekken ons al wijs willen maken van die menigvuldige Cohobatien, langduurige Circulatien en Fermentatien. Onsen Bontekoe heeft gezegt, laaten wy de Fermentatie aan de Bakkers en Brouwers over laten.’ De werken van Sydenham verdienen aanbevolen te worden.

Het boekje bespreekt onder 11 hoofdstukken: wat de pokjes zijn, de kenteekenen, de oorzaken, de geneezing, de kwaadaardige pokjes, de buitensporigheden, de mazelen en de roodvonk.

De oorzaak ligt in de lucht, blijft echter daar nog verborgen: ‘Daar de Lugt vervult is met duisenden van kleine stofjes die onder deselve uit de dampen van den Aardkloot zig vermengen, weet iedereen,...’ Daarin is ingesloten de besmetting door de lucht.

Geneeskunde [1781 Baggers]. Berigt van eene Waterzugt (Hydrops) door de Tong ontlast, door E. Baggers, Chyrurgyn te Steenbergen. (In Verh. Bat. Gen. proef. Wijsb. Rott. 1781, 5, 226-228, Bi Un Gent Hi 9621.)

Ontlasting, door de tong, van een emmer stinkend slijmig water, na een wonde door de tanden.

Anatomie? 1651 de Bak Jac. Verhaal van 't hart. Vertaald door N.V. (an) A (assendelft). Amsterdam, Spillebout, 1651 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Natuurl. Wetenschappen. 1791 Bake A. Genees- natuur- en huishoudkundig kabinet ontworpen door den Heer J. Voegen van Engelen en thans voortgezet wordende door den Heer A. Bake. Leyden, de Does, 1791 in 8, 4 deelen.

Geneeskunde. [1797 Bake]. Johan Peter Frank, Med. Doct. Hofraad van zijne Keizerlijke Koninglijke Majesteit, Hoogleeraar in de Practijk der Heelkunde en Directeur van het algemeen Hospitaal te Weenen, Geneeskundige Staatsregeling, of Verhandeling van die middelen, welke tot aanwas der bevolking, en bevordering der algemeene gezondheid by ons en andere volken zyn in het werk gesteld, of nog aangewend zouden kunnen worden.

Naar den Tweeden Druk uit het Hoogduitsch vertaald, en met aanmerkingen vermeerderd, door H.A. Bake, Med. Doct. Praelector in de Verloskunde en Stads Vroedmeester te Leyden. Eerste deel. Te Leyden en te Amsterdam, Bij A. en J. Honkoop, en J.B. Elwe, M D CCXC VII. (22.8 × 13.5 cm., Bi Un Gent me 33961, zes deelen).

Het werk van Frank verscheen in 1785 en werd door Bake uit het Duitsch vertaald.

In het 1^e deel (XXX + 428 pp) wordt behandeld over de geneeskundige staatsregeling en de bevolking in het algemeen, der toestand der volksgezondheid, de menschendriften tot voortteeling, het ongehuuwd leven der geestelijken, wereldlijken en krijgslieden, het vroeg- en laattijdig huwelijk, het huwelijk onder niet gezonde menschen, de onvruchtbaarheid, de opvoeding der meisjes, de zwangerheid, de zorgen voor kraamvrouwen.

Het 2^e deel (XI + 482 pp) bevat: de onechte voortteeling, de bescherming der kinderen, de plichten der moeders en zoogsters de vondeling- en weeshuizen, het toezicht over de schooljeugd, het lichaams- en zielsvermogen der kinderen, de lichaamsoefeningen in de opvoeding.

Het 3^e deel (VIII + 384 pp) handelt over het gezond voedsel, de vleeschspijzen, de dierlijke voortbrengselen, de visch, de plantaardige spijzen, de bereiding der spijzen, de dranken, het drinkwater, het bier, den wijn.

Het 4^e deel (VIII + 385 tot 775 pp) spreekt van de geestrijke dranken, de warme dranken, de toestellen in de bereiding gebruikt, de matigheid in eten en drinken, de kleederdracht, de openbare vermaken, de woningen en woonplaatsen, de openbare zindelijkheid.

In het 5^e deel (VI + 358 pp): verstooringen van de openbare veiligheid, zooals ongelukken door het verkeer, door water en vuur, door speelen, krankzinnigheid, natuurverschijnselen. schadelijke en zieke dieren.

In het 6^e deel (IV + 361 tot 672 pp): de vergiftiging, vechten, moorden en zelfmoorden, nadeelen van vooroordeelen, mishandeling van stervende menschen, gevaar van levend begraven te worden en te lang uitgestelde begrafenis.

_**_*

Henry Baker werd geboren te London op 8 mei 1698; hij trad in 1729 in het huwelijk met de jongste dochter van Daniel Defoe; in 1740 werd hij lid van de Royal Society; na een werkzaam leven, aan de wetenschap en aan de kunst gewijd, overleed hij te London op 25 November 1774. De werken, die hij heeft nagelaten, zijn van verschillenden aard, van de dichtkunst tot de werktuigkunde. Chalmers noemt de volgende:

Original Poems, 1^e deel 1725, 2^e deel 1726 The Universe, gedicht met verscheidene uitgaven; Account of the water polype, in de Philosophical Transactions; Universal Spectator, tijdschrift voor de eerste maal in 1728 verschenen, dat 5 jaren heeft bestaan; Medulla Poetarum Romanorum 1737; The Microscope made easy 1742 met 6 uitgaven; Employment for the microscope, met verscheidene uitgaven.

Micrographie [1744 Baker]. Het microscoop gemakkelijk gemaakt. Oft beschrijving van de beste en nieuwste microscopen, en van derzelver Behandeling. Alsmede een Berigt van de verbaazende Ontdekkingen Gedaan met de vergrootglazen. Door Henry Baker, Lid van het Koninklijk Genootschap en van de Maatschappij der Oudheids Onderzoekers te Londen. Vercierd met Koperen Plaaten. Naar den Tweeden Druk uit het Engelsch vertaald. Te Amsterdam. By Isaak Tirion, Boekverkooper voor aan in de Kalverstraat, in Hugo Grotius, MDCCXLIV (21.5 × 13.5 cm., (24) + 300 + (16) pp, 14 platen, Bi A.J.J.V., Brit Mus, Kon Bi Brussel II 23026).

Nederlandsche vertaling van The microscope made easy verschenen in 1742. Het werk wordt als volgt verdeeld: titelblad met een prentje met het beeld van Hugo Grotius door J.C. Philips geëtst; voorbericht van den drukker waarin de vertaler niet bekend wordt gemaakt: ‘Ik stelde daar op het Engelsche werk in handen van een geleerd en taalkundig Heer, wiens oordeel in veel toevertrouw’; - een gedicht, uit het Engelsch vertaald, door Pieter Bakker, waarin veel lof wordt gezegd van het boek van Henry Baker; - de opdracht van Martin Folkes voorzitter en aan de leden van het Koninklijke Genootschap te Londen; - inhoud, tafel der platen, inleiding; - 1^e deel met 15 hoofdstukken (pp 1-64); - 2^e deel met 52 hoofdstukken (pp 65-300); - bladwijzer. Het werk bevat dezelfde 14 platen als de Engelsche uitgave van 1742.

Micrographie [1756 Baker-Houttuyn] Nuttig gebruik van het Mikroskoop, of handleiding tot nieuwe waarnemingen omtrent de configura-

tiën en Krystallen der zouten, de Takschieting der Metaalen, de Vorming van de Edele Gesteenten, de Koraalen, den Barnsteen, enz. Waar by komt De Beschouwing van veele te vooren onbekende Water-Diertjes en andere Insekten; van Schimmel Plantjes, Kampernoelje-zaadjes; de vergiftige Wapenen van den Spinnekop en andere Gedierten; de Spruitjes in de zaaden der Gewassen, enz. Als ook Een Berigt van het Mikroskoop, tot deeze Waarneemingen gebruikt, dat bekwaam is om de wesenlyke grootte der Voorwerpen, op eene zeer gemakkelyke wyze, nauwkeurig te bepaalen, enz. In 't Engelsch beschreeven door Henry Baker, Lid van de Koninglyke Societeit en van het Genootschap der Oudheid-Onderzoekers te Londen. Hier agter is gevoegd de Natuurlijke Historie van de Polypen. Alles met de noodige afbeeldingen opgehelderd, Te Amsteldam, By Hout tuyn, 1756 (21.8 + 13.5 cm, (16) + 498 + (14) pp, 18 platen, Bi A.J.J.V., Kon Bi Brussel III 1613, Bi Un Gent Ph 240).

Dit boek, alhoewel van den zelfden aard als Het microscoop gemakkelijk gemaakt, draagt den zelfden titel niet. Baker heeft ook in het Engelsch twee boeken over microscopie geschreven: The microscope made easy en Employment for the microscope. Het nuttig gebruik van het mikroskoop is de vertaling van dit tweede werk.

De voorrede is geteekend M. Houttuyn, Med. Doctor, Amsteldam 12 Dec. 1755, en kondigt aan dat op de platen de microscopen van Leeuwenhoek, Trembley en Cuff verbeeld zijn; voor Leeuwenhoek is Houttuyn vol bewondering.

Het boek is in twee deelen verdeeld: het eerste beschrijft de figuren door zouten en mineralen voortgebracht, onder 5 hoofdstukken verdeeld, en met schoone teekeningen duidelijk gemaakt. Het tweede is van biologischen aard. In een aanhangsel worden eenige toestellen voor de microscopie beschreven, waaronder deze van Leeuwenhoek, Trembley en Cuff, alles met de noodige platen uitgelegd. De micrometer van Folkes laat toe de vergrooting te bepalen, zoowel in middellijn als in oppervlakte, Het 5^e artikel wordt gewijd aan onderrichtingen en afbeeldingen van munten en gedenkpenningen te bekomen door middel van zegellak en plaatdrukkersinkt. Op het einde een kort begrip over de gemeene polypen.

Micrographie [1760 Baker] Het microscoop.... (zooals 1744).... Plaaten. Tweede Druk. Te Amsterdam, By Isaak Tirion, MDCCLX (20,3 × 12.0 cm., (22) + 300 + (16) pp, 14 platen, Kon Bi Brussel III 17296).

Deze tweede uitgave van de Nederlandsche vertaling ver-

schilt bijna niet van deze van 1744; het voorbericht van den drukker is alleen gevallen, voor het overige zelfde getal pp en platen. De naam van den vertaler blijft onbekend.

Micrographie [1778 Baker-Houttuyn] Het mikroskoop gemakkelijk gemaakt, of gemeenzaame beschryving, van allerley werktuigen, Die men gebruikt om zeer kleine Diertjes en andere voorwerpen, klaar en duidelyk, vergroot zynde, te beschouwen; met al het gene daar toe behoort: Vervolgd met een Berigt van de verbaazende Ontdekkingen, Die door middel van Vergrootglazen gedaan zyn: Weleer beschreven door Wylen Henrik Baker, Lid van de Koninglyke Societeit der Weetenschappen en der Oudheid-Onderzoekeren te Londen, En met koperen Plaaten, waar in alles vertoond wordt, versierd; By deezen Derden Druk thans nagezien, verrykt met Aantekeningen en vermeerderd met een Aanhangzel, Behelzende Nieuwe Waarneemingen en Ontdekkingen, Aanmerkingen op de voorige, inzonderheid omtrent de Zaaddiertjes en 't Menschelyk Bloed; alsook een Berigt van de Verbetering der Mikroskoopen tot deezen tyd toe en Afbeeldingen van de voornaamste der laatst uitgevondene op Koperen Konstplaaten: door Martinus Houttuyn, Medicinae Doctor en Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Weetenschappen, enz. Te Amsterdam, By de Erven van F. Houttuyn, 1778 (22.2 + 13.8 cm, 496 + (16) pp, 28 platen, Bi A.J.J.V.).

Deze derde uitgave is een uitgebreide vertaling van het Engelsch werk The microscope made easy. De twee eerste uitgaven der Nederlandsche vertaling van 1744 en 1760 zonder naam van vertaler verschillen onderling bijna niet; de derde uitgave is daarentegen omvangrijker, en geteekend van Martinus Houttuyn, die zich ook bekend maakt in de voorrede te Amsterdam 20 October 1777 gedagteekend. De opdracht aan Martin Folkes en het gedicht van Pieter Huisinga Bakker zijn gebleven.

Het boek behelst twee deelen en een aanhangsel.

Het eerste deel (pp. 1-64) bespreekt de microscopen, de toestellen in de micrographie gebruikt en het onderzoek van het microscopisch materiaal. De volgende microscopen worden beschreven; deze van Leeuwenhoek en Wilson, het dubbel terugkaatsend microscoop, het dubbel microscoop van Marshal door Culpeper en Scarlet verbeterd, het zonne- of donkere kamer microscoop, en het microscoop voor ondoorschijnende voorwerpen, beide van Lieberkühn.

In het tweede deel (pp 65-304) wordt een omstandig overzicht over de micrographie gegeven, waarin de ontdekkingen van Leeuwenhoek op den voorrang komen.

Het aanhangsel (pp 305-496) is zeer uitgebreid, bedraagt 15 hoofdstukken, eigenlijk mededeelingen gedaan door verscheidene onderzoekers: van Baker over microscoopglaasjes door di Torre aan de Royal Society geschonken (1766 Phil. Trans.), van di Torre van Napels over een nieuw microscoop (1765 Phil. Trans.) en over proeven op het menschelijk bloed met dat toestel gedaan, van Adams over het gebruik van glasbolletjes voor microscopie, van Lieberkühn over vergrootglazen en terugkaatsende spiegels, van Lyonnet over vergrootende vermogens der lenzen, van Ellis over de zaadjes van schimmels en over rottend aftreksel van hennepsaad (1769), van Ledermüller over de zaaddiertjes (1756), van Adams over een veranderlijk microscoop, van Dellebarre over een algemeen microscoop, van Martin over een zonnemicroscoop voor ondoorschijnende voorwerpen, en over een veelmachtig microscoop.

Op het einde een alphabetische bladwijzer.

_**_*

Opvoeding. 1797 Bakker C en Vitringa Coulon J. Prijsverhandelingen over de natuurlijke opvoeding der kinderen. Amsterdam 1797 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Vroedkunde. 1693 Balk Joh. Een kort en klaar bewijs aangaande het adem-halen van kinderen voor de geboorte in 's moeders lichaam. Leeuwarden 1693 in 4. (Bi Un Amsterdam).

Hygiene [1763 Ballexserd]. Antwoord van den Heere Ballexserd, op de vraag: Wat is het beste bestier, 't geen men moet houden omtrent het Lighaam der Kinderen, zoo met opzicht tot hunne kleeding, voedsel, oeffening, als anders, van hunne Geboorte af, geduurende hunne kindsheid, om ze lang en gezond te doen leeven. Aan denwelken op den 21 May 1762. De prys van eene goude medaille is toegeweezen. (In Verhand. Holl. Maatsch. Haarlem, 1763, VII deels II stuk, 77-356, Bi Un Gent Hi 2045).

De opvoeding der kinderen wordt van de geboorte tot 16 jaren besproken, in 4 tijdperken: van de geboorte tot het ophouden van het zogen, dan tot 5-6 jaar, dan tot 10 jaar als de kleeding der jongens verandert, en het vierde tusschen 10 en 16 jaar. Voor iedere tijdperken worden hygienische raadgevingen aangeboden.

Geneeskunde. 1777 Ballexserd, Jaq. Verhandeling over de vraag: welke zijn de voornaamste oorzaken van het overlijden van een zoo groote menigte kinderen. Amsterdam 1777 in 8 (Bi Un Amsterdam). Verdere uitgave, Alkmaar 1800 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Jacques Ballexerd was een Zwitsersche arts geboren te Genève in 1726 en overleden in 1774; zijn bekroonde verhandeling van 1763 verscheen in het Fransch te Parijs in 1762; de Verhandeling van 1777 verscheen in het Fransch te Genève in 1775.

_**_*

Heelkunde. 1768 Balthazaar, A. Toetssteen der heelmeesters. Leiden 1768 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. 1768 Balthazaar, A. Verhandeling over de bloedstorting. Leiden 1768 in 8.

Heelkunde. 1772 Balthazaar A. Pathologia chirurgicalis of heelkundige ziektekunde. Leyden 1772-1776, 2 deelen in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. [1777 Balthazaar] A. Pathologia chirurgicalis of heelkundige ziektekunde. Waar in op een korte, doch klaare manier, de Aart, Oorzaak, en Uitwerkzels der ziektens, behoorende tot de Heelkonst, onderwezen worden. Geschikt naar de Pathologia medicinalis van den beroemden Hoogleeraar H.D. Gaubius. Ten dienste dier geenen, welke zig goede gronden in de Heelkunst willen leggen; en inzonderheid der zulken, welken der Vreemde Taalen onkundig zyn. Door A. Balthazaar, Chirurgyn te Leyden. Eerste deel. Te Leyden, By J. Meerburg en J.J. Thyssens, Boekverkoopers 1777. (22.3 × 13.8 cm, XX + VIII + 599 pp, Bi Un Gent me 1670).

In zijn voorrede zegt Schr. dat volgens Hippocrates ‘de ziekte wel gekent is reets half geneezen’ en dat zijn boek werd geschreven met de ziektekunde volgens Gaubius als leidraad.

Het boek bevat 51 hoofdstukjes waarvan een (pp 26-30) een bijzondere aandacht verdient: ‘Algemeene scheikundige ontbinding van 's Menschen ligchaam’. Dat lichaam bevat vier algemeene hoofdstoffen (elementa), namelijk water (aqua), brandbare stof (materies inflammabilis of phlogiston), zout (sal) en aarde (terra). Het water is daar het overvloedigst, de aarde het minst; daarentegen treft men de grootste hoeveelheid aarde in de vaste deelen van het lichaam, en de minste in de vochten.

Wij zijn natuurlijk ver van de moderne gedachten: water, asch, protiden, gluciden en lipiden.

Id. Tweede deel. (VIII + 514 pp.)

Het tweede deel bevat 67 hoofdstukjes. Deze over de werking van de lucht, en over den invloed van spijs en drank zijn nog al uitgebreid. Een goed uitgewerkte register (pp 465-514) laat toe de gewenschte stof te vinden.

Heelkunde. 1774 Balthazaar, A. Heelkundige waarneeming wegens eene incontinentia urinae. Leyden 1774 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde. [1779 Balthazaar J.A. Heelkundige waarnemingen, inzonderheid van zwaare en moeyelyke gevallen, uit een vyfentwintig jaarige oeffening by een verzamelt, door A. Balthazaar. Chirurgyn te Leyden. Te Leyden, By Jacob Meerburg, en J.J. Thyssens, MDCCLXXIX (22.7 × 13.5 cm., XXIV +382 pp, Bi Un Gent me 1812, Bi Un Amsterdam).

Beschrijving van 79 gevallen van heelkundige bewerkingen.

Heelkunde. [1783 Balthazaar] A. Heelkundige waarnemingen, inzonderheid van zwaare en moeyelyke gevallen; tweede verzameling. Door A. Balthazaar. Chirurgyn te Leyden. Te Amsterdam, Bij J.B. Ewe, Boekverkoper. MDLXXXIII. (22.7 × 13.5 cm, VIII + 180 pp, Bi Un Gent me 1812¹, Bi Un Amsterdam).

Het getal der gevallen van heelkundige bewerkingen bedraagt 26. De heer Van de Casteele, bibliothecaris der Universiteit Gent vestigde mijn aandacht op het jaartal MDLXXXIII, aldus 1583, van dat 2^e gedeelte; deze foutieve aanduiding moet werkelijk 1783 zijn; er ontbreken bij het jaartal na L twee C.

Geneeskunde [1784 Balthazaar]. Heel en geneeskundige verhandeling, over de nadeelige hoedanigheden der zalven en pleisters, en de noodzakelijke verbetering van de hedendaagsche practyk, in de behandeling der zweeren. Gediend hebbende ter Inhuldiging tot Geneesarts op 's Lands Hoogeschoole te Leyden; door A. Balthazaar, Medicinae & Chirurgiae Doctor te Leyden. Te Amsterdam, By J.B. Ewe. MDCCLXXXIV (21.5 × 14.1 cm, 49 pp, Bi Un Gent me 3020, Bi Un Amsterdam).

Het proefschrift is in Latijn en Nederlandsch geschreven. In het 1^e deel bespreekt Schr. de nadeelen van zalven en pleisters in de behandeling van zweeren, in het 2^e de verbeteringen die kunnen gebracht worden in die behandeling, namelijk zacht

prikkelende pap, oplossende hulpmiddelen zooals honing, brandof bijtmiddelen zooals kwikoxyde en aluin, droog verband.

Heelkunde. [1784 Balthazaar] Chirurgia practica of oefenende heelkunde, waarin onderweezen worden de kenteekenen, en de geneezing der meeste heelkundige ziektens; geschikt naar de pathologia chirurgica, of heelkundige ziektekunde, van den schryver; door A. Balthazaar Medicinae et Chirurgiae Doctor te Leyden, Te Amsteldam, By J.B. Elwe, Boekverkooper. MDCCLXXXIV (22.1 × 14.2 cm., XVI + 429 pp., Bi Un Gent 3152, Bi Un Amsterdam).

Bespreking van 51 gevallen. Na het overzicht van den inhoud komt een geëtst portret van den schrijver op 55 jarigen leeftijd.

Heelkunde. [1785 Balthazaar] Mengelwerk van genees- en heelkundige stoffen, bestaande in een verzameling van kleine stukjes, brieven, of verhandelingen, van tyd tot tyd afzonderlyk uitgegeeven, door A. Balthazaar. Medicinae et chirurgiae Doctor te Leijden. Te Amsteldam, By J.B. Elwe, MDCCLXXXV. (22.2 × 13.7 cm, XII + 240 pp, Bi Un Gent me 1757, Bi Un Amsterdam).

Het boek bevat 13 verhandelingen vroeger verschenen:

1761. Eenige en wel de voornaamste gedrogten, de genees- en heelkunde ontluisterende, het bedrieglyk momaangezigt onttoogen. Leijden bij Karel Delphos.

1765. Heelkundige waarneeming over een beenbederving. Leijden, by H. Mostert.

1768. Toetssteen des heelmeesters. Leijden bij A. Koster.

1771. Verdediging tegen den Chirurgijn H. de Ring, te Haarlem. Leijden bij H. Koster.

1771. Advertentie op de Advertenti van H. de Ring. Leijden bij H. Koster.

1771. Brief aan den Chirurgijn A. Balthazaar, raakende des zelfs verschil met den Chirurgijn H. de Ring, ondertekend Honestus.

1771. Beantwoording op den brief van Honestus. Leijden bij H. Koster.

1773. Brief aan de Schrijvers der Nederlandsche Bibliotheek.

1774. Heelkundige waarneeming wegens een incontinentia urinae. Leijden bij H. Koster.

1779. Parallelen tusschen een antwoord over kanker en de verhandeling over de kliergezwellen. Leijden, bij J. Meerburg en J.J. Thysens.

1779. Verhandeling over den kanker, Leijden bij J. van Tiffelen en B. Onnekink.

1780. Brief aan A. le Pla, geneesarts te Leijden. Leijden bij H. Koster.

1784. Verhandeling over de schuinsche beenbreuken.

De meeste der stukken zijn van twistenden aard, of werden in verhandelingen van geleerde genootschappen niet opgenomen.

Heelkunde. [1785 Balthazaar]. Catechismus der Heelkunde, of kort onderwys, in vraagen en antwoorden, over de eerste en noodigste beginsels der heelkunde. Ten dienste voor de Heelkundige Jeugd. Door M. Balthazaar, Alerand. Z. Chirurgijn te Leijden. Te Amsteldam, Bij J.B. Elwe. MDCC LXXXV. (19.7 × 12 cm, VIII + IV + 216 pp, Bi Un Gent me 1671, Bi Un Amsterdam).

De stof wordt verdeeld in 46 lessen, onder den vorm van populaire overzichten met vragen en antwoorden.

Pharmacie. 1793 Balthazaar. Verkorte doch klaare en oefenende materia medica. Amsterdam 1793 in 8 (Bi Un Amsterdam).

_**_*

Anatomie 1659 Barbette. Anatomia practica ofte ontleding des menschelijken lichaems neffens het gebruyck derzelve in de heelkonst. Amsterdam 1659, kl in 8 (Bi Un Amsterdam).

Anatomie [1663? Barbette]. Anatomia practica, oft ontleding des Menschelyken lichaems, neffens het gebruyk der selve in de chirurgie; derde deel. Vyf boecken. I van de deelen in 't gemeen. II van het hooft. III van de borst. IX van de buyck. V van d'uyterlycke leden. (15.2 × 9.2 cm, (14) + 176 pp, Bi Un Gent me 4714¹).

Dit stuk kan beschouwd worden als een vervolg op de Chirurgie, alhoewel het met bijzondere opdracht, voorrede en pagineering verschijnt; dit is ook het geval voor de uitgave van ‘Alle de medicynale werken’ in 1700 verschenen.

De opdracht is voor Albertus Ruse, hoogleeraar in de rechten te Amsterdam, en draagt het jaartal 1659, wellicht den tijd van de uitgave. Het jaartal 1663 kan ook aangenomen worden omdat de chirurgie, 3^e druk, het jaartal 1663 draagt, en omdat de anatomia op de chirurgie volgt in hetzelfde bundelboek. Het werk is verdeeld in 5 boeken: algemeen overzicht, hoofd, borst, buik, hand en voet.

Anatomie [1680? Barbette]. Anatomia.... (zooals 1663?). (15.2 × 9 cm, 160 pp., Bi Un Gent me 1676¹).

Zelfde inhoud als 1663?, de opdracht aan A. Ruse blijft op 1659. Het boek maakt deel van een bundel met Chirurgie 1680.

Pest. [1662 Barbette] Pest-beschryving, Door Paulus Barbette, der Medicynen Doctor en Practisijn t' Amsterdam. Den derden Druck, met Historische Aenmerckingen vermeerdert. 't Amsterdam, By Jacob Lescaille, Boeckverkooper op den Middeldam, naest de Vischmarckt, 1662. (15.3 × 9.2 cm., 61 pp., Bi Un Gent me 4714², Bi Un Amsterdam).

Een 2^e druk verscheen te Amsterdam 1658 kl in 8, een vierde ook te Amsterdam 1672 kl in 8. Het werk maakt deel van ‘Alle de medicynale werken’ te Amsterdam in 1700 uitgegeven.

Beschrijving, genezingen, voorzorgen om zich van de ziekte te bevrijden en historische aanmerkingen. Onder de geneesmiddelen vinden wij een lijst van planten- en dierenproducten. Onder de voorzorgen, een radicale te vermijden: van den toren afspringen; het best is ‘een yverigh gebedt’ hetgeen heden nog wordt aangeraden; verder ver vluchten en laat wederkeeren, vuur aansteken om te zuiveren, producten zooals wierook, barnsteen, pek, zwavel, doen branden om de lucht te zuiveren, een geregeld leven onderhouden met normale voeding, goed bier en wijn.

Schr. neemt in elk geval de besmetting aan, maar is nog zeer ver van de werking van de microben, die onder meer door de ratten worden verspreid.

Pest [1665 Barbette] Pest-beschryving, Door Paulus Barbette, der Medicijnen Doctor en Practisijn t' Amsterdam. Den vijfden Druck, met Historische Aenmerckingen vermeerdert. (15.1 × 8.8 cm., 58+ (5) pp., Bi Un Gent me 1948)

Het jaartal van het boekje wordt bepaald door het voorbericht aan den lezer, geteekend op 26 Wijnmaendt 1655.

Een Fransche tekst, Traité de la Peste, bevindt zich pp 400-432 en 533-554 (door vergissing springt de pagineering van 432 op 533 in plaats van 433) in de Oeuvres chirurgiques et anatomiques, Lyon, 1680.

Een Italiaansche tekst Trattato della peste, pp 395-429 in Opera chirurgica anatomica, Venetia 1696.

Een Latijnsche tekst De peste tractatus, pp. 167-201 in Opera chirurgico-anatomica Lugd. Batav. 1672 (1669 volgens Hoefer).

Paul Barbette, geboren te Straatsburg, was als arts gevestigd te Amsterdam in de 2^e helft van de 17^e eeuw. Voor hem moest bloedtapping alleen als het noodig was uitgevoerd worden; de oorzaak van de ziekten lag in het dikworden van de lymphe door het zuur. Benevens zijn Nederlandsche verhandelingen, verschenen nog in het Latijn: Opera anatomico-chirurgica, Leyde 1672, Bologne 1692; Opera omnia medica et chirurgica, Geneve 1682; Praxis medica, Leyde 1669, Lyon 1694.

Heelkunde [1663 Barbette] Chirurgie Nae de hedendaegsche Practijk beschreven door Paulus Barbette, der Medicijnen Doctor, en Practisijn t' Amsterdam. Den derden Druck, met verscheyden nieuwe stoffen en geneesmiddelen vermeerdert. t' Amsterdam, By Jacob Lescaille, Boeckverkooper op den Middeldam, in 't jaar 1663. Met Privilegie voor vijftien jaren. (15.2 × 9.3 cm., (16) +219 pp., Bi Un Gent me 4714, Bi Un Amsterdam).

De 1^e uitgave verscheen in 1655 in 12 te Amsterdam bij Lescaille (Bi Un Amsterdam).

De 3^e uitgave bevat een titelprent verbeeldende een ziekenzaal, met het jaartal 1662. Het privilegie is geteekend op 4 nov. en 4 Dec. 1662; de schrijver draagt zijn boek op aan Franciscus Deleboe, ‘geseght Sylvius’, hoogleeraar en geneeskundige te Leiden. Na een voorrede tot den lezer, krijgt deze laatste drie gedichten: een van J.v. Vondel, een 2^e van P. Vander-Gracht, een 3^e van Jacob Blok.

Op de Heelkunst
van Dr. Paulus Barbette.

 
Hier verschynt een heilzaem Paulus,
 
Niet gelijck een wreede Saulus,
 
Die met scherpe klaeuwen grypt,
 
En de tanden wet en slypt
 
Op doortrapte en helsche vonden
 
Van geweer, om volck te wonden,
 
Te vernielen, en verwoet
 
Zich te baên in menschenbloet,
 
En den vetten buit te deelen;
 
Maer hy komt gewonden heelen,
 
En genezen, door de gunst
 
Van zijn meesterlijcke kunst.
 
Hulpeloozen, gaetghe quynen,
 
Dol van weedommen en pynen,
 
Aen gekrommen aêr en zeên,
 
Aen een breuck van arm en been,
 
Of gekneusde ledemaeten;
 
Leghtghe in 't uiterste verlaeten,
 
Door een diepe vleeschquetzuur;
 
Schynt de geest, van uur tot uur,
 
't Zwacke lichaem te begeven;
 
Kan 't veraerde bloet het leven
 
Niet bewaeren; loopt om raet
 
By den Duitschen Hippokraet,
 
By Barbette, die zijn 'zegen
 
Uitziet over den verlegen,
 
En den bant breeckt, die zoo stout
 
De natuur geknevelt houdt.
 
Zijne Heelkunst ongedwongen
 
Komt ter zijden uitgesprongen,
 
Uit de volle Medicyn,
 
Als een ader uit den Rijn,
 
En verquickt de dorre leden,
 
In de zeestadt aller steden,
 
Dies zy hem deze eere geeft
 
Dat hy voor een ander leeft.
 
J.V. Vondel.

Op de Heel-Konst
van den Heer Paulus Barbette. Genees-meester t' Amsterdam.

 
Dood! die in uw gebiedt den sterf-pijl swaayt als God,
 
En 't vrolijk leven dierft dood - droeve wetten stellen:
 
Uw moord - macht wort besnoeit, uw qyaal - lust nu geknot:
 
Eer quelde gy den mensch, nu kan den mensch u quellen.
 
Gy schept vermaak in pijn, dood-wonden, tranen, smert;
 
Maar hy verquikt, en heelt, en stilt, en doet verzachten.
 
Gy baart een dood-kleur, quetst de zenuw, aar en 't hart:
 
Maar hy herstelt het bloet, het wezen, geest, en krachten.
 
Gelukkig is hy die natuurs geheim doordringt,
 
Die 't vale nodich-lot zoo vaak te leur kan zetten,
 
Die dien ondwingbre na de kunst te luistren dwingt:
 
Prometheus swyg, hier voedt men ziel, en levens hette.
 
Hoewel, mijn Vriendt, de Dood u meer dan andre haat;
 
Om dat natuur zoo milt u met dees gaven kroonden:
 
'k Hoop echter dat zijn schicht u 't leven zoo lang laat
 
Tot yder roept, wat luk dat zoo een Arts hier woonde!
 
P. Vander Gracht, I.V.D.

Klink-Dicht
Aan de E. Geneesheer Paulus Barbette.

 
Al wat de wijze Griek voor desen heeft doen vloeyen
 
Uyt sijn gezegent breyn vol goddelijck cieraat,
 
Waar door hy heden noch ten top der eere staet,
 
Door dien hy de Genees- en Heelkonst heeft doen vloeyen.
 
Al wat Appolo oyt heeft in sijn hoef doen groeyen,
 
Vertoont Barbette hier met een ontsloote deur;
 
En op dat yder mag gaan plukken naer sijn keur,
 
Heeft hy 't onkruyt gewiet, en alles doen besnoeyen.

 
Galenus wert op nieuws herboren aan het Y,
 
En weerlicht met sijn geest op onse Amstels wallen;
 
Nu sietmen sijn geheim, nu 't uwe komt daar by,
 
Dies sal u heldre naam tot aan de starren brallen,
 
Door dien ghy Chirons hant maakt seker, rat en sterk,
 
Dat dan een yder kroon dit nut beschreven werk.
 
Jacob Blok.

Het boek bedraagt een eerste deel over de bewerkingen (pp 1-88), een tweede deel verdeeld in drie boeken, 1^e van de gezwellen (pp 91-157), 2^e van de wonden (pp 158-191), 3^e van de zweeren (pp 192-219).

Heelkunde. [1680 Barbette]. Chirurgie Na de hedendaegsche Pracktijk. Beschreven door Paulus Barbette, der Medicijnen Doctor, en Practisijn t' Amsterdam, Den vijfden Druck, met verscheyden nieuwe stoffen en geneesmiddelen, opnieuw, vermeerdert. Te Amsterdam, By d'Erfgenamen van Jacob Lescailje, op den Middeldam, naest de Visch-marckt, in 't jaar 1680. Met Privilegie. (15.3 × 8.9 cm., (14) + 212 pp, Bi Un Gent me 1676, Bi Un Amsterdam).

Een 4^e druk verscheen te Amsterdam 1672 in 12 (Bi Un Amsterdam.

Zelfde titelprent, maar met het jaartal 1680. Het privilegie is geteekend uit den Haag op 1 Maart 1680; de zelfde opdracht aan Deleboe (Sylvius) en voorrede aan den lezer. Van de drie gedichten van de uitgave van 1663 komt hier alleen dit van J.v. Vondel te voorschijn. Het boek wordt op dezelfde wijze verdeeld als in 1663.

Geneeskunde. [1669 Barbette] Praxis Barbettiana of Genees-oeffening van P. Barbette, met Aentekeningen en Aenmerkingen verrijkt door Frederik Deckers, Med. Doct. Hier nevens gaet een Bladwijzer der Hooftstucken, en van alle zaken en woorden. Uit het Latijn in 't Nederduits vertaelt. Tot Rotterdam, By Fransois van Hoogstraten, Boekverkooper tegenover de Vlasmarkt, 1669. (15.6 × 9.2 cm., (6) + 232 + (16) pp, Kon Bi Brussel VH 7719).

De titelplaat verbeeldt het bezoek van den arts aan een bedlegerige patiente. Na een korte voorrede van Barbette, komt het volgend gedicht van H. Dullaart:

Op de Genees-oeffeninge
van D.P. Barbette, verrijkt met de aanteykeningen van
D. Frederik Dekkers.

 
Gy die om uitgeteerde spoken,
 
Scherminkelen, verminkte leên,
 
Gewonde, pijnlijke en gebroken
 
Te helpen, voor ontelbre weên
 
Ontelbre middelen durft wagen;
 
Die 't zaadvolle ingewand doorwroet
 
Van d'Elementen, die voldragen,
 
De Vruchten van den Zonnegloed
 
In heylzame eygenschappen baren;
 
Of by de gryze Ervarentheyd,
 
Dat artsorakel in 't verklaren
 
Der Konste onfeylbaer, om bescheyd
 
En leszen aenhoud: ô Scholieren
 
Van Kosmus! legden arbeyd af
 
Om heelkonst schrandere Arabieren,
 
En wijze Grieken uit hun graf
 
Te halen. Laet de zinnen rusten,
 
Vermoeit van zukkeling langs strand,
 
Door Eylanden, en vaste kusten,
 
Om na te speuren wat elk Land
 
In smert genezende artzenyen
 
Den Heelkonst oeffenaer bedeelt,
 
Wat d' Oost kim, trots op speceryen,
 
't Gewasch- en mijnrijk Westen teelt
 
Tot troost der sterffelijke menschen.
 
Al wat, ten besten van 't Gemeen,
 
De Quaalbezorger ooit kon wenschen,
 
Is hier op 't loff lijkst by een
 
Geschikt, door twee op 't hoochste ervaren,
 
Barbette en Dekkers, die om 't quaad
 
t' Ontdekken, en te doen bedaren,
 
d'Onsterffelijke eer van Hippokraat,
 
Door bygeloovige Afgodisten
 
Met Pracht op 't Gildaltaar gezet,
 
Begrimmen, noch uit nijd betwisten,

 
Maer wel verdienen. Kom dan met
 
Weetgierige oogen deze bladren,
 
Dees heylbron voor d'elendicheyd,
 
En toevlucht der bedrukte nadren.
 
Hier vindmen Wapenen bereyd,
 
Om duizend wreede lichaem plagen,
 
Een yslijk moordheir van de Dood,
 
Den kostelijken roof t' ontjagen,
 
Dat dan de swakken, die uit nood
 
Zich onder uwe hand begeven,
 
Door onverwachte hulpe bly,
 
Van wenschelijke uitkomst aangedreven,
 
Hun ach! Wat pijn! Helaas! ooi my!
 
Veranderen in vreuchdeklanken,
 
Om, met gejuich en handgeklap,
 
Barbette en Dekkers te bedanken
 
Voor 't merg van hunne wetenschap,
 
Zoo mild de quynende gegeven.
 
Dat zij alle eeuwen overleven.
 
H. Dullaart.

Daarna komt de voorrede van Fred. Deckers geteekend uit Leiden den 12 van Lentemaent 1669. Het werk is verdeeld in 4 boeken: de gebreken van het hoofd, van den hals, van de borst en van den buik, met teekenen, behandeling en geneesmiddelen. Op het einde een lijst van zaken.

Van dat boek worden de volgende uitgaven genoemd: Rotterdam 1665 in 12, Amsterdam 1669 in 8, 2^e druk 1674 in 8 Rotterdam, 3^e druk 1691 in 8 Rotterdam (Bi Un Amsterdam). Een Latijnsche uitgave te Amsterdam 1665 (Bi Un Gent 4714³) en te Amsterdam 1678 (Bi Un Gent me 1568).

Geneeskunde [1700 Barbette] Alle medicynale werken, Na de Hedendaagsche Praktyk beschreven Door Paulus Barbette, in zyn leven der Medicyne Doctor en Praktizyn tot Amsterdam. Bestaande in de Chirurgie, En Praktyk der Medicynen. Verciert met Nooten, Door F. Dekker, M. Dr. Desen sevenden Druk verbetert, t' Amsterdam, By Jan ten Hoorn, Boekverkoper over 't Oude Heeren Logiment in de Histori-Schryver. Met Privilegie 1700. (16 × 9.5 cm., (4) + (12) + 208 + (8) + 160 + 64 + 208 + (8) pp, Bi Un Gent me 372³³

Een titelprent verbeeldt een ziekenhuis. Het boek is eigenlijk een bundel van herdrukken van vier werken van Barbette:

de chirurgie met de opdracht aan Deleboe en het gedicht van J.V. Vondel en de voorrede geteekend 21 Maart 1662, de anatomia zonder jaartal met de opdracht aan Ruse geteekend 1659, de pestbeschrijving zonder jaartal, en de praxis barbetiana met het Latijnsch gedicht van Th. Wynants, de Nederlandsche verzen van H. Dullaart en de voorrede van F. Dekkers in 1669.

Men noemt een 6^e druk in 1668 Amsterdam ten Hoorn (Bi Un Amsterdam), een 8^e druk te Amsterdam (Bi Un Amsterdam) en een 9^e druk ook te Amsterdam in 1723 (Bi Un Amsterdam).

Een Latijnsche uitgave verscheen in 1704 te Genève, onder den titel: Pauli Barbette Med. doct. opera omnia, door de zorgen van Joh. Jac. Manget (Bi Un Gent me 5504) met de volgende verhandelingen: Praxis medica (pp 1-219), Tractatus de peste (pp 220-288), index, chirurgico-anatomia (476 pp), index. Van die Latijnsche uitgave is er een te Leiden in 1672 onder den titel Opera chirurgico-anatomica (Bi Un Gent me 1675).

Een Fransche uitgave, OEuvres chirurgiques et anatomiques, te Lyon 1680 (Bi Un Gent me 1673), en een Italiaansche Opera chirurgica anatomica Venetia 1696 (Bi Un Gent me 1674).

Heelkunde. 1734 Barbette P. Noodige aanmerkingen over de chirurgie en praktijk, dienende tot nader uitlegginge van zijn uitgegeven werken. door J.J. Magnetus. Amsterdam 1734 kl in 8.

Geneeskunde. [sd Barbette] Aenmerkingen van Paulus Barbette, der Medicynen Doctor, op d'Anatomische Schriften van Jonkheer Lodewyk De Bils; Heer van Koppensdamme, &. (15.1 × 8.8 cm, 15 pp, sl, sd, Bi Un Gent me 1145).

Strijdstukje waarin Schr. zich vijandig verklaart van elke oneenigheid, na een aanval van De Bils.

_**_*

Geneeskunde. [1782 Barlinckhoff]. Waarneeming wegens een gelukkige geneezing van een hydrops anasarca, door Johannes Barlinckhoff, Medicinae Doctor in de Nieuwe Pekel-A, buiten Groningen. (Handel. Gen. Gen. Amst. 1782, VII 2^e, pp 560-573, Bi Un Gent me 366a).

Beschrijving der gebruikte geneesmiddelen.

Heelkunde. [1783 Barlinckhoff]. Waarneeming van een gelukkige operatie der steen, die op een byzondere wyze zyne zitplaats had in de manlyke Roede. Geopereerd door den Hooggeleerden Heer W. Munniks, mede bygewoond en aan 't Genootschap medegedeeld door Johannes Barlinckhoff, Medicinae Doctor in de Nieuwe Pekel-A, buiten Groningen. (Handel. Gen. Gen. Amst. 1783, VIII, pp 355-360, Bi Un Gent me 366a).

Steen van de grootte van een suikerboon waarvan de aard niet wordt vermeld

Geneeskunde [1785 Barlinckhoff]. Waarneeming, wegens de gelukkige geneezing van een paralysis rhumatica, aan het genootschap medegedeeld door Johannes Barlinckhoff, Medicinae Doctor te Dockum, in de Provincie Friesland. (Handel. Gen. Gen. Amst. 1785, X, pp 767-774, Bi Un Gent me 366a).

Beschrijving van geneesmiddelen met uitwendig en inwendig gebruik.

Geneeskunde [1786 Barlinckhoff]. Waarneeming, wegens de gelukkige geneezing der witte vloed door het liquor stypticus Looffii. Beproefd in zes onderscheidene Gevallen door Johannes Barlinckhoff, Medicinae Doctor te Dockum. (Handel. Gen. Gen. Amsterdam XI, 1786, 257-265, Bi Un Gent me 366a).

Genezingen van zes beschreven gevallen.

_**_*

Geneeskunde. 1776 van Barneveld, W. Kruidmengkundig bericht wegens de verkiezing en bereiding des mannelijken varenwortels, tot het bekende geneeskundig gebruik tegen den lindworm. Hedend. Vaderl. Letteroef. Amst. 1776, V², pp 138, 236.

Chemie. 1777 van Barneveld, W. Natuur- en scheikundig onderzoek van den barnsteen. Hedend. Vaderl. Letteroef. Amst. 1777, VI², pp 320,364.

Chemie. 1777 van Barneveld, W. Berigt van eenige chemische proeven op de geadusteerde corrosive sublimaat. Hedend. Vaderl. Letteroef. Amst., 1777 VI², p 411.

Chemie. 1777 van Barneveld, W. Manier eener bereiding van de mercurius sublimatus corrosivus. Hedend. Vaderl. Letteroef. Amst. 1777, VI², p 448.

Dierkunde. 1778 van Barneveld, W. Leevende wormpjes waargenomen in het lichaam van een kikvorsch. Hedend. Vaderl. Letteroef. Amst., 1778, VII² p 251.

Natuurkunde. 1780 van Barneveld, W. Het onweêrsvuur in zijne Richting en Uitwerksels nagespoort. Bij het ongeval van de Koorn-Molen de Valk. Beschrijving van een Afleider. Amsterdam, Hayman 1780 in 8.

Chemie. 1782 van Barneveld, W. Scheikundige aanmerkingen omtrent gemeen regenwater met loodstof bezwangerd. Alg. Vaderl. Letteroef. Amst. 1782, IV², p 185.

Hygiene [1781 van Barneveld] Proeve van onderzoek omtrent de hoeveelheid van bederf, 't welk in onzen dampkring ontstaat, nevens deszelfs verbetering, door den groei der plantgewassen, door W. van Barneveld, Apotheker te Amsterdam. (In Verh. Prov. Utrecht. Gen. 1781, I, 408-472, Bi Un Gent Hi 9653).

De bederving gaat hier over de vorming van koolzuur door verbranding, ademhaling. De planten bederven de lucht niet, hetgeen wordt vastgesteld door proeven met verscheidene planten. Lucht door rottend vleesch bedorven kan ook door planten worden verbeterd. Hier wordt dus de assimilatie van het koolzuur bestudeerd.

Hygiene [1784 van Barneveld] Proeve van onderzoek omtrend de herstelling van bedorven lucht door den groei, op eenige boomen en heesters, door Willem van Barneveld (In Verb. Prov. Utregt. Gen. 1784, II, 251-302, Bi Un Gent Hi 9653).

De zuivering van de door ademhaling bedorven lucht geschiedt bij zonnelicht vlugger als bij duisternis of verminderd licht.

Hygiene [1785 van Barneveld en Muller]. Antwoord op de vraag voorgesteld door het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen: ‘Wat heeft men te denken aangaande het planten van Boomen, binnen en rondom de steden? Is dit voordeelig of nadeelig voor de gezondheid der menschen? Wordt de Lugt door derzelver uitwaseming gezuiverd, of besmet? En welke soort van Boomen is meest, of minst voordeelig of nadeelig? Door Willem van Barneveld, Apotheker te Amsterdam, en Joachim Frederik Muller, Burger te Amsterdam. (In Verhand. Prov. Utregt. Gen. 1785, III¹ 1-189, Bi Un Gent Hi 9653).

De planten met dikke bladen werken het minst bij de zui-

vering van de lucht. Als bijzonder werkzaam vonden schr. de volgende: aalbessen, abeel, berk, beuk, bitterzoet, framboos, hagedoorn, hulst, kamperfoelie, klimop, linde, moerbezie, persik, plataan, populier, sleepruim, vlier, wilg, wijnstok.

Chemie. 1785 van Barneveld, W. Brief over een eenvoudigen toestel om in scheikundige distillatiën alle de voortbrengselen der lichamen te verzamelen. (Alg. Vaderl. Letteroef. Amst. 1785, VII², p 518).

Chemie. 1785 van Barneveld, W. Eenvoudig toestel om in scheikundige destillatiën alle de voortbrengsels der lichamen te verzamelen, briefsgewijze medegedeeld aan F.J. Voltelen. (Alg. Vaderl. Letteroef. Amst. 1785, VII², pp 218, 236).

Electriciteit. [1785 Barneveld]. Natuur gaat vóór. Kunst volgt. Geneeskundige electriciteit, door Willem van Barneveld. Lid van het Provinciaal Genootschap te Utrecht, der Maatschapye van den Land-bouw, en Apothecar Te Amsteldam. Te Amsteldam By J.B. Elwe en D.M. Langeveld. MDCCLXXXV. (22,5 × 14.6 cm., (18) + 387 + (21) pp, Bi Un Gent me 1640, Bi Un Amsterdam.)

Opgedragen aan Jacobus Hovius, medicinae doctor te Amsterdam. Lijst van kunstwoorden en 3 platen met verklaringen.

In het eerste deel worden de methoden beschreven die in de geneeskunde kunnen toegepast worden, bij het gebruik van het toestel met dubbele glazen schijven of van de Leidsche flesch, en onder den vorm van een positief electrisch bad, het negatief electrisch bad, de electrische vonken, de electrische schokken.

In het tweede deel worden 50 proeven en waarnemingen besproken. Op de laatste pp vindt men een alphabetischen bladwijzer der voornaamste zaken.

Hygiene. 1790 van Barneveld, W. Over herhaalde en welgeslaagde proeven om rottig water te herstellen en drinkbaar te maken. (Alg. Konsten letterbode 1790, II, pp 138, 178).

Chemie [1791 Barneveld] De zamenstelling van het water op Lavoisieraansche gronden proefondervindelyk verklaard; en verscheiden nuttige gevolgen, die voor de zamenleeving daaruit kunnen worden afgeleid, nagespoord; in twee verhandelingen, in de maatschappye Felix Meritis voorgeleezen door Willem van Barneveld, Apothecar te Amsterdam en lid van verscheiden Genootschappen. Te Amsterdam, By d'erven P. Meyer en G. Warnars. MDCCXCI. (20,8 × 12,5 cm., 72 pp, Kon Bi Brussel VH 5482, Bi Un Amsterdam).

Schr. wijst op het belang dat de theorie van Stahl over het bestaan van het phlogiston geheel wordt vernietigd; hij toont aan dat het water tot de elementen niet behoort, en dat het nieuw leerstuk volgens Lavoisier een uitgebreid licht verspreidt over natuurlijke en chemische verschijnselen. Dan geeft hij een overzicht van de proeven en de ontdekkingen van Lavoisier.

Die mededeeling verscheen ook in Alg. Mag. Wetensch. Kunst en Smaak, 1791, V², p 863.

Electriciteit. 1791 van Barneveld, W. De electriciteit, een jongen lijder aan gestadige en zware convulsiën onderhevig, met goed gevolg toegediend. (Alg. Konst- en letterbode, 1791, I, p. 83).

Geneeskunde. 1791 van Barneveld, W. Eene verlamming, op een ligten aanval van beroerte gevolgd, ongemeen spoedig door de electriciteit genezen. (Alg. Konst. en letterbode, 1791, p 138.)

Geneeskunde. 1791 van Barneveld, W. Verdere geneeskundige proefnemingen met de electriciteit (Alg. Konst- en letterbode, 1792, I p 58, II p 60)

Levensmiddelen. 1792 van Barneveld. W. Proeven op vervalschte en ongerafineerde suiker (Alg. Konst- en letterbode, 1792, II p 22).

Landbouw [1793 Barneveld] Verhandeling over het planten van boomen binnen en rondom de steden door Willem van Barneveld, Apotheker te Amsterdam en Joachim Frederik Muller. Te Utrecht, By de Wed. S. de Waal en Zoon 1793. (20,6 × 12,2 cm., 189 pp, Kon Bi Brussel VH 6328).

Die verhandeling is een antwoord op een prijsvraag voorgesteld door het Prov. Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, waaraan de dubbele gouden medaille is toegewezen op 30 april 1783.

Een aantal soorten worden beschreven, die een gunstigen invloed hebben op de luchtzuivering. Talrijke proeven, ook met bladen alleen, worden beschreven.

Een overdruk van dat werk, uit de Verhandelingen van het Prov. Utrechtsch Genootschap verscheen zonder jaartal, alleen met de melding dat het de dubbele gouden medaille verdiende den 30 April 1783, berust in de Bi Un Gent HN 931, en behoorde vroeger aan de Kon Bi Brussel (VH 6505).

Water. 1797 van Barneveld, W. Verhandeling over het regenwater, hetwelk met loodwit bezwangerd is. Amsterdam 1797 in 8.

Water. 1799 van Barneveld, W. Beschouwing der sneeuw. (Nieuw Alg. Mag. Wetensch. Kunst en Smaak, 1799, V² p 499).

Geneeskunde. 1800 van Barneveld, W. Toediening der electriciteit aan een jongeling met verlamming aan de bovenste oogleden. (Nieuwe Konsten Letterbode 1800, I, p 33).

Willem van Barneveld liet nog mededeelingen verschijnen, in 1801 over galvanische electriciteit, in 1803 over het aantoonen van lood in water, in 1807 over de zich noemende onbrandbare menschen, in 1813 over roestvlekken op bladen van pereboomen.

Hij werd geboren te Hattem 20 januari 1747 en overleed aldaar 23 Juni 1826. Hij vestigde zich als apotheker te Amsterdam tusschen 1770 en 1818; terug in zijn geboorteplaats werd hij aldaar burgemeester en bleef in deze betrekking tot aan zijn dood.

_**_*

Anatomie. 1633 Barth, C. Ontleeding des menschelycken lichaems. Amsterdam, Laurentsz. 1633 in f^o.

Anatomie. 1656 Bartholin C. Anatomia: ofte ontledinge des menschelicken lichaems. Dordrecht 1656 in 8; 2^e druk 's Gravenage 1658 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Anatomie. 1688 Bartholin C. Ontledinge volgens den omloop des bloeds, uit het Latijn. Amsterdam, van Someren 1688 in 4. (Bi Un Amsterdam).

Biologie (1657 Bartholyns] Twee hondert Getal van Thomas Bartholyns seltsame ondervindingen ofte Geschiedenissen, omtrent de Anatomia ofte Ontledinge. Uyt de Latijnsche in de Nederlandtsche Tael overgeset. Door L.V.B. Tot Dordrecht, Voor Jacobus Savry, woonende in 't Kasteel van Gent. 1657 (15.2 × 9.5 cm., (6) + 275 + (5) pp, fig., Bi Un Gent me 1035, Bi Un Amsterdam).

Voorrede aan den lezer, opdracht aan Wilhelm Langly, arts der stad Dordrecht, geteekend door den uitgever J. Savry. Vóór p 1 een portret van Thomas Bartholinus op 35 jarigen leeftijd in 1651, ‘Casp. Fil. D. Med. et Anaton. in Academ. Hafniensi profess. regius.’

Het werk is in twee deelen, elk met 100 hoofdstukjes. Be-

schrijving van een aantal merkwaardigheden, waarvan verscheidene tot de werkelijkheid niet behooren.

Natuurkunde (?) 1485 Bartholomeus de Glanvilla Engelsman. Van den proprieteyten der dinghen. Haarlem, Bellaert 1485 in fo (Bi Un Amsterdam).

Deze geleerde geboren in Suffolk leefde in de 2^e helft van de 14^e eeuw als Fransiskaansche monnik; hij schreef De Proprietatibus rerum dat in het Engelsch werd vertaald door Jean Trevisa 1398, in het Fransch door Jean Corbichon 1372; de Nederlandsche vertaling verscheen in 1485. De oudste gekende Latijnsche uitgave verscheen in 1480, zonder aanduiding van stad, misschien te Straatsburg.

Geneeskunde (?) 1734 Bass Hendr. Grondig bericht van de verbanden. Amsterdam 1734 in 8 (Bi Un Amsterdam). 2^e Druk 1746, 3^e druk 1793 en 1806, Amsterdam in 8 (Bi Un Amsterdam).

Heinrich Bass of Bassius, geboren te Bremen in 1690 en overleden in 1754, doctor in de geneeskunde in 1718 te Halle en aldaar hoogleeraar in de anatomie en de heelkunde. Het vermeld boek is de vertaling van Gründlicher Bericht von Baudagen, Leipzig 1720 en 1732.

_**_*

Baster Job is een Nederlandsche bioloog, geboren te Zirikzee in 1711 en overleden in 1775. Hij verkreeg den titel van doctor in de geneeskunde te Leiden in 1731. Hij legde zich toe op de studie der natuurlijke wetenschappen, en vooral op de plantkunde. Nadat hij bij Boerhaave en Schacht gestudeerd had, kwam hij te Parijs in betrekking met Le Vaillant en Tournefort, en te London met Sloane en Miller. In December 1732 vestigde hij zich als arts te Zierikzee. Het gelukte hem den Chineeschen goudvisch in onze streken te acclimatiseeren en te verspreiden. Hij bleef in regelmatige briefwisseling met Camper, Gaubius, Houttuyn, Vosmaer, Sloane, Reaumur, Linnaeus. Hij was lid van de Royal Society te Londen, van de Hollandsche en van de Zeeuwsche Maatschappij der wetenschappen.

De verhandelingen van het Zeeuwsch Genootschap der

Wetenschappen te Vlissingen vermelden (1775, 4, p XVIII): ‘den zevenden van lentemaand (1775) werdt het Genootschap door den dood beroofd van een zijner Leden, den Heer Job Baster, een man van uitstekende bekwaamheden in de geneeskunde en natuurlijke historie, waardoor hij niet alleen te Zierikzee, zijne geboorteplaats, en in de Nederlandsche gewesten, maar ook in alle landen, daar de wetenschappen op een hoogen prijs staan, zich zelven een onsterfelijken naam verkregen heeft.’ Baster was in het Zeeuwsch Genootschap op 28 juni 1768 getreden.

Over Job Baster schreef Nagtglas F: Job Baster, 100 jaar na zijn sterven herdacht, Middelburg 1875.

Volgens den catalogus van het British Museum en het Nederlandsch Biographisch Woordenboek (1924, VI, p. 74) schreef Baster in het Latijn de volgende verhandelingen:

Dissertatio de osteogenia 1731 in 4. Lugd. Batav. (Brit. Mus.)

In von Haller A, Disputationum anatomicarum selectarum, Gottingae 1746-1751, vol. VII.

Opuscula subseciva, Observationes miscellaneas de animalculis et plantis quibusdam marinis, eorumque ovariis et seminibus continentia Harlemi 1759-1765, 2 vol. in 4 (Brit. Mus.).

In Oberkamp F.J. Collectio dissertationum inauguralium Lugduno-Batavorum, Francofurti a.M. 1767, vol. I.

Zijn verhandelingen in het Nederlandsch zijn:

Biologie. 1750 Baster. Natuurkundige uitspanningen behelzende eenige waarnemingen over sommige zeeplanten en zeeinsecten. Haarlem 1750.

Biologie. [1762 Baster]. Natuurkundige uitspanningen, behelzende eenige waarneemingen, over sommige zee-planten en zee-insecten, benevens derzelver zaadhuisjes en eijernesten. Door Job Baster, Doctor in de medicinen, Lid der Keizerlyke Academie, en der Koninglyke Engelse, en Hollandse Maatschappyen der Wetenschappen. Eerste Deel. Te Haarlem, By J. Bosch, 1762 (22 × 17.4 cm., 170 + (4) + 168 + (4) + platen, Kon Bi Brussel VH 7125).

Het 1^e deel wordt, onder datum 1759 en als 1^e stukje aan Pieter van Musschenbroek opgedragen. Het bevat een inleiding, beschouwingen over de zeeplanten, de koralen, de zeeboompjes, het zeemos, de Alcyonium, de polypen, de zeeinsecten, en zes platen (54 pp.).

Het 2^e stukje draagt het jaartal 1760 en wordt opgedragen aan Willem Vink (pp. 57-111); het handelt over de plantdieren, de oesters, de kreeftslak, de kokerscolopendra, de serpula, de zeeslak, de bloedzuiger der visschen, de steenachtige eschara, de zakpyp of ascidium, het gehoor bij de visschen; 4 platen.

Het 3^e stukje draagt 1761, wordt opgedragen aan Laur. Theod. Gronoius, en bespreekt (pp. 117-170) de mosselen, de alykruiken, de zeeklitten, de vijfhoeken of zeestarren, de zeeschaften, de zeequallen, de zeepuisten, de schubben der visschen, de hermaphrodiet-kabeljauw; zes platen. Een bladwijzer dient voor de drie stukjes.

Met het 1^e deel wordt gebonden het Tweede deels eerste stuk, 1762; het 1^e stuk opgedragen aan Philip Miller (51 pp.) draagt geen jaartal; het 2^e draagt het jaartal 1765 en wordt opgedragen aan Johannes Burmannus (pp. 55-109); het 3^e ook op 1765 is opgedragen aan Carolus Linnaeus (pp. 115-168); de vier laatste bladzijden zonder pagineering dragen een alphabetischen bladwijzer voor het 2^e deel.

Het tweede deel beschrijft, in het 1^e stuk, de kreeften, de krabben, de garnaat, de steurkrabbe, de zeevloo, de pijlstaart, met 4 platen, - in het 2^e stuk, de zeequallen, de zeemuizen, de steenmossels, de slikmosselen, de kokhanen, de strand schulpjes, het drijfhorentje en de chineesche goudvisch met 5 platen, - in het 3^e stuk, de zee-grappe, de zeerui, een zeeplant uit Noorwegen, een zeeboompje, de Nereis, de zeeluizen met 4 platen.

Biologie. [1762 Baster]. Natuurkundige uitspanningen, behelzende eenige waarneemingen, over sommige zee-planten en zee-insecten, benevens derzelver zaadhuisjes en eyernesten. Door Job Baster, doctor in de medicynen, lid der Keizerlyke academie, en der Koninglyke Engelse, en Hollandse Maatschappyen der Wetenschappen. Eerste Deel. Te Haarlem, By J. Bosch 1762. (23.3 × 18 cm., 170 pp + bladwijzer, Bi Un Gent HN 395, Kon Bi Brussel VH 7124).

Dat 1^e deel bevat drie stukjes, respectievelijk opgedragen aan Pieter van Musschenbroek (1672), aan Willem Vink, geneeskundige te Rotterdam (1760) en aan Laur. Gronovius (1761). Het bevat talrijke inlichtingen over micrographie, namelijk in de studie van polypen en zeemossen (pp 33 en 34), waterinsecten (pp. 36, 37), haartjes van koker-Scolopendra (p 89), veerstjes der vogelspluimen (p 151); de beschrijving wordt met behulp van

goed uitgevoerde schetsen gedaan. Werken en meeningen van talrijke onderzoekers, waaronder Leeuwenhoek, worden vermeld.

Biologie [1765 Baster] Natuurkundige uitspanningen... (zooals 1762)... Tweede deel. Te Haarlem, By J. Bosch, 1765 (23,3 × 18 cm., 168 pp. + bladwijzer, Bi Un Gent HN 395).

Het 2^e deel bevat, eveneens het 1^e, drie stukjes, respectievelijk opgedragen aan Philip Miller te Chelsea (1765), aan Johannes Burmannus te Amsterdam (1765), en aan Carolus Linnaeus (1765); die stukjes bevatten de nauwkeurige beschrijving, met platen, van verscheidene zeewezens, zooals kreeften en krabben. Dit 2^e gedeelte waarin Leeuwenhoek 4 maal wordt genoemd geeft geen microscopische waarnemingen terug.

Biologie. [1768 Baster]. Verhandeling over de voortteeling der dieren en planten, Dienende tot Verklaaring van het Kruidkundig samenstel van den Ridder Linnaeus; en uitbreiding der korte inleiding tot de kruidkunde, van Philip Miller; Geplaatst voor deszelfs Maandelykse tuin-oeffeningen: Briefwyze opgesteld door Job Baster, Med. Doct. Lid der Keizerl. Koningl. Engelsche en Hollandsche Maatschappyen der Wetenschappen. Aan zynen Vriend, de Heer N.N. Te Haarlem, By Jan Bosch, 1768. (19,7 × 12,5 cm., (2) + 120 pp., Kon Bi Brussel VH 7127 en 7128, medegebonden met Korte inleiding tot de kruidkunde 1772).

Het boekje begint met de volgende verzen van den predikant van Zierikzee J.A. Blank:

 
Wie laakt het diep gepeins in 't groot boek der Natuur?
 
Daar all' 't Geschapendom, vol leven, zwier en vuur,
 
Des Makers magt vertoont: (ofschoon zelf geen Schriftuur
 
Genaadig was gegeven).
 
Klimt men ten Hemel op met een verligt verstand,
 
Of daalt men in de zeën, of wandeld men op 't Land,
 
Men merkt om hoog en laag en wys en nauw verband
 
In 't Dier- en Redelyk Leven.
 
De sterrekunst verschaft gestaag bespiegeling,
 
De Donder, Blixem, Wind, ja elk Verbeveling,
 
De Bol volgloed en ligt, de Zon, dat wonder ding.
 
't Moet 's Scheppers lof vertellen.

 
De Maan, bewoont of niet, (althans ook een Planeet)
 
Is 't Aard-rond beurteling ten dienst, en staag gereed.
 
Gelukkig die zyn tyd, aan God gewyd, besteed.
 
Maar 't lust my te verzellen.
 
De Wysgeer naar de Zeën, in 't diep en aan het strand;
 
Hy staat verrukt, en peinst zoo ver die bruischt en brand.
 
Van 't wonder Waterheir heeft op verstaanb'ren trant,
 
Job Baster ons geschreven.
 
De Zee-Plant tekent hy in dat doorwaagte Werk,
 
Op der Insecten vorm staroogt en werkt hy sterk:
 
Zaad-buisjes, wat niet al?... Hy stelt zich tot een perk,
 
Na waaren lof te streeven.
 
Door veele kundigheden van Eijernest en Slak:....
 
Maar zeilen wy naar 't Land uit dit onmeerbaar Vak,
 
Beschouwt dien Doctor ooit het schoone starre-dak,
 
Wat hebben wy te wagten.
 
Dan, voet aan Wal gezet: 't bespiegelen van de Aard',
 
En Reest en Boom en Veld; de Vogel in zyn vaart,
 
Inzonderheid de Plant, is dubbelde aandagt waard:
 
Lees Baster zyn gedagten!
 
Hy schryft met veel bewys van 't Man- en Vrouw-geslacht
 
Der Planten, Parens-lust, haar Teelings-drift en kragt;
 
Veel zeldzaamheids by hen; de Ontfangst en wondere Dragt:
 
Een schat van vreemde zaaken.
 
Vind gy te zaamgevoegt. 'k Wensch U en my ten lot,
 
Uit al dit ondermaansch, den opgang zelf tot God,
 
Van 't Atheïstendom man al te veel bespot...
 
Dan 'k zal een einde maaken.
 
Heb dank, Wysgeerig Man, voor uw geleerd Tractaat,
 
Den zieke vinde in U een nutte Toeverlaat.
 
Vorst Jezus veilige U voor Ziel- en Lichaams-kwaad,
 
En schenke U van daar boven
 
Den gadeloozen Geest, 't Geloofs-oog, 't zalig Ligt,
 
Daar 't ongeloof voor vlugt, de Hel-Vorst zelf voor zwigt;
 
Verkryg ik mynen wensch, in dit myn kreupel Digt,
 
Gy zult God eeuwig loven.
 
J.A. Blank, Predikant tot Zierikzee.

Nadat Thomas Millington (Philos. Trans. 1736) in 1676 het geslacht der planten had ontdekt, kwam Linnaeus tot het gedacht de planten te onderscheiden volgens het maaksel van de bloemen. Het leven van de plant bedraagt den oorsprong, de voeding, den ouderdom, de beweging, de ziekte, den dood; ook dienen de anatomie en het werktuigkundig samenstel bestudeerd te worden. Darna volgen waarnemingen betreffende de voortteeling bij de geslachten door Linnaeus genoemd.

Biologie. [1772 Baster]. Korte Inleiding tot de kruidkunde van Philip Miller, Medelid der Koninglyke Engelsche Societeit en Academie der Kruidkunde te Florence; Uit het Engelsch vertaald; en het kruidkundig Samenstel van den Ridder Linnaeus uitgebreid en verklaart, in eene verhandeling over de voortteeling der dieren en planten; Briefswyze opgesteld, door Job Baster, Doctor in de Medicynen, Lid der Keizerlyke Academie der Natuur-Onderzoekeren, en der Koninglyke Engelsche, Hollandsche en Zeeuwsche Maatschappyen der Wetenschappen. Tweede druk, met Plaaten vermeerderd en verbeterd. Te Haarlem, By Jan Bosch 1772 (19.7 × 12,5 cm., (4) + 54 pp., 5 platen, Kon Bi Brussel VH 7127 en 7128, medegebonden met verhandeling over de voortteeling 1768).

De verhandeling is vooral morphologisch en de vormen worden door het bestudeeren van de vijf platen duidelijker.

Tuinbouw. 1768 Baster. Maandelijksche tuinoefeningen, nevens eene inleiding tot de kruidkunde. Haarlem 1768 (Verscheidene malen herdrukt).

Warmteleer, sd Baster. Proeven om de warmte te meten, uit het Engelsch van Martin. Holl. Magazijn III.

Biologie. sd Baster. Proeven over de septische krachten, uit het Engelsch van Pringle.

Zeewater. sd Baster. Bedenkingen over de viering van het zeewater.

In de Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem (Bi Un Gent Hi 2045) verscheen van Baster:

Geneeskunde. [1755 Baster]. Verhandeling over de Bereyding, Werking en Nuttigheyd van sommige Medicynen Hier te Lande nog weynig in gebruik zynde. Door Job Baster. 1755, II, 13-52.

Bespreking van de volgende producten: Spiritus Mindereri, Vitrum Ceratum Antimonii, Mercurius Alcalisatus, Kermes Minerale sive Pulvis Carthusianorum, Aqua calcis.

Hygiene. [1757 Baster]. Geneeskundige proeve over de Lugt, Aangemerkt als de voor-afgaande Oorzaak van veele Ziektens, en over de Middelen om die het best voor te koomen; Door Job Baster. (1757, III, 37-133).

Schr. herinnert eerst dat de lucht kan worden gedrukt, niet vast kan worden, van veranderlijke dichtheid volgens de hoogte, niet homogeen is. Hij bestudeert achtereenvolgens de winden, de luchtzwaarte, de heete en drooge lucht, de vochtige lucht, de heete en vochtige lucht, de koude en drooge lucht, de koude en vochtige lucht, de besmette lucht. De lucht in Zeeland is niet ongezonder dan in Holland. De besmetting door de lucht geschiedt door de tusschenkomst van uitvloeisels, dikwijls door rottend afval voortgebracht.

Dierkunde [1758 Baster]. Over de voortteeling en eyernesten van sommige Hoorns en Zee-insecten door Job Baster (1758, IV, 473-489).

Studie van Patella, Ostrea, Buccinum, Sepia, Alcyonium. Op de plaat verscheidene vormen van eiernesten.

Geneeskunde [1758 Baster]. Uittreksel eener brief van den eerw. Heer M. aan... over een zeer ongemeen toeval aan den navel; door Job Baster mede gedeeld aan de Hollandse Maatschappye. (1758, IV, Berichten 26-33).

Navel in betrekking met de spijsbuis, met het gevolg dat brokjes spijzen langs dezen weg soms naar buiten geraken.

Geneeskunde [1760 Baster]. Geneeskundige proeve over het nuttig en schadelijk gebruik van het Opium door Job Baster (1760, V, 437-454).

In plaats van een verkwikkenden slaap verwekt opium een anormale rust. In bijzondere gevallen, b.v. vóór een heelkundige bewerking, kan opium diensten bewijzen.

Dierkunde [1762 Baster]. Verhandeling over de bekleedselen van de huid der dieren in 't algemeen, en byzonder over de schubben der vissen; door Job Baster (1762, VI, 2^e, 746-766).

Studie volgens den aard van de huid der visschen: glad en effen, met stekels, knobbels of schubben bedekt.

Geneeskunde [1762 Baster]. Brief over de zwaarlyvigheid; door Job Baster. (1762, VI, 2^e, 767-787).

De zwaarlijvigheid wordt toegeschreven aan olieachtige deelen van het bloed, aan de vochtige lucht die de zweetgaten verstopt, aan overvloed van spijzen die traag verteeren, zachte dranken zooals melk, bier en zoete wijnen, de wijze waarop het voedsel verteert, de werking van de klieren aan de spijsbuis verbonden, de vloeibaarheid van het bloed, de moeilijke ontlastingen, de onvoldoende bewegingen, de gerustheid van den geest, het lang slapen.

Dierkunde [1763 Baster]. Natuurkundige beschrijving van den Kin-Ju of Goud-vis door Job Baster (1763, VII, 215-246).

De goudvisch geniet een bijzondere achting in China en Japan, werd in Europa door Baster ingevoerd en voortgeteeld; Schr. beschrijft het paren en de verschillende tijdperken van het leven. Er worden verscheidene soorten beschreven.

Dierkunde [1770 Baster]. Natuurkundige gedachten over het gebruik der sprieten by de Insecten door Job Baster (1770, XII, 147-188).

De sprieten zijn bij de insecten kentschetsend; zij dienen tot het ruiken, tot het zoeken van voedsel. De verschillende vormen der sprieten hebben waarschijnlijk ook bijzondere werkingen als gevolg.

Dierkunde [1773 Baster]. Tweede verhandeling over de bekleedselen van de huid der dieren, voornaamelyk van het Hair; door Job Baster (1773, XIV, 379-436).

Studie van het menschenhaar, van het haar van verscheidene dieren, macroscopisch, en ook microscopisch beschreven, van de pluimen der vogels, van het haar van amphibiën en sommige visschen, van insecten. Op de laatste pp. enkele woorden over de haren bij de planten.

Landbouw [1779 Baster]. Eerste antwoord op de Vraage, voorgesteld door de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen te Haarlem: Welke Boomen, Graanen, Wortels, Peulvruchten en Planten, ons noch by aankweeking onbekend, zoude men met vrucht in ons Land kunnen invoeren? En welken van de zelven, en van de geenen, die wy bezitten, kunnen naar de gesteldheid der Lucht en der Gronden, met het meeste voordeel tot voedsel

van Menschen en Dieren in onze Gewesten geteeld worden? Door den Heer Job Baster, In leven med. doctor en lid deezer Maatschappye te Zierikzee. Onder de zinspreuke: Virtus sibi ipsa proemium. )1779, XIX, 1^e, 161-278).

De verhandeling werd op 24 november 1774 geschreven. Schr. noemt de volgende soorten: perzikboom, moerbezieboom, kastanjeboom, den- pijn- en lorkeboom, jeneverboom, okkernootboom, haane beuk (Carpinus), plataan, eschdoorn, sporkenboom, pijlhout, tamarijn, lijsterboom, wilg, berk, populier, taxus, gagel, ebbenhout, brem, aalbes, eik, theeboom, maïs, geerst, poa, rhabarber, saffraan, meekrap, zoethout, magazanboon, vlas, hennep, hop, saffraan, zonnewende, weede, wouw, maankop, bloemkool, endyvie, venkel, morilje, spume, ruspklaver, Timotheegras, rietgras, zuring, zeewier.

In de Verhandelingen van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen (Bi Un Gent Hi 1902) vindt men de volgende verhandelingen:

Landbouw [1773 Baster]. Brief aan den zeer eerwaarden en geleerden heer Te Water, over den mislukten uitslag der tarw-teeld, volgens het voorschrift van den heer Miller door Job Baster. (1773, III, 597-614).

Brief uit Zierickzee 20 Dec. 1772. Schr. zoekt een uitlegging van het verschijnsel dat als een tarweplant uit een enkel graantje door scheuren en in wel toegemaakten grond, het aanzijn kan geven in 14 maanden tot het gewicht van 47 ponden en 7 oncen: die uitlegging schijnt voor hem het bestaan van een werkzame, vruchtbaarmakende en vermenigvuldigende kracht, in het inwendig maaksel der georganiseerde lichamen. Wij zouden heden liever spreken van levende cellen.

Weerkunde [1773 Baster]. Waarnemingen omtrent de luchts-gesteldheid, weder, wind, en gevallen regen, waargencmen in de jaaren MDCCLXX en MDCCLXXI te Zierikzee door Job Baster. (1773, III, 648-662).

Temperatuur vastgesteld volgens de schaal van Fahrenheit.

Weerkunde [1775 Baster]. Waarnemingen omtrent de lucht- en weergesteltenis en gevallen regen, waargenomen in de jaaren MDCCLXXII, MDCCLXXIII en MDCCLXXIV te Zierikzee door Job Baster (1775, IV, 669-675).

_**_*

Baten Carel (Gent 1540? † Amsterdam 1617?), ook Battus, tusschen 1588 en 1601 stadsgeneesmeester te Dordrecht, schrijver van een philosophisch boekje Van de Siele des Menschen, van een Secreetboek van boomen, bloemen, van een handboek over heelkunde, de vlijtige vertaler van het geneeskundig werk van Christophorus Wirtsungh en van de heelkundige verhandelingen van Jacques Guillemeau en van Ambroise Paré.

In mijn verhandeling Het werk van den geneesmeester Carel Baten (Versl. en Meded. Kon. Vla. Academie 1933, 529-560) worden de werken van Carel Baten (Carolus Battus) besproken en als volgt gerangschikt.

I. Oorspronkelijke werken.

Propositiones de Morbo gallico, Rostock 1569 in 8.

Secreetboek van boomen, bloemen, Leeuwarden 1594, Dordrecht 1601, 1609, Leeuwarden, 1694.

Secreetboek van de Consten, Dordrecht 1591, 1609, Amsterdam 1650, Haerlem 1650, Amsterdam 1656, Amsterdam 1661, Leeuwarden 1664. Leeuwarden 1694. (Twijfelachtige inlichtingen!)

Geneeskunde [1650 Baten] Secreet-Boeck... Amsterdam 1650 (Bi Un Gent Acc 58601).

Geneeskunde [1656 Baten] Secreet-Boeck... Amsterdam 1656 (Kon Bi Brussel III 47610 A en II 44259 in 8).

Geneeskunde [1661 Baten] Secreet-Boeck... Amsterdam 1661 (Bi Un Gent G 14357, Kon. Bi Brussel III 16152).

Philosophie [1605 Baten]. Van de Siele des Menschen... Dordrecht 1601 (Bi Un Gent 123 R 29).

Handtboeck der chirurgien, Dordrecht 1590, 1595, Schiedam 1606, Amsterdam 1620, 1631, Rotterdam 1632, Amsterdam 1634, 1653, 1662.

Heelkunde [1631 Baten] Handtboeck der chirurgyen... Amsterdam 1631 (Bi Un Gent G 14355), 1634 (Bi Un Gent me 1672).

II. Vertalingen.

Medecyn-boec, vertaling van Artzney-Buch van Wirtzung (Heidelberg 1568), Dordrecht 1589, 1593, 1605, 1616, Amsterdam 1627.

Geneeskunde [1589 Baten] Medecyn Boec.... Dordrecht 1589 (Kon Bi Brussel VB 4625a)

Geneeskunde [1593 Baten] Medecyn Boec.... Dordrecht 1593 (Bi Un Gent Acc 6495).

Geneeskunde [1616 Baten] Medecyn Boec.... Dordrecht 1616 (Kon. Bi Brussel VB 4625b).

Geneeskunde [1624 Baten] Een Medecyn-Boec.... Amsterdam 1624 (Bi Un Gent Acc 6501).

Geneeskunde [1627 Baten] Medicyn-Boeck.... Amsterdam 1627 (Kon Bi Brussel V 4625).

Geneeskunde [1628 Baten] Medicyn-Boeck... Amsterdam 1628 (Bi Un Gent G 14453).

Warachtige Historie van Doctor Johannes Faustus, 1592, vertaling van Historia van D. Johann Fausten.

Tractaet van de ghebreken der Oogen, vertaling van de Traité des maladies de l'oeil van Jacques Guillemeau (Orleans ca 1520 † Parijs 1613).

Geneeskunde [1597 Baten] Tracktaet van alle de ghebreken der Oogen .... Dordrecht 1597 (Bi Un Gent G 14356).

De Fransoysche Chirurgie of alle manuale operatiën der chirurgie, door Jaques Guillemeau van Orliens, Dordrecht 1598.

Alle de wercken der chirurgie (van J. Guillemeau), Dordrecht 1666 (Bi Un Amsterdam).

De chirurgie van Ambroise Paré, Dordrecht 1592, Amsterdam, 1615, Haerlem 1627, Rotterdam 1636 (2 uitgaven), Amsterdam 1636 (2 uitgaven), 1649 (2 uitgaven) 1655 (2 uitgaven), Rotterdam 1655.

Heelkunde [1592 Baten] De chirurgie... Dordrecht 1592 (Bi Un Gent Acc 6490).

Heelkunde [1627 Baten]. De chirurgie... Haerlem 1627.

Heelkunde (1636 Baten]. De chirurgie... Amsterdam 1636. (Bi Un Gent G 7827.

Heelkunde [1655 Baten] De chirurgie... Amsterdam 1655 (Bi Un Gent G 15482).

Heelkunde [1655 Baten] De chirurgie... Amsterdam (Fierens) 1655. (Bi A.J.J.V., met de handteekening van Fr. van Sterbeeck)

Voor volledige inlichtingen, of mijn verhandeling 1933 over Carel Baten.

_**_*

Pharmacie. 1698 Bath. Pharmacopoea Batheana, ofte den Apotheek van Georg. Bath, uitgegeven door Jac. Shipton. (Uit het Lat. vertaald). Amsterdam, Jan ten Hoorn 1698 in 12; 2^e druk Amsterdam 1742 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Secreten. 1609 Batin. Secreet-Boeck. Waer in vele diversche secreten ende heerlicke consten, in veelderleye verscheyden materien, wt seker Latynsche, Fransoysche, Hoochduytsche ende Nederlantsche authoren te samen ende by een gebracht zyn. Dordrecht 1609 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Battus. Zie Baten.

Verloskunde. [1790 Baudelocque I]. De verloskunde, door den Heere J.L. Baudelocque, lid, en raad in de altyd-duurende byzondere vergadering van de koninglyke Maatschappy der heelkunde te Parys; enz. Naar den nieuwen, voortreffelyk verbeterden, en aanmerklyk uitgebreiden druk, uit het Fransch vertaald, en met eenige aantekeningen vermeerderd, Door A. Soek, Chirurgyn-operateur, en vroedmeester, te Leyden. Met plaaten. Te Dordrecht, By De Leeuw en Krap, 1790. (20,7 × 12,1 cm., LXXXIV + VIII + 402 pp, Bi Un Gent me 2651).

De Bibliotheek te Amsterdam bezit een uitgave 1779 in 8, Utrecht, en een uitgave 1808 in 8 Leyden.

De vertaler draagt zijn werk op aan Baudelocque en laat de opdracht volgen door een bericht aan den lezer, geteekend uit Leyden 10 December 1789. De goedkeuring van het boek van Baudelocque is te Parijs op 18 september 1780, waarop volgen

twee uittreksels uit de registers van de Kon. Maatschappij der Heelkunde te Parijs resp. in 1781 en 1789, hier in het Nederlandsch vertaald. Een portret van Baudelocque door Le Camus, ad vivum geteekend en door P. de Mare geëtst, versiert de uitgave. Onder het portret leest men de volgende verzen van P. Verleus:

Bataafsche Vrouwen, kust, in deze beeldtenis,
Hem, die, naast God, uw kunne, in nood, ten redder is;
Den grooten Baudelocque, uw hulde, uw liefde waerdig:
Maar drukt ook wakk'ren Soek, die, te uwer hulpe vaerdig,
Op dat uw smart verligt, uw onheil word' verhoed,
Dat Fransch Orakel in uw Landtaal spreken doet.
1790
P. Verleus.

Rechtover het portret komt dit belangrijk gedacht: ‘De Verloskunde is zoo edel met opzicht tot derzelver onderwerp, als nuttig uit hoofde van haar einde: zij alleen geniet het voorrecht, om, dikwijls door eenen enkelen handgreep, tegelijktijdig verscheiden weezens te redden. Welke krachtige drangredenen om den naijver op te wekken! Levret’.

Studie van het bekken, van de deelen die dienen tot de voortteeling en tot de verlossing, en van de zwangerschap. Zeven platen.

Verloskunde [1790 Baudelocque II]. De verloskunde... door A. Soek, chirurgyn-operateur; buitengewoon stads-vroedmeester, en praelector in de verloskunde; lid van het Genootschap ter bevordering van de heelkunde, te Amsterdam; enz. te Leyden. Met plaaten. Te Dordrecht, By De Leeuw en Krap, 1790. (... XII + 297 + (1) pp....)

Natuurlijke verlossing, zorgen aan vrouwen gedurende den baarensnood toe te dienen, zorgen aan het pasgeboren kind, de nageboorte en de leefregel der kraamvrouwen. Geen platen.

Verloskunde [1790 Baudelocque III]. De verloskunde... door A. Soek, Chirurgyn-operateur; buitengewoon Stads-vroedmeester; en praelector in de verloskunde; lid van het Zeeuwsch Genootschap der Weetenschappen, te Vlissingen; van het Genootschap ter bevordering van de heelkunde te Amsteldam; enz. te Leyden. Met plaaten. Te Dordrecht, By De Leeuw en Krap, 1790. (... XXII + 336 pp....)

In dat 3^e deel de tegennatuurlijke verlossingen in de volgende gevallen, als het kind met voeten, knieën en billen voorkomt, of

als het kind de kruin aan den mond der baarmoeder vertoont, als het kind zich met het aangezicht aan den ingang der baarmoeder vertoont, of met de achterste oppervlakte, of met de zijdelingsche oppervlakten. Geen platen.

Verloskunde (1791 Baudelocque IV 1^e]. De verloskunde... 1791 (... XIV + 400 pp...).

Het 4^e deel 1^e stuk bezit 14 platen en behandelt: de werktuigen tot de uitoefening der verloskunde noodzakelijk, de oorzaken welke tot gebruik dezer werktuigen vorderen, het gebruik der werktuigen in al de mogelijke gevallen, de verlossingen die scherpe werktuigen noodig maken.

Verloskunde [1791 Baudelocque IV 2^e]. De verloskunde.... 1791 (..... XIV + 368 pp....).

In het 2^e stuk van het 4^e deel treft men de platen 14 tot 17, met de bespreking van de zware verlossingen, de valsche zwangerheden, de miskraam.

Jean Louis Baudelocque, fransche heelkundige geboren te Heilly 1746, overleden te Parijs 1810, eerst heelkundige van het ziekenhuis la Charité, beoefende dan uitsluitend de verloskunde; hij werd hoofdarts van het Moederhuis te Parijs en hoofdarts van keizerin Marie Louise.

Rabies. 1775 Baumer, Joh. Paul. Onderrichting weegens eene verstandige en teffens gemaklyke geneeswyze zo wel van menschen als beesten, welke door een dollen hond gebeeten zijn. Uit het Hoogduitsch. Amsterdam 1775 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Johan Paul Baumer, geboren ca 1725 en overleden in 1771, hoogleeraar in de geneeskunde te Erfurt.

Geneeskunde. 1761 Baumler, Godfr. Sam. De medelydende geneesmeester. Na de 4^e Duitsch uitgave vertaald door C. Truntza. Amsterdam 1761 in 8. (Bi Un Amsterdam).

_**_*

De apotheker Pieter van Baveghem werd geboren te Gent op 28 April 1758, studeerde in de humaniora te Gent en dan te Gheel; hij kwam terug naar Gent bij zijn oom, den apotheker Stevens. In het bezit van zijn diploma van apotheker in 1778 volgde hij Vandendriessche op; in 1787 liet hij critische aanteekeningen verschijnen over de Gentsche pharmacopee; in 1798 stichtte hij de Société médicale de Gand, en in 1810-1812 richtte hij een fabriek op om suiker uit de beetwortels te trekken. Hij overleed op 31 Augustus 1835.

Hij publiceerde te Gent: Pharmacopaea Gandavensis Nobilissimi Senatus Jussu Renovata: Adjunctae sunt variae Adnotiones criticae et instructivae (Gent, L. Le Maire, 1787 in 8). Over hem van Broeckx: Notice sur Pierre Van Baveghem, pharmacien (Anvers 1853 in 8).

Pieter J. van Bavegem, doctor in de geneeskunde, geboren op 2 December 1745 in de wijk Markgraeve-Leye te Antwerpen en overleden op 29 Januari 1805 te Baesrode. Buiten zijn geschriften over geneeskunde en over den aardappel, bestudeerde hij ook de archeologie; de Bibliotheek der Rijksuniversiteit te Gent bezit een handschrift (G 2379⁴), zijnde een brief van Mei 1804 uit Baesrode bij Dendermonde aan M.J. de Bast, Kannonik te Gent, handelende over gedenkstukken en penningen in den grond bij het baggeren gevonden.

Gynecologie. [1773 Bavegem]. Tractaet ofte oordeel-kundige aenmerkingen over de beruchte keysers-snede, Waer in het gevoelen van sommige Godtsgeleerde, benevens dat van eenige beroemde Genees- en Heelkonst Oeffenaers ter toets gebragt word, Ales met veel nuttige Observatien verrykt; Door P.J. Van Bavegem, Wel eer Chirurgyn van het Regiment van Syne Hoogheyd den Vorst van Zalm Zalm, in dienst van haere Rooms Keyzerlyke Majesteyt, tegenwoordig gezworen Heel- en Vroedmeester tot Baesrode Lande van Dendermonde. Verciert met kopere plaeten. Tot Dendermonde by Jacobus J: duCaju, en zyn te bekomen tot Amsterdam by Jan Morterre 1773. (17,4 × 10,1 cm., (8) + 264 + (7) pp., Bi Un Gent me 2707, Kon Bi Brussel VH 7881, Bi Un Amsterdam).

Voorrede van Schrijver uit Baesrode 24 november 1772. Tien hoofdstukken. Approbatie uit Gent 29 Augustus 1773 geteekend G.F. De Grave. voor het geloof, en 12 October 1773 geteekend F.J. Dierickx voor toelating tot drukken.

In het geschiedkundig overzicht leest men dat de keizersnede voor de eerste maal in 1500 door Jacob Nufer op zijn vrouw in barensnood werd bewerkt.

Aardappel. [1782 Bavegem]. Prys-verhandeling over de ontaarding der aardappelen; op koste der kasselrye van Audenaerde: Door de keizerlyke en koninglijke Academie van konsten en wetenschappen tot Brussel, in den jaare 1779 ter beantwoording voorgesteld, en welke in den jaare 1781 met den dubbelen eerprys is beschonken. Door Petrus J. van Bavegem, Oud Heelarts van de Legers van Haare Rooms Keizerlijke en Koninglijke Majesteit, thans gezwooren Heel- en Vroedmeester van Stad en Lande van Dendermonde &. Te Dordrecht, By A. Blussé & zoon, MDCCLXXXII (22,1 × 14,2 cm, (8) + 96 pp., Bi Un Gent HN 953, Kon Bi Brussel VH 5984).

Het werkje is aan de overheid van Oudenaarde opgedragen, en bespreekt de ziekte van den aardappel ‘waardoor het komt dat het loof zig inkrimpt, of kruld’. Schr. noemt personen die over den aardappel hebben geschreven: Jones Alstrom, Streitberger, Beerens, Hoppen, Gleditsch, Unser, Kalm, De Ulloa, Chomel, Zanoni, Buchoz, Valmont de Bomare, Ludwig. Hij vermeldt dat Peereboom, Dale en Geoffroy de meening hebben uitgesproken dat de aardappel als inlandsch gewas groeide; daarentegen beweerden Ludwig, de Ulloa, Kalm, Dampier, Acosta, Bergsaber, Alstrom, Miller, Gleditsch dat de plant afkomstig is van Zuid-Amerika.

Aardappel [1783 Bavegem] Kort doch noodzaakelyk bericht tot het Landvolk, om de Aerdappels (pattaters) in hun waare deugd, geaardheid, en voor 't krollen te bewaaren. Door P.J. van Bavegem, Oud Heelartz van de Legers van Zijne Rooms keizerlijke en koninklijke Majesteit, thans gezwooren Heel- en Vroedmeester van stad en Lande van Dendermonde & c. Te Dordrecht, By A. Blussé en Zoon. 1783. (15,5 × 9,5 cm., 27 pp., Kon Bi Brussel VH 5985).

Het bericht geteekend uit Baesrode bij Dendermonde op 20 feb. 1783 is een volksboekje waarin Schr. vertelt dat het krollen noch door een worm, noch door droogte of vochtigheid, noch door de wijze van planten ontstaat, wel omdat de aardappel uitgeplant wordt. Daarom moet het land op bijzondere wijze worden voorbereid en bemest. Het plantgoed moet ook zorgvuldig uitgekozen worden.

Schr. gaat vlijtig ten werk, maar heeft de toestand weinig kunnen verbeteren.

Geneeskunde [1788 Bavegem]. Verhandeling over de koortsen in 't algemeen, dog bezonder over de rotkoorts en roodeloop, Welke sedert de tien à twaelf laetste Jaeren alom in de Nederlanden de schriklykste verwoesting hebben aengeregt. Door P.J. Van Bavegem, Oud Heel-Arts der Legers van zyne Rooms-Keyzerlyke Majesteit, thans gezworen Heel- en Vroedmeester der Stad en Lande van Dendermonde, & Experientia & Ratio Fundamentum Medicinae verae constituunt, Etmuller. Eerste Deel. Te Dendermonde by de Weduwe du Caju. En zyn te bekomen t'Amsterdam by J. Morterre. M.DCC.LXXXVIII. (25,2 × 16 cm., (14) + 392 pp., Bi Un Gent me 1879, Kon Bi Brussel VH 7779, Bi Un Amsterdam).

Het werk is versierd met een schoon portret van P.J. Van Bavegem ‘Antverpiensis Civitatis nec non regiones Teneramundanae Chirurg. &’, geteekend door J. De Landtsheer en geëtst door A. Cardon. Tot den lezer richt zich eerst Schr. uit ‘Baesrode by Dendermonde in Vlaenderen dezen 28 van Lente-maend 1788’; daarna komt een opdracht in het Fransch aan ‘Ferdinand de Trauttmansdorff, Weynsburg & &, Chambellan, Conseiller d'Etat intime actuël de sa Majesté l'Empereur & Roi..’

Dit eerste gedeelte draagt als bijzonder titel, zooals trouwens ook deel II en III, Aenmerking en geneeswyze over de Koortsen.

In de inleiding vertelt schrijver dat de geneeskunst, door den nood ontstaan, onbestendig is. Daarna omvat het boek de volgende afdeelingen: 1^o de oorzaken der heerschende epidemiën, 2^o de groote sterfte bij vrouwen en kinderen, 3^o de bedriegerijen der kwakzalvers, 4^o de hevigheidsgraden van de heerschende epidemiën, 5^o de plichten van het geestelijk staatsbestuur, 6^o de ziekte in Nederland beschouwd.

Als oorzaken van de besmettingen noemt Schr. de lucht, het gebrek aan zindelijkheid, de meststoffen, de zorgeloosheid van sommige artsen. Bijgeloof en kwakzalverij moeten bestreden worden.

Het boek draagt op het einde de goedkeuring geteekend te Gent 30 Jan. 1788 van de boekcensoren De Grave en De Haveskercke die verklaren ‘niets behelzende, hetgeen het H. Geloof oft de goede zeden is tegenstrijdende’.

Geneeskunde [1789 Bavegem]. Verhandeling... Door P.J. Van Bavegem, Doctor in de Medicynen in d'Universiteyt van Loven en oud Heelarts der Legers van zyne Rooms-Keizerlyke Majesteit, &. Felix Medicatio cui adjutrix Natura sucuarit, Fernel. Tweede Deel. Te Dendermonde by

de Weduwe du Caju. En zyn te bekomen t'Amsterdam by H. Gartman. M.DCC.LXXXIX (... (4) + 408 pp...).

Hier bespreekt Schr. de koortsen in het algemeen, den aard der smetgiften, de wijze waarop die giften in het lichaam binnendringen, de oorzaken der koortsen, de rangschikking der koortsen, de tusschenpoozende koortsen, de rotkoorts, de ontsteking bij de rotkoorts, de rotkoorts met uitslag, de goed- en kwaadaardige rotkoorts, de voorzegging over de koortsen, de geneeswijze van de tusschenpoozende koortsen, de geneeswijze van dwaal- en duisterkoortsen. de geneeswijze van de ontstekingsrotkoorts, ontsteking, genezing der goedaardige rotkoorts, genezing der kwaadaardige rotkoorts, voorzorgen, toevallen, leefregels, dranken te benuttigen.

Het boek van van Bavegem, en vooral dit tweede gedeelte, verdient een bijzondere studie. Geschreven vóór de eeuw der microben geeft het belangrijke uiteenzettingen over de besmettingen en over de epidemiën; er wordt gesproken van de lucht, van smetgiften, van zwakheid van den mensch, van stoffelijke oorzaak van de koortsen, van leven en gezondheid van onze evennaasten, van tegengift. Wij staan daar zeer dicht bij Pasteur, bij Koch, wij voelen in die woorden de lucht, de microben, de cultuurbodems, de sociale geneeskunde.

Geneeskunde [1790 Bavegem]. Verhandeling... Door P.J. van Bavegem, Medic. Doct. Qui morbi naturam novit, cum curare nullatenus ignorabit. Hippocrates. Derde deel. Te Dendermonde by de Weduwe du Caju. En zyn te bekomen t'Amsterdam by H. Gartman. M.DCC.XC (.... (4) + 411 pp....).

Het 3^e en laatste deel bedraagt 16 afdeelingen: het gevaar van den roodeloop, de geneesmiddelen, de oorzaken, het verschil tusschen de oorzaken van rotkoortsen en van roodeloop, kenteekens, voorzegging, genezing, van de verschillige soorten roodeloop, voorzorgen, voeding, toevallen, gevolgen, voorbehoudende maatregelen.

Op het einde de goedkeuring voor het 3^e deel in 't bijzonder, geteekend te Gent 3 Maart 1790 door G.F. De Grave en H.J. De Gheus.

_**_*

Heelkunde [1731 Beaulieu]. Heelkundige Verhandeling Over de Steen en het Steensnyden, van Frere Jacques de Beaulieu Uitgevonden, Van de Hoogleeraar Johan Jacob Rau Beschaaft, En door Jacobus Denys verdonkert, Nu wederom tot nut voor den weetgierigen opgeheldert, Door Abraham Titsingh. T'Amsterdam, By Gerrit Bouman, Boekverkoper over het Meisjes Weeshuis. (19,2 × 11,9 cm., (8) + 246 + (14) pp., Bi Un Gent me 3200 a.)

Het jaartal 1731 wordt vastgesteld door de voorrede van Abraham Titsingh uit Amsterdam 20 januari 1731. Op p (3) bevindt zich een schoone titelplaat waarvan de uitlegging door Meyer in verzen wordt gegeven.

Uitlegging van de Tytel-Plaat

 
Ziehier door Pallas, die haar kroost omarmd, vertoond,
 
Een Bloem en Beeltenis van Amstels Hoofd-cieraden,
 
Die altyd duurend bloeid in zyne geurige Bladen,
 
Gelyk den lauwerier, die onze Heerkonst kroond.
 
Die Tulp, die in het hart van konstbeminnaars woond,
 
Staat in haar eene hand, en kweekt daar nieuwe zaden:
 
Daar de ander draagt een Boek, 't geen 't Handwerk wyst de paden,
 
Des stouten Heremyts, geprezen en gehoond.
 
De dankbaarheid die hier Minerva's gunst beloond,
 
Is met het Wapenschild van Amsteldam beladen;
 
Wat hoger zweeft de tyd, die de afgunst (voor haar daden)
 
Met Pook en Toorts gestigt) niet met zyn Pyl verschoord.
 
't Heelkundig werktuig kunt gy hier ten deele aanschouwen,
 
En zien het geen de konst vereist in het benouwen,
 
En onder toeverzigt des wyzen Hyppocraat.
 
De grond, waar de yver pranlt, daar Boek en Steenen leggen,
 
By een aandagtig Wigt, zal hier opmerking zeggen,
 
Terwyl de Helicon het hoog verschiet beslaat.
 
Dus word het Werk bestraalt, van die de konst verligten,
 
En de afgebroken zuil van Frere Jaques rigten,
 
Op wel bepaalden grond, zo dat ze onwrikbaar staat.
 
Meyer.

Na het titelblad komen verscheidene stukjes: de opdracht aan Gaubius, Claes, van Wesik, Koster, Plaatman, Monnikhof, Croeze, Ulhoorn, Lakeman, alle bekende heelmeesters, geteekend Abraham Titsingh; een lofgedicht van Monnikhof, een lofzang ook in verzen van Koster, en een lofgedicht van Tysens, alle drie opgedragen aan Titsinga; eindelijk de lijst der schrijvers in het boek genoemd.

De toestand van de behandeling van steensnijden wordt volledig uiteengezet, en vooral de heelkundige bewerking volgens broeder Jacques de Beaulieu die zich beroemd had gemaakt door zijn behendigheid. In den tekst vindt men van tijd tot tijd verzen. Een bladwijzer in alphabetische orde laat toe de gewenschte inlichtingen te vinden.

Heelkunde. 1668 Bebber, Is. Ware en vaste gronden van de heelkonst. Dordrecht 1668 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Isaac Bebber, Hollandsche arts, Dordrecht 1636†1668. Hoefer noemt een uitgave Amsterdam 1685 in 8.

Geneeskunde. 1786 Becker. Eberh. Phil. Verhandeling over den witten vloed, benevens eene verhandeling over de tanden. Amsterdam 1786 in 8; 2^e druk Amsterdam 1794 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1787 Becker. E.P., Verhandeling over het aderlaaten, de ontsteking, het bloedspuwen en de teering. Amsterdam 1787 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1649 Beckerus Daniel. Een besondere genesinge van den Prussiaenschen mes-inslicker. Leyden 1649 in 12. (Bi Un Amsterdam).

Dantzig 1594 † Königsberg 1655, hoogleeraar in de geneeskunde te Königsberg. Het werk beschrijft een heelkundige bewerking aan de maag, om er een mes, door den patient ingeslikt, uit te halen.

Oogheelkunde. 1729 Beek P. Korte beschrijving van een konstoog waarin alle deelen van een menschenoog konstig nagebootst te vinden zijn. 't welk aldus gemaakt word van P. Beek. Amsterdam 1927 in 4. (Bi Un Amsterdam).

Heelkunde [1798 Beguinet] Heelkundige waarneming Wegens eene gekapte Hoofd-wonde met eene aanmerkelijke belediging van de Herssen-pan

Door M.J. Beguinet. Heel- Vroed- en Breuk-Meester &, Residerend Lid van dit Genootschap. (Handel. Gen. Gen. Antwerpen, I 1798, 130-137, Bi Un Gent me 556).

Bewerking tot aan het harde hersenevlies, met volkomene genezing na 2 jaren.

Heelkunde [1799 Beguinet] Heelkundige aanmerkingen door het behandelen der gekapte wonden, welke zo in de zagte als in de harde deelen voorvallen, en waar in, of een bijna volkome ofwel eene volmaakte afscheiding van een gedeelte van het gekwetste deel plaats heeft. Door M.J. Beguinet Heel-Vroed- en Breuk-meester &. Residérend Lid van dit Genootschap. (Ibid., II 1799, 234-252).

Behandeling van door sabels bekomen wonden.

Heelkunde [1800 Beguinet] Heelkundige waarneming over het koudvuur te gelyktydig in beide de Beenen Waargenomen, veroorzaakt door de nederzetting eener kwaadaardige koorts-stof. Door M.J. Beguinet Heel-, Vroed- en Breuk-meester &. Residérend Lid van dit Genootschap. (Ibid., III 1800, 209-213).

Heelkundige bewerkingen met behulp van rotting tegenstaande middelen, namelijk kina en kamfer.

Chemie. 1614 Beguinus Joann. Tyrocinium chymicum. Dat is de eerste proeve der chymie. Uyt de Lat. tale. Utrecht 1614 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Jean Beguin, Fransche chemicus van het begin van de 17^e eeuw. De Latijnsche uitgave verscheen te Parijs in 1608 in 12.

- 1687 Beintema van Peima J.J.W. Het pit der beuzeleugen in de stofscheiding door G. Starckey bestreden en terneergeveld. Leeuwarden, H. Nauta, 1687, kl. in 8. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1692 Beintema van Peima J.J.W. Kort vertoog over de koortsen in 't algemein. 's Hage 1692 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Tabak. 1690 Beintema van Peima J.J.W. Tabacologia, ofte korte verhandelinge over de tabak. 's Gravenhage 1690 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Beintema J.J.W. is de bijnaam van Jan-Ignatius Worb van Peima, Hollandsche geneeskundige van het einde der 17^e eeuw; hij heeft verhandelingen geschreven over tabak, thee en koffie (1743).

Tabak. [1692 Beintema]. Nuttelyke consideratien of sedige aanmerkingen. Over het Heedendaags Tabak-Suigen, Of, en hoe verre het selve ge-oorlofd zy, of niet als ook eenige Aanmerkingen tegen verscheide stellingen, vervat in het Tractaat onlangs in het licht gebracht, door J.J.W. Beintema van Peyma M.D. Tot lof van den Tabak. Voerende den Tijtul Tabacologia Ofte korte verhandeling over den Tabak; desselfs deugd, gebruik en kennisse. Hier aan volgen dan noch ook verscheide Maat-gedichten over aanmerkelijke saken. Alen door B.C. de Vries. Alle dingen zijn wel rein, maar het is kwaad den Menschen die met aanstoot eet. Rom. 14. V. 20. t'Amsterdam, Gedrukt by Cornelis van Hoogenhuisen, in de Nieuwe Lely-straat 1692. En zijn te bekomen by Jacobus van Nieuwenveen, Boek-verkoper in de Nieustraat, ter selver steede. (16,9 × 13,7 cm., (28) + 280 + (16) pp, Kon Bi Brussel VH 7658).

De verhandeling is aan verzen buitengewoon rijk. Wel wordt de tabak als onschadelijk beschouwd wanneer er geen misbruik van gedaan wordt. Beintema geeft bij het rooken van tabak nuttige aanmerkingen, in het kader van den godsdienst. Op pp 198 tot 280 worden zanggedichten vereenigd. Een register laat toe de voornaamste zaken te vinden.

Biologie. [1733 Belkmeer] Natuurkundige verhandeling, of waarneminge; Betreffende den hout-uytraspende en doorboorende zee-worm. Waar in wort aangeweezen, 1. Deszelfs maakzel of natuurlyk gestel. 2. Hoe het hout, daar dit schepzel in legt, zig vertoont. En 3. eenige verdere omstandigheeden: bevattende α den oorspronk en teeling dezer schepsels. β Dewyze hoe het zelve in het hout komt. γ En daar in zynde verder voortgaat en grooter wort. δ. Dan waardoor dit Dier leeft, groeyt en sterft. ε En ten laatsten een hulpmiddel tegen dit schadelyk gedierte te gebruyken. Waar by gevoegt is een korte beschryving van deszelfs Vyand zynde een ander schepzel. Door Cornelius Belkmeer, I.Z. Medicinae Doctor. Met kopere Platen door den Auteur zelfs na 't leven getekend. t'Amsterdam, By de Erven van J. Ratelband en Compagnie, op de hoek van de kalverstraat, aan den Dam, 1733. (21.9 × 13,5 cm., (18) + 51, 4 platen, Kon Bi Brussel VH 7104, medegebonden met Rousset 1733).

Opgedragen aan de commissarissen belast met de herstelling der Westvriesche zeedijken. Voorbericht aan den lezer. Lofgedicht (48 verzen) door Jan Biman.

Morphologie en levenswijze van het dier; de bijzonderheden worden in den titel aangeduid.

Heelkunde [1795 Bell]. Verhandeling over de waterbreuk, over de vleeschbreuk of kanker, en andere gebreken der ballen. Door Benjamin Bell,

Lid der Koninglyke Maatschappy, als meede van het Koninglyk Genoodschap van heelkunde in Ierland en te Edenburg, en heelmeester in het Koninglyke hospitaal aldaar, enz. enz. Uit het Engelsch vertaald. Met eenige aanmerkingen en eene voorreede vermeerderd door J. de Vries Hofman, Med. doct. te Rotterdam. Met Plaaten. Te Leyden, bij L. Herdingh, MDCCXCV (22,5 × 13,5 cm., XVIII + (2) + 165 + (5) pp., Bi Un Gent me 2270).

Voorrede van den vertaler, voorbericht. De waterbreuk, de bloedbreuk, de balzakader, de zaadstrengader, de zaad- en windbreuk, de vleeschbreuk of knoestgezwel van den bal. Twee platen verbeeldende de noodige heelkundige werktuigen.

Heelkunde 1795-1799 Bell. Samenstel van heelkunde. Uit het Engelsch, Utrecht 1795-1799 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde [1797 Bell I] Verhandeling over den druiper en pokziekte, door Benjamin Bell, Lid van de Koninglyke Genoodschappen der Heelkunde in Ierland en Edenburg, Heilmeester van het Koninglyk Edenburger Hospitaal, en Medelid van de Koninglyke Maatschappy van aldaar, Uit het Engelsch vertaald door J.F. Kluyskens. Oud Chirurgyn Major by de Hospitaalen der Legers van den Staat der vereenigde Nederlanden, thans Professor der Heelkunde en Heelmeester te Gend. 1 Deel. Te Gend by Adrianus Colier, in de Brugstraat 1797 (22,3 × 13,8 cm., XXIV + 518 pp., Bi Un Gent Me 2140, G 14118, G 16948, Kon Bi Brussel VH 7800).

De vertaling is opgedragen aan G. De Witt te Rotterdam, B. Coppens te Gent, J.B. Vervier te Gent en J.B. Van Lokeren ook te Gent. In zijn voorreden spreekt zich de vertaler met lof uit over de methoden van Bell. Na die voorrede treft men de voorrede van den schrijver en den inhoud van dit 1^e deel in twee stukken, met 14 hoofdstukken, die den druiper bespreken.

Geneeskunde [1797 Bell II]. Verhandeling... II deel... 1797 (... VIII + 637 pp....).

Het 2^e deel betreft de pokziekte als geslachtsziekte, in 9 afdeelingen. Op het einde van het 2^e deel, in 2 stukken, komt een alphabetische bladwijzer (pp. 607-637).

Benjamin Bell, Engelsche heelkundige, overleden in het begin van de 19^e eeuw, was hoofdheelkundige van het ziekenhuis te Edinburg. Zijn werk System of Surgery verscheen te Edinburg 1783-1787, 6 vol. in 8; Treatise on gonorrhaea virulenta and lues venerea verscheen ook te Edinburg 1793, 2 vol in 8.

1718 Bellegarde. Konst om de menschen te kennen door J.B. Morvan van Bellegarde. Uit het Fransch. Amsterdam 1718 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Jean Baptiste Morvan de Bellegarde, 1648 Piriac † Parijs 1734, jesuit en dan in de gemeente van St François de Sales.

Heelkunde. 1701 Belloste. De heelkonstige verbandhuysmeester. 's Gravenhage 1701 kl. in 8 (Bi Un Amsterdam); 2^e druk Leyden 1725 in 8; 3^e druk Leyden 1753 in 8, Leyden 1747 in 8, Rotterdam 1755 in 8, Amsterdam 1775 in 8 (Bi Un Amsterdam). Tweede deel of vervolg van den heelkonstigen verbandhuysmeester, Rotterdam 1730 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Natuurkunde. 1799 van Bemmelen. Grondbeginselen der proefondervindelijke natuurkunde. 's Hage, van Cleef, 1799-1808, 4 deelen.

Abraham van Bemmelen, geboren in 1754 en overleden in den Haag in 1822, bestudeerde de natuurkunde en de zaken van algemeen nut.

Heelkunde [1770 Benevoli] Heelkundige waarneemingen, beschreeven door Antonius Benevoli, Leeraar der Heelkunde, en Hoogleeraar in dezelve Weetenschap in het Hospitaal te Florence. En Cajetanus Tacconi, Leeraar in de Geneeskunde en Wysbegeerte, openbaar Voorleezer op de Universiteit te Bologne, Lid van het Genootschap aldaar, en eerste Hoogleeraar der Heelkunde in het voornaamste Hospitaal dier stad. Vertaald en met Aanmerkingen vermeerderd door Jan Bernard Sandifort, Medicinae Doctor. In 's Gravenhage, By de Weduwe Otto van Thol en Zoon. MDCCLXX (22,3 × 14,1 cm., (16) + 278 pp., Bi Un Gent me 1813, Bi Un Amsterdam).

Beschrijving van 38 heelkundige bewerkingen van Benevoli, en 2 van Tacconi, zonder wetenschappelijke beschouwingen. Op pp. 247-278 een uitgebreid alphabetisch register.

Antonius Benevoli, geboren in 1685, overleed te Florence in 1756, specialiseerde de oogheelkunde en de behandeling der breuken.

Stomatologie. 1769 Berdmore Thom. Verhandeling over de gebreken en wangesteldheden der tanden. Uit het Engelsch. Amsterdam 1769 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Plantkunde [1773 Bergius] Echites Semidigyna, Een nieuwe soort van een Americaansche plant, beschreven en afgebeeld door P.J. Bergius. (Verh. Zeeuwsch Gen. Wetensch. Vliss. 1772 III, 583-591, Bi Un Gent Hi 1902.

Surinaamsche plant, heesterachtig met bloemen in korte trosjes.

Petrus Jonas Bergius, overleden in 1790 was hoogleeraar in de natuurlijke wetenschappen te Stockholm, leerling en vriend van Linnaeus, die uit vereering den naam Bergia aan een plant gaf.

Plantkunde. [1776 Bergius]. Verhandeling over de Triplaris Americana, beschreven en afgebeeld door Petrus Jonas Bergius. (In Verhandel. Holl. Maatsch. Wet. Haarlem, 1776, XVI 2^e, pp. 190-116, Bi Un Gent Hi 2045).

Beschrijving van Triplaris Americana, T. pyramidalis, T. arbor insignis uit de Surinamen, met een plaat.

Geneeskunde 1747 Berkeley, G. Verhandeling over de geneezende kragten van teerwater; gestaafd door een egt verhaal van deszelfs gelukkigen uitslag in het geneezen van zeer veele en verscheiden ziektens, uit geloofswaardige berigten samengesteld door Th. Prior. Amsterdam 1747 in 12 (Bi Un Amsterdam).

Een tweede druk te Antwerpen bij J.B. Heirstraeten in 1830 (Bi Stad Antwerpen n^r 11147). Een Fransche vertaling onder den titel: Recherches sur les vertus de l'eau de goudron, door Bouillier, Liege sd in 8 (Kon Bi Brussel II 30701).

Heelkunde [1790 Bernstein I]. Nieuw heelkundig woordenboek, bevattende de nieuwste ontdekkingen, die, in de laatste jaaren in de Heelkunde gedaan zyn, door J.G. Bernstein, Heelmeester in Saxen. Uit het Hoogduitsch vertaald door Johannes Daams, Heelmeester te Haarlem, en Lid van het Genoodschap ter bevordering der Heelkunde te Amsterdam. Eerste deel A-G. Te Haarlem, By C. Plaat, MDCCXC. (23.3 × 14,1 cm., XII + 368 pp, Bi Un Gent Me 336).

Voorbericht van den vertaler, voorrede van den schrijver, alphabetische naamlijst der inteekenaren. Het woordenboek geeft de Latijnsche, daarna de Hoogduitsche, Nederlandsche en Fransche benamingen. De registers bestaan uit een Fransche lijst, een Hoogduitsche en een Nederduitsche.

Heelkunde [1791 Bernstein II]. Nieuw... Amsterdam. Tweede deel H-Q. Te Haarlem, By C. Plaat, MDCCXCI. (... 362 pp....)

Heelkunde [1791 Bernstein III]. Nieuw... Amsterdam. Derde deel R-Z. Te Haarlem, By C. Plaat, MDCCXCI. (... 279 pp....).

Johan Gottlieb Bernstein, Berlin 1747 † Neuwied 1835, was eerst heelkundige te Ilmenau, dan heelkundige in het hof van Saxen Weimar, ten slotte hoogleeraar te Halle en Berlijn, Zijn woordenboek onder den titel van Neuer chirurgisches Lexicon verscheen in 1787, 2 vol in 8.

Geneeskunde [1772 de Beunie]. Antwoord op de vraege zyn de profytelykste Planten van dit Land, ende welk is hun Gebruik zoo in de Medicynen als in de andere Konsten. Die den prys behaelt heeft van de Letterkundige Maetschappy van Brussel A^e MDCCLXXI. Door d' H^r Joannes Baptista de Beunie, Licentiaat in de Medicynen. Tot Brussel, By Antonius D'ours, Boekdrukker by Sint Jans MDCCLXXII (24.9 × 19,6 cm., 70 pp; Bi A.J.J.V.)

Studie van de volgende planten: alsem, sulker, els, swam, malue, oranjeboom, beekenboom, nachtschade, dulcamara, aerdappel, berkenboom, wyngaert, kemp, distel, centori, saffloers, lage eyke, chamille, dolle kervel, lepelblad, alaut, brem, aelbesien, nieswortel, gerst, ockernoote, lis, weede, jenever, petig, levendel, leverkruyt, vlas, hop, wouw, joodenkruyd, materkruyd, lucerne, munt, moerbezie, duysentblad, toebak, pioen, witte heul, mastbaum, eyke vaeren, populier, eykenboom, ramsbezien, meekrab, wilg, vlier, waterlook, waterspeen, mostaert, haverelse, valeriane.

Verwerij [1772 de Beunie] Antwoord op de vraege Welk is de beste ende onkostbaerste maniere van Vlasse Gaeren ende andere vegitiabile stoffen swert te verwen, soo dat de Verw de Stoffe doordringt, ende dat sy resisteert aen den sleet, sonder nogtans grootelykx de qualityt te verminderen, gelyk dit seel wel op de animale stoffen geschiet. Die den prys behaelt heeft vande Letterkundige Maetschappy van Brussel. A^o MDCCLXXI. Door d'H^r Joannes Baptista de Beunie, Licentiaat in de Medicynen. Tot Brussel, by Antonius D'ours, Boekdrukker by Sint Jans. MDCCLXXII (24,9 × 19,6 cm, 30 pp, Bi A.J.J.V.).

Geneeskunde. [1778 de Beunie]. Wonderbaar geval nopens eene subite genezinge van eene vallende ziekte door koud water door J.B. de Beunie (In Verh. Zeeuwsch Gen. Wetensch. Vliss. 1778, VI, 587-600, Bi Un Gent Hi 1902).

J.B. de Beunie, medicinae doctor te Antwerpen, bepaalt de epilepsia als volgt: ‘eene onverwagte neerstortinge met verlies van uit- en inwendige zinnen, verzeld met beurtelingsche trekkingen tegens dank van sommige of alle de spieren,

zuiver overgaande ende daarna te rug koomende’ Door langdurig baden in koud water, met indompeling van het hoofd kon de ziekte bij een jongen van 12 jaren genezen worden.

de Beunie Joannes Baptista († 1793), licentiaat in de geneeskunde, werd tot lid van de Academie royale de Bruxelles den 13 april 1773 gekozen.

Diergeneeskunde [1784 van Beusekom] Ander Geneesmiddel voor het schurft der schaapen, door Dirk Gerritze van Beusekom, Huisman te Loenen en honorair Lid deezer maatschappij. (Verhand. Maatsch. Landb. Amst., 1784, III, 1 pp. 62-64, Bi Un Gent HN 960).

Gebruik van een huidzalf bevattende potasch, aluin, rooktabak, bruine siroop en keukenzout.

Anatomie [1777 Beuth]. Ontdekking van het geheim der opspuiting (injectie) der vaten, gebruikt door de heeren Ruisch en Lieberkuhn; medegedeeld door G.J. Beuth, medicin. et chirurg. doctor, phys. provinc. Assess. Colleg. Medic. et profes. artis obstetr, (Verhand. Holl. Maatsch. Wet. Haarlem 1777, XVII 2^e, pp. 263-270 (246 als drukfout!), Bi Un Gent Hi 2045).

Inspuiting door middel van luchtledig met de ‘mourause injectie stoffen’ en zilver en loodpraeparaten.

_**_*

Bio-bibliographische aanteekeningen over Johan van Beverwyck (1594 † 1647) verschenen in de Verslagen en Mededeelingen van de Kon. Vlaamsche Academie (1933, 71-121 en 1934, 35-47); daar vindt de lezer talrijke literatuurbronnen alsook de studie over Beverwyck's werken.

Johan van Beverwyck was stadsarts en schepen van Dordrecht; met de meeste kracht bestreed hij de kwakzalverij, ook de onwetendheid van tallooze menschen die in zijn tijd geneesmiddelen, en ook raadgevingen verkochten. Geestdriftig werker, bewoog hij zich over de veelzijdige wegen van de geneeskunde, de letteren de geschiedkunde, de politiek en de sociologie.

Uit bovengenoemde aanteekeningen noemen wij de volgende Nederlandsche verhandelingen.

Pest. [1636 van Beverwyck]. Med. Bericht van de pest.... Dordrecht 1636, Bi Stad Antwerpen J 36473 en Bi Un Gent N 2573). Een uitgave te Dordrecht 1654 in 4.

Sociologie [1636 van Beverwyck]. Twee brieven... Amsterdam 1636 (Bi Un Gent 2569).

Geneeskunde [1643 van Beverwyck] Schat der Gesontheyt... Amsterdam 1643 (Bi Un Gent me 1572 en Bl 5190).

Geneeskunde [1644 van Beverwyck] Schat der Ongesontheyt... Dordrecht 1644 (Bi Un Gent me 1572 I].

Heelkunde [1647 van Beverwyck]. Heel-Konste. Dordrecht 1647 (Bi Un Gent Acc 35497).

Alle de wercken verschenen in 6 uitgaven:

Utrecht, H. Specht 1651

Amsterdam, J.J. Schipper 1652
id.	id.	1656 (Bi Un Gent me 734).
id.	id.	1660 (Bi Un Gent me 3727).
id.	id.	1663
id.	W^e J.J. Schipper 1672/80 (Bi Un Gent me 734a).

Alle de wercken bevatten: Schat der gesontheydt, Schat der Ongesontheydt, Lof der Medicine of Geneeskonste en Montaigne wederleydt, Inleydinge tot de Hollandtsche Geneesmiddelen, Steenstuck van steen en graveel, Heelkonste met vervolgh.

In mijne verhandelingen over van Beverwyck worden de verschillende uitgaven bestudeerd en vergeleken, en ook in betrekking gebracht met de De chirurgica institutione van Jean Tagault (1543) en met talrijke hoofdstukken uit Jacob Cats (1577 † 1660), die een tijdgenoot was van Johan van Beverwyck.

Geneeskunde. 1642 van Beverwyck, Johan. Van de blaauw-schuyt, de eygene en de gemeene sieckte van Hollandt, Zelandt, Vrieslandt, etc., met de eygene ende gemeene kruyden aldaar wassende te genezen. Dordrecht 1642 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Van Beverwyck, J. Zie Anon. 1636.

_**_*

Geneeskunde. [1775 Bezoet]. Waarneeming van een zonderling ongemak, aan het onderste gedeelte van den ruggraat door H. Bezoet en M. Schouten. (In Verh. Bat. Gen. Wijsb. Rott. 1775, II, 92-128, Bi Un Gent Hi 9621).

Beschrijving, met 2 platen, van een misvorming onder vorm van gezwel.

Pokken [1777 Bezoet] Welke middelen zyn, in kwaadaardige te zamenvloeiende Pokjes, de bekwaamste en veiligste, om de kwyling zo te regelen, dat zy niet te hevig woede, noch te traag in haaren voortgang zij. (In Handel. Gen. Gen. Amsterdam, II, 1777, 1-85 en 257-270, Bi Un Gent me 366a).

Behandeling vooral gesteund op aderlaten en verwekken van ontlastingen.

Geneeskunde. 1780 Beylon, Dav. Korte aantekening wegens eene algemeene ziekte, doorgaans genaamd de knokkelkoorts. Batavia 1780.

Geneeskunde. [1761 Bikker]. Tweede verhandeling van den Heere Antoni Stórck, keizerlyken Lyf-Arts, over de Cicuta of Dolle Kervel, Waar in door veele Proefnemingen, zoo van den Heere Störck zelve, als van andere beroemde Genees- en Heelkundigen bevestigd word, dat dit kruid niet alleen uitwendig veilig kan gebruikt worden, maar ook een inwendig geneesmiddel is in veele ongenezelyke ziekten, inzonderheid in verharde kliergezwellen en de kanker, Uit het Latyn vertaalt door Lambertus Bikker, Medicinae Doctor. Te Rotterdam, By Reinier Arrenberg. MDCCLXI. (21,6 × 14 cm cm., (6) + 218 pp., Bi Un Gent me 4631).

Voorreden van den vertaler en van den auteur. In 4 hoofdstukken vereenigt het boek een aantal gevallen om te besluiten dat Cicuta de andere geneesmiddelen, zelfs de sterkste, overtreft.

Gynaecologie [1763 Bikker] Verhandeling van het Zog der vrouwen, Ter beantwoordinge op de vraage By de Hollandsche Maatschappye der Wetenschappen opgegeeven in de Jaaren 1760 en 1761. Opgesteld door Lambertus Bikker, Medicinae Doctor te Rotterdam, en Lid van de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen. Te Leyden, By Samuel en Johannes Luchtmans, CIƆ IƆ CCL XIII. (22,2 × 13,6 cm., (12) + 224 pp, Bi Un Gent Me 4629, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan H.D. Gaubius te Leiden, voorrede, Tabel der 18 hoofdstukken. Studie van het ontstaan van zog bij zwangere en eerstverloste kraamvrouwen, het verhoogen, verminderen en doen verdwijnen, en van de middelen om toevallen te voorkomen of te genezen.

Besm etting [1779 Bicker] Beschryving eener doorgaande Scharlakenkoorts, gemeenlyk roodvonk genoemd. Door L. Bicker. (In Verh. Bat. Gen. proef. Wysb. Rott., 1779, 4, 245-284, Bi Un Gent Hi 9621).

De gevaarlijke gevolgen van roodvonk zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan smetstoffen. Schr. vraagt zich af, reeds in dien tijd, of door een inenting het roodvonk zou kunnen goedaardig worden gemaakt.

Inenting. 1777 Bicker, Lamb. Vertoog van de voornaamste redenen, welken de ingezetenen van ons land, tot hier toe, van de inenting der kinderpokjes wederhouden. Rotterdam 1777 in 8. (Bi Un Amsterdam).

[1779 Bicker] Verhandeling over de molenroeden. Door Lambertus Bicker (Verh. Bat. Gen. proef. Wijsb. Rotterdam, 1779, 4, 183-244, Bi Un Gent Hi 9621).

Bouwmethode om te beletten dat de raeden der windmolens bij den as breken.

Inenting. [1780 Bicker] Proeven en waarneemingen, nopens de natuurlyke en ingeënte kinderpokjes, door L. Bicker M.D. (Verh. Zeeuwsch Gen. Wetensch. Vliss. 1780, VII, 1-167, Bi Un Gent Hi 1902).

Bicker, arts te Rotterdam verklaart dat de inenting tot nog toe een onfeilbaar middel is tot bescherming tegen de kinderpokjes.

Pharmacie. 1784 Bicker, G. Materia medica praetica of Kennis der enkelde geneesmiddelen, benevens mengingen en voorschriften. Rotterdam 1784 in 8.

Geneeskunde [1785 Bicker] Antwoord op de vraag, voorgesteld door het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Konsten en Wetenschappen. ‘Welke zijn de natuurlijke of uit de levenswijze ontstaane oorzaaken van de zoo aanmerkelijke vermeerdering der zenuwziektens in ons land? Welke zijn derzelver kenmerken? Welke is de beste wijze, om dezelven voortekomen en te geneezen? Door Lambertus Bicker, Medicinae Doctor, Secretaris van het Bataafsch Genootschap, der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam en Gewoon lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap. (In Verh. Prov. Utrecht. Gen. 1785, III², 367 pp., Bi Un Gent Hi 9653).

Schr. noemt de volgende oorzaken: onmatig gebruik van warme waterhoudende dranken en spijzen, misbruik van prikkelende dranken en spijzen, moeilijk verteerbare voedsels, vermindering van de gewone ontlastingen, sterke ontlasting van bloed, zweet en zaad, herhaalde ontlastmiddelen, zware en langdurige ziekten, zittend, werkeloos en ongeregeld leven, allerlei gemoedsaandoeningen, langdurige en geweldige geestinspanning.

Inenting. [1786 Bicker]. Antwoord op de vraag Welke redenen zyn er, om te mogen vast te stellen, dat de Inenting der Kinderziekte in de Oostersche Volkplantingen van onzen Staat, met even zoo goeden uitslag zoude kunnen worden aangewend, als in de Noordelyke Gewesten van Europa... Door Lambertus Bicker, Med. Doctor, Directeur en Eerste Secretaris van het Bataafsch Genootschap der Proef-ondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam, enz. Aan welk Antwoord den Eereprys van een honderd Gouden Ducaaten is toegeweezen. (In Verh. Batav. Genootsch. Konsten Wetensch. 1786, 4, 1-86, Bi Un Gent Hi 9696).

Schr. is voorstaander van de inenting; die behandeling moet echter met zorg worden gedaan; eerst door bekwame geneesheeren, op gezonde individuën, het best tusschen 2 en 14 jaar, in den winter, als er geen andere gevaarlijke epidemie regeert. De ingeënten moeten gezond leven, zich onthouden van dierlijk voedsel, sterke dranken en specerijen.

De behandeling zelf wordt als volgt beschreven: men steekt het punt van een lancet, met versche pokstof bevochtigd, eenigszins schuins tusschen huid en opperhuid, aan de buitenzijde van den arm. Na eenige oogenblikken drukt men eenigszins op de huid om de stof af te veegen; het wondje laat men zonder verband of pleister aan zichzelf over, alleen zorg dragende dat de etter door de mouwen, niet worde afgeveegd; gewoonlijk worden twee zulkdanige inentingen op iederen arm uitgevoerd.

Geneeskunde. [1790 Bicker] Verhandeling over de doorgaande najaars-ziekten der droogmaakeryen. Door L. Bicker. (In Verh. Bat. Gen. proef. Wijsb. 1790, 9, 1-106, Bi Un Gent Hi 9621).

Deze ziekten zijn niet van bijzonderen aard, maar wel verzwaarde najaarsziekten.

Geneeskunde. 1793 Bicker, L. Natuur- en geneeskundige verhandeling over de oorzaken, den aart en de genezing der zenuwziekten. Utrecht 1793 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1794 Bicker, L. Waarneeming van een oogenschijnlijk bevrucht eijernest, en beschrijving van de zonderlinge ziekten en toevallen, die hetzelve vergezeld hebben. Rotterdam 1794 in 4 (Bi Un Amsterdam). (Cf. 1798 Bicker).

Geneeskunde [1798 Bicker] Bericht van eene verbaazende meenigte van etter door de paracenthesis ontlast uit den buik van eene buikwaterzuch-

tige vrouw; door L. Bicker (In Verh. Bat. Gen. proef. wijsb. Rott. 1798, XI, 18-26, Bi Un Gent Hi 9621).

Geneeskunde [1798 Bicker] Waarneeming van een oogenschynlyk bevrucht eyernest, en beschryving van de zonderlinge ziekten en toevallen, die hetzelve vergezeld hebben, door L. Bicker (In Ver. Bat. Genh. proef. wijsb. Rott. 1798, XI, 49-126, Bi Un Gent Hi 9621).

Beschrijving van de ziekte van Bicker's dochter en van het onderzoek van het lijk, waaruit bleek dat de bevruchting buiten de baarmoeder in het linker eijernest had plaats gehad.

Inenting. 1798 Bicker, L. Aanmerkingen op het werkje van den Heere B. Tersier, getijteld de Behandeling der Ingeënte, Haarlem 1798 in 8.

Dierkunde [1698 Bidloo] Brief van G: Bidloo, aan Antony van Leeuwenhoek; Wegens de dieren, welke men zomtijds in de lever der Schaapen en andere beesten vind. Gedrukt Te Delft, by Henrik van Kroonevelt, Boekverkooper 1698. (19,9 × 15,3 cm., 34 pp., Bi Un Gent HN 159²⁵).

Beschrijving van witte woekerwormen. Een plaat met figuren. Een eerste uitgave te Delft 1692 in 12. Door vergissing laat Hoefer de uitgave van 1698 te Leiden verschijnen.

Govard Bidloo, geboren te Amsterdam 1649, overleden te Leiden 1713, hoogleeraar in de anatomie en in de chemie te Leiden, arts van Willem III, koning van Engeland. Hij bewees dat de zenuwen niet hol zijn, doch wel samengesteld zijn uit talrijke dunne draadjes.

Geneeskunde. 1702 Bidloo, G. Verhaal der laatste ziekte en het overlijden van Willem de III^e, koning van Groot Britanje, 2^e druk, Leiden 1702 in 8

Anatomie. 1728 Bidloo, Govard. Ontleding des menschelijken lichaams, Uitgebeeld in 105 afteekeningen door G. de Lairesse. Utrecht 1728 in f^o Utrecht 1734 in f^o. (Bi Un Amsterdam).

Nederlandsche uitgave van het Latijnsch werk Anatomia corporis humani centum et quinque tabulis demonstrata, Amsterdam 1685, en Utrecht 1750.

Hygiene [1777 De Bienville] Verhandeling over de gewoone dwaalingen, de gezondheid betreffende; door J.D.T. de Bienville, Doctor in de Artsenykunde. Uit het Fransch vertaald, en met eene Voorrede en Aantekeningen vermeerderd door een voornaam Arts Te Utrecht, By G.T. van

Paddenburg. MDCCLXXVII (21,8 × 13,5 cm, XXVI + 290 pp, Bi Un Gent me 2330, Bi Un Amsterdam)

Voorrede van den vertaler die zich niet laat kennen, voorrede van den schrijver. Het boek poogt de dwalingen tegen te werken, onder 8 hoofdstukken: de dwalingen in de opvoeding, de geringe kennis van zich zelf, de dwalingen uit het voorbeeld ontstaande, de kwade gewoonten, dwalingen betreffende de artsen, de geneesmiddelen, de heilzame ongesteldheden, de dranken. Schr. spreekt zich ongunstig tegen overdrijvingen, en vooral in de voeding; wijn, bier, water worden nuttig genoemd, geestrijke dranken, koffie en thee schadelijk.

J.D. de Bienville, arts van de 2^e helft van de 18^e eeuw, oefende de geneeskunde uit in den Haag; het werk dat hier in vertaling vermeld wordt is: Traité des erreurs populaires sur la santé, La Haye 1775 in 8.

Geneeskunde 1567 van Bieselingē Joach. Hubr. Het licht der medecijne en cyrurgien, int welcks ghy vinde sult goeden raet ende remedie tot alle gebreken der menschen lichaem. Thantwerpen, Jan van Ghelen 1567 kl in 8. Ibid. 1612. (Bi Un Amsterdam).

Bikker, L. zie Bicker L.

Heelkunde. 1770 Bilguer Joh. Ulr. Verhandeling over het seldsaam en byna onnodig gebruik van het afsetten der ledemaaten van het menschelyk lichaam. Nymegen 1770 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Jan Ulrich Bilguer, geboren 1720 en overleden 1796, studeerde te Basel en te Straatsburg, krijgsheelkundige te Parijs en in Pruisen. In 1761 werd hij doctor in de geneeskunde te Wittemberg, in 1762 magister philosophiae, en daarna arts van de Pruisische koningin. Zijn werk verscheen in het Latijn te Halle in 1761: Dissertatio de membrorum amputatione rarissime administranda, aut quasi abroganda; in verscheidene talen vertaald.

Cosmographie [1647 Blaeu] Tweevoudigh onderwys van de Hemelsche en Aerdsche Globen; Het een Na de meyning van Ptolemeus met een vasten Aerdkloot; Het ander Na de Natuerlijcke stelling van N. Copernicus met een loopenden Aerdkloot: Beschreven door Willem I. Blaeu, En gevoeght na de Globen en Spheren by hem uytgegeven. T'Amsterdam, Ter Drukkerye van Joan Blaeu. CIƆ IƆCXLVII (19.7 × 15,7 cm., (4) + 163 + 88 pp., Bi Un Gent ma 933).

Cosmographie met gebruik van spheren, in twee deelen.

Cosmographie. [1666 Blaeu] Tweevoudigh... Blaeu. MDCLXVI (.... Bi Un Gent ma 934, Stadsbi Antwerpen n^e 4943).

Deze uitgave gelijkt volledig op deze van 1647.

Willem Blaeu of Blaeuw was geograaf en typograaf, geboren te Amsterdam 1571 en aldaar overleden 1638. Hoefer noemt van hem, verschenen te Amsterdam in 4, in 1642 en in 1669: Instruction astronomique de l'usage des globes et sphères célestes et terrestres.

_**_*

Blankaart Stephanus (Blanckaert, Blancardus) geboren te Middelburg op 24 October 1650, overleden te Amsterdam op 23 februari 1704, werd doctor in de wijsbegeerte en in de geneeskunde in 1674 te Franeker, vestigde zich te Amsterdam als geneeskundige en verkreeg een groote vermaardheid. In de verslagen en mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie verscheen (1924, 453-494; 1925, 677-697) mijn bijdrage tot de studie der werken van Stephanus Blankaart. Van zijn talrijke verhandelingen geef ik hier de korte titels dezer die in het Nederlandsch werden opgesteld.

Geneeskunde [1678 Blankaart] Nieuw lichtende praktyk der Medicynen. Amsterdam, ten Hoorn 1678 (Bi Un Gent Me 2862).

Geneeskunde [1680 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1680 (Bi A.J.J.V.).

Geneeskunde [1685 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1685 (Bi A.J.J.V.).

Geneeskunde [1690 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1685 (Bi Un Leiden 2001.I.11).

Geneeskunde [1696 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1696 (Bi Un Gent A 14213).

Geneeskunde. 1726 Blankaart. Ibid. Rotterdam.

Geneeskunde [1735 Blankaart]. Ibid., 7^e dr. Rotterdam, Kentlink 1735 (Bi Un Gent Me 2886).

Chemie [1678 Blankaart]. Nieuwe Hedendaagsche Stof-Scheiding ofte Chymia. Amsterdam, ten Hoorn 1678 (Bi Un Gent Phys 158a).

Chemie [1680 Blankaart]. Ibid. Amsterdam, ten Hoorn, 1680 (Bi A.J.J.V.).

Chemie [1685 Blankaart]. Ibid. Amsterdam, ten Hoorn, 1681 (Bi A.J.J.V.).

Chemie [1790 Blankaart] Ibid. Amsterdam, ten Hoorn, 1690 (Bi Un Leiden 2001 I 11).

Chemie [1696 Blankaart] Ibid. Amsterdam, ten Hoorn, 1796 (Bi A.J.J.V., Bi Un Gent A 14213).

Pharmacie [1678 Blankaart] De Nieuwe Nederlantsche Apothekers winckel. Amsterdam, ten Hoorn 1678 (Bi Un Leiden 671 E 31).

Pharmacie [1680 Blankaart]. Ibid. Amsterdam, ten Hoorn 1680 (Bi A.J.J.V.).

Anatomie (1678 Blankaart. De nieuwhervormde anatomie. Amsterdam 1678.

Anatomie [1686 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1686 (Bi Un Leiden 428 E 61.

Anatomie 1756 Blankaart. Ibid. Leiden 1756.

Chemie [1680 Lancilot en Blankaart] De brandende Salamander, ofte ontleedinge der Chymicale Stoffen. Amsterdam, ten Hoorn 1680 (Bi A.J.J.V.).

Nat. Wetensch. [1680 Blankaart] Collectanea medico-physica oft Hollands Jaar-Register Der Genees- en Natuurkundige Aanmerkingen. Amsterdam, ten Hoorn 1680 (Bi Un Leiden 615 G 10).

Nat. Wetensch. [1683 Blankaart] Ibid. Amsterdam, ten Hoorn 1683 (Bi Un Leiden 615 G 10).

Heelkunde 1680 Blankaart. Nieuwe Konstkamer der Chirurgie of Heelkonst. Amsterdam 1680.

Heelkunde 1702 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1702.

Heelkunde 1716 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1716.

Heelkunde [1729 Blankaart]. Ibid. Amsterdam, Dirk Swart, 1729 (Bi Vla. Acad. 188).

Kookkunst [1683 Blankaart]. De borgerlyke tafel. Amsterdam, ten Hoorn 1683 (Bi Un Gent Acc 6486).

Pharmacie (1683 de Heid en Blankaart]. 't Nieuw-ligt der Apothekers. Amsterdam, ten Hoorn (Bi A.J.J.V.).

Geneeskunde 1684 Blankaart. Verhandeling van de scheurbuik. Amsterdam 1684.

Geneeskunde 1696 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1696.

Geneeskunde [1684 Blankaart]. Verhandelinge van het Podagra En vliegende Jicht. Amsterdam, ten Hoorn 1684 (Bi Un Gent me 2018).

Geneeskunde [1683 Blankaart]. De Kartesiaanse Academie ofte Institutie der Medicyne. Amsterdam ten Hoorn 1683 (Bi Un Leiden 1120 F 1).

Geneeskunde [1691 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1691 (Bi Scharpé).

Geneeskunde. 1702 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1702.

Kinderziekten. [1684 Blankaart]. Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen. Amsterdam Sweerts 1684 (Kon Bi Brussel III 3022 A, Bi Un Gent me 2753).

Geslachtsziekten (1684 Blankaart] Venus Belegert en Ontset. Oft Verhandelinge van de Pokken. Amsterdam ten Hoorn (Bi Un Leiden 518 F 26)

Geslachtsziekten 1688 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1688.

Geslachtsziekten 1696 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1696.

Pharmacie. 1686 Blankaart. Pharmacie en chymie. Amsterdam 1686.

Thee [1686 Blankaart]. Gebruik en Misbruik van de thee. 's Gravenhage Hagen, en Amsterdam ten Hoorn 1686 (Bi Un Gent Acc 1146⁴).

Dierkunde. [1688 Blankaart]. Schou-burg der Rupsen. Amsterdam ten Hoorn, 1688 (Bi Isid. Teirlinck).

Geneeskunde. 1690 Blankaart. Gasthuis der zieken. Amsterdam 1690.

Pharmacodynamie. 1690 Blankaart. Verhandeling van de Operatien ofte Werkingen der Medicamenten. Amsterdam 1690.

Pharmacodynamie. 1798 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1698.

Pharmacodynamie. 1700 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1700.

Pharmacodynamie. 1709 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1709.

Pharmacodynamie. [1729 Blankaart]. Ibid. Amsterdam de Lavoje, 1729 (Bi Un Gent me 2864).

Heelkunde. 1694 Blankaart. Aanmerkingen over de chirurgie en praktijk van P. Barbette. Amsterdam 1694.

Heelkunde 1764 Blankaart. Ibid. Amsterdam. 1764.

Plantkunde [1698 Blankaart]. Den Neder-landschen Herbarius ofte Kruid-Boek. Amsterdam ten Hoorn 1698 (Bi A.J.J.V.)

Plantkunde [1714 Blankaart]. Ibid. Amsterdam ten Hoorn 1714. (Bi Un Gent Acc 9934).

Geneeskunde [1703 Blankaart]. Een nette verhandeling van de Legerziekten. Amsterdam ten Hoorn 1703 (Bi Un Gent Acc 6351).

Chemie. 1703 Blankaart. De Hedendaagsche chymie. Amsterdam 1703.

Chemie. 1730 Blankaart. Ibid. Rotterdam 1730.

Geneeskunde. sd Blankaart. Aphorismen of kortbondige Spreuken van Hippocrates. Rotterdam.

Geneeskunde. 1714 Blankaart. Ibid. Amsterdam 1714.

Geneeskunde [1792 Blankaart]. Ibid. Gend Colier 1792 (Bi A.J.J.V.).

_**_*

Anatomie. 1697 Blanken Ger. Catalogus van alle de principaalste raristeiten die op de anatomiekamer binnen de stad Leyden vertoont werden. Leiden, van der Boxe 1697 in 8; Leiden 1710 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1714 Blankert Arent. Scheepsgeneesoeffening. Amsterdam 1714 kl. in 8; Amsterdam 1744 in 8. (Bi Un Amsterdam).

Geneeskunde. 1663 Blasius Geer. Pestgeneesing en bewaring voor deselve. Amsterdam, Evert Nieuwenhof 1663, kl. in 8 (Bi Un Amsterdam)

Anatomie. [1675 Blasius]. Ontleeding des menschelyken lichaems, Beschreeven en In verscheydene Figuren afgebeelt door Geerard Blasius, Der Medicijnen Doctor en Professor t'Amsterdam. t'Amsterdam, By Abraham Wolfgangh, Boeckverkooper op 't Rockin, by de Beurs, in 't Geloof, 1675. (15.7 × 9,7 cm., (16) + 204 + (31) pp., Bi Un Gent me 1254, Bi Un Amsterdam).

Titelplaat verbeeldende het onderzoek van de ingewanden van een lijk, het levend menschelijk lichaam en een geraamte gedeeltelijk met de spieren bedekt.

Het boekje wordt opgedragen aan zeven regenten van het S. Pietersgasthuis te Amsterdam. Na een voorbericht aan den lezer treft deze drie gedichten, een van J. Swammerdam, een van J. Van Dijck en een van P. Van den Bosch. Hier volgt het flauw stukje van den beroemden Swammerdam:

Godts almoogende Wijsheid In 't formeeren van den Mensch
Aan den Geleerden ende Ervarenen Heer Geerardus Blasius, Doctor ende Professor der Medecijnen. Op sijn Neder-Duytsche Ontleedingh.

 
Hoe kostelijk ô Godt, hoe veel zijn u gedaghten!
 
De som is sonder eyndt van u ontelb're kraghten
 
En wijsheid, die gy in de mensch syn maaksel toont!
 
Alwaar u Majesteyt in yder deelken woont!
 
U oogh deurdringht den Buyk, De spieren, Banden, Vliesen,
 
't Geen 't Ey. dat ghy bevrught, quam weg hen plaets verkiezen.
 
En hulp uyt d'Eyer-stok, en gaf het de Trompet,

 
Wiens enghten uwe maght verwonderlijk uytset:
 
Soo dat wy reekenen tot alles dartigh dagen,
 
Eer 't Gy ter voedsel-plaats vol wond'ren wort gedragen.
 
U hout stuyt en verwijdt de Baar-moer die verkromp;
 
En ghy gaf d'eerste treck aan d'ongesiene klomp.
 
Wanneer de Beenderen maar voghtigheden waaren,
 
Het Hert en d'Aderen maar veselkens als haaren;
 
Wanneer als Vel, Vlies, Vet, de Spier, de Pees, en Darm
 
Nogh niet gebooren was, was daar u sterken arm:
 
U moogentheid en kraght quam alles daar borduuren,
 
En voegde deel tot deel, na tijdt, maand, dagh, en uuren.
 
Ghy gaf ô groote Godt, de Hersens, 't Hert, en Nier
 
Haar zijn, plaats, en gebruyk, haar geest, voght, ende vyer.
 
De Spieren gaf ghy kraght de Beenen te verroeren,
 
En aan de senuwen de geesten toe te voeren.
 
Het Bloed en Water, dat ontfingh van u sijn loop,
 
En u voorsienigh oogh niet 't alderminst ontsloop.
 
Het welck hier by de Longh en Pijpen quam te geeven
 
Haar kraghten, om de lught en adem van het leeven
 
Te trekken in de Borst, waar door geluyt en stem
 
Ontfingh van u, ô Godt, haar weesen, kragth, en klem.
 
Soo gaf ghy van gelijk het Oogh, de Neus, en d'Ooren
 
Haar maaksel om te sien, te rieken, en te hooren,
 
Ghy schonk de Tongh haer smaak: En schiep voorts Geest en Ziel,
 
Met reeden en verstant, na dat het u geviel.
 
Hoe kost-lijk dan ô Godt, hoe veel zijn u gedaghten!
 
De som is sonder eyndt van u ontelb're kraghten
 
En wijsheid, die gy in de mensch sijn maaksel toont!
 
Alwaar u Mogentheid in yder deelken woont!
 
Siet Leeser hoe dit Boek u komt in 't kort dan leeren
 
De Kennis uwes selfs, en die van d'Heer der Heeren;
 
Wel zijt dan Godt getrouw: en eert met my de Handt
 
Dit ons dit Boek beschreef, door sinne-rijk verstandt.
 
Johannes Schwammerdam, Med. D.

De verhandeling bedraagt 5 boeken, elk in hoofdstukken verdeeld: de uitwendige deelen, het hoofd, de borst, de onderbuik, de vrucht. Er zijn 18 tabellen met de verklaring der figuren.

De registers bevatten, na een lijst van zaken, een Latijnsche lijst met Nederlandsche benamingen, en een Nederlandsche lijst met de Latijnsche woorden.

Nicolas de Blegny, geboren in 1652 en overleden te Avignon in 1722, oefende de heelkunde uit; eerst breukenbandagist, stichtte hij een vrije academie om geneeskundige verhandelingen maandelijks te laten verschijnen, die echter van af 1682 niet verder werden gedrukt. In 1678 werd hij heelkundige van de koningin, in 1683 ook van den hertog van Orleans en in 1687 arts van den koning. Van af 1693, ten gevolge van aftroggelarij, werd hij in de gevangenis te Angers gedurende 7 jaren opgesloten.

Zijn werk is weinig ernstig; onderstaande verhandeling verscheen te Parijs in 1679: Histoire anatomique d'un enfant qui a demeuré vingt cinq ans dans le ventre de sa mère.

Anatomie [1679 de Blegny] Anatomische historie, Van een Kint dat vijf- en twintig Jaren in den Buyck sijns moeders verbleven is. Met de reflexien die alle de Phaenomina van dien expliceren. Seer nut en dinstigh voor alle Medicijns, Chirurgijns en Vroet-Vrouwen; Door Nicolaes de Blegny, Chirurgijn des Conincks, en geswooren Meester tot Parijs. Gedruckt na de gepriviligeerde en geapprobeerde Copye van Parijs. In 's Gravenhage, By Pieter Hagen, Boek-verkooper in de Hoogstraet, inde Pauw. (12,5 × 7 cm., 36 pp., Bi Un Gent me 2699, Bi Un Amsterdam).

Het jaar waarin dat boekje verscheen kan gesteld worden op 1679, uit den datum van registratie op 25 feb. 1679. Beschrijving van het kind na het overlijden van de moeder.

Vroedkunde. 1793 Bleuland C. Verhaal van de kunstbewerking, behandeling en gelukkige uitslag der doorsnyding van de kraakbeenige vereeniging der schaamtbeenderen. Gouda 1793 in 8.

Lichtbreking. [1765 Bley]. Verhandeling over de hoeveelheid der refractie en kleuren van het licht door glas gaande. Op wat wyze de Kleuren, door Lensvormige Glaazen voortgebragt, kunnen weggenomen worden. Door Carl Ulrich Bley, Te Amsterdam. (In Verhandel. Holl. Maatsch. Haarlem 1765, VIII, 1^e stuk, 417-463, Bi Un Gent Hi 2045).

Studie van het lichtbrekend vermogen van het glas, gebruikt tot het vervaardigen van optische toestellen.

Landbouw [1786 Blom] Verhandeling over den landbouw, in de colonie Suriname, volgens eene negentien-jaarige ondervinding zamengesteld, door Anthony Blom: In orde gebragt; en met de noodige ophelderingen en bewijsredenen voorzien, door Floris Visscher Heshuysen, Oud-schepen der Stad Haarlem, mitsgaders oud Raad van Justitie, der colonie Suriname. Te Haarlem, by Cornelis van der Aa. MDCCLXXXVI. (21.8 × 12,4 cm., (4) + XXIV + 448 + (4) pp., Kon Bi Brussel VH 5945).

Opgedragen aan Henrik Hooft Danielsz, president burgemeester der Stad Amsterdam, door F.V. Heshuysen, bevat het werk inlichtingen over de plantagies van suikerriet, koffie, cacao, katoen, hout; 20 hoofdstukken. Op pp. 407-448 vindt men de uitlegging van een aantal kunstwoorden.

Landbouw [1787 Blom] Verhandeling van den Landbouw in de colonie Suriname door Anthony Blom. Te Amsteldam (By J.W. Smit, Boeken Konstverkooper. MDCCLXXXVII. (22,7 × 14,0 cm., (4) + IV + 358 + (2) pp., Kon. Bi Brussel VH 5946).

De opdracht is hier geteekend door A. Blom, aan de beheerders der colonie Suriname. Het onderwerp, hier verdeeld in 24 hoofdstukken, alhoewel van denzelfden aard als het vorige, wordt op een andere wijze behandeld. Ook hier bespreekt schr. het bebouwen van suikerriet, koffie, cacao, katoen, houtsoorten.

Gynaecologie [1737 Blondel] Natuurkundige verhandeling. Wegens het vermoogen der inbeelding van zwangere vrouwen op haar vrucht. Door Jaques Blondel, Lid van het Geneeskundig Genootschap tot Londen. Uit het Engelsch Vertaalt Door Jan Vander Hulst, Chirurgyn, Lid ter vergadering der Genees- en Heelmeesteren te Haarlem. Te Rotterdam, By Hermanus Kentlink 1737 (19,8 × 11,7 cm., (16) + 160 + (18) pp., Bi Un Gent me 2607, Bi Un Amsterdam).

De vertaler draagt zijn werk op aan zijn jongsten broeder Jacobus Vander Hulst, heelmeester te Amsterdam, en aan zijn oudsten broeder. In het voorbericht wordt gewaarschuwd tegen verkeerde begrippen en inbeeldingen. De ontvanging geschiedt onafhankelijk en buiten den wil der vrouw; de vrucht heeft onafhankelijk gevoel. Men moet zich wegens wanschepsels minder dan over het groot aantal van welgeschapene lichamen verwonderen. Het boek bedraagt 8 hoofdstukken en een sterk bijvoegsel.

Jacob August Blondel, Engelsche arts, overleden te London

in 1734; deze verhandeling verscheen oorspronkelijk te London in 1727 en in 1729: The strength of the imagination of pregnant women examined, and the opinion that marks and deformities are from them desmonstrated to be a vulgar error.

N.B. - Dringend verzoek voor verbeteringen en aanvullingen

voetnoot(1): 1^e Bijdrage, 182 titels, Verslagen en Meded. 1937, 255-301; 2^e Bijdrage, 163 titels, Ibid. 1937, 426-487; 3^e Bijdrage, 112 titels, Ibid. 1937, 659-700.

Vorige Volgende

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800 Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde Werkend lid van de Koninklijke Vlaamsche Academie

4e BijdrageGa naar voetnoot(1) (Baardt tot Blondel)

B

Op de Heelkunst van Dr. Paulus Barbette.

Op de Heel-Konst van den Heer Paulus Barbette. Genees-meester t' Amsterdam.

Klink-Dicht Aan de E. Geneesheer Paulus Barbette.

Op de Genees-oeffeninge van D.P. Barbette, verrijkt met de aanteykeningen van D. Frederik Dekkers.

I. Oorspronkelijke werken.

II. Vertalingen.

Uitlegging van de Tytel-Plaat

Godts almoogende Wijsheid In 't formeeren van den Mensch Aan den Geleerden ende Ervarenen Heer Geerardus Blasius, Doctor ende Professor der Medecijnen. Op sijn Neder-Duytsche Ontleedingh.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800
Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde
Werkend lid van de Koninklijke Vlaamsche Academie

4^e BijdrageGa naar voetnoot(1)
(Baardt tot Blondel)

Op de Heelkunst
van Dr. Paulus Barbette.

Op de Heel-Konst
van den Heer Paulus Barbette. Genees-meester t' Amsterdam.

Klink-Dicht
Aan de E. Geneesheer Paulus Barbette.

Op de Genees-oeffeninge
van D.P. Barbette, verrijkt met de aanteykeningen van
D. Frederik Dekkers.

Godts almoogende Wijsheid In 't formeeren van den Mensch
Aan den Geleerden ende Ervarenen Heer Geerardus Blasius, Doctor ende Professor der Medecijnen. Op sijn Neder-Duytsche Ontleedingh.