Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1935

[p. 209]

Vergadering van 20 Maart 1935.

Zijn aanwezig: de heeren F.V. Toussaint van Boelaere, bestuurder; J. Muls, onderbestuurder en L. Goemans, bestendig secretaris;

de heeren: F. Lateur, L. Van Puyvelde, L. Scharpé, Leonard Willems, A. Vermeylen, A.J.J. van de Velde, Jos. Jacobs, M. Sabbe, Herman Teirlinck, J. Salsmans, P. Bellefroid, J. van Mierlo, J. Cuvelier, werkende leden;

de heeren: Fl. Prims, J. Eeckhout, Em. De Bom, Dr. J. Grauls, briefwisselende leden.

Laten zich verontschuldigen: de heeren L. Simons, O. Wattez, J. Vercoullie, J. Vande Wijer, A.H. Cornette, werkende leden;

de heeren: L. Grootaers en H. De Man, briefwisselende leden.

_* * _*

De Bestendige Secretaris leest het verslag van de Februari-vergadering; het wordt goedgekeurd.

Mededeelingen van den Bestendigen Secretaris.

1. - Tweede Internationaal Congres voor Letterkundige Geschiedenis. - De K.V. Academie ontving een uitnoodiging tot dit Congres, dat zal gewijd worden aan de Tijdperken in de letterkundige geschiedenis van

[p. 210]

Europa sedert de Renaissance. Het Congres grijpt plaats dit jaar te Amsterdam, van 18 tot 22 September. De Academie besluit zich te laten vertegenwoordigen door de heeren J. Muls, P.J. Van Mierlo en A. Vermeylen.

2. - Jaarlijksche Wedstrijd voor Belgische schrijvers (Prijs der Openbare Bibliotheken). - Bij K.B. van 19 Mei 1934 (Staatsblad 8 Juni 1934), wordt aan het Ministerie van Openbaar Onderwijs een jaarlijksche wedstrijd ingesteld voor werken, gedrukt of in handschrift, van Belgische of genaturaliseerde schrijvers van beiderlei kunne, wedstrijd gaande over

A) De techniek der openbare bibliotheek, de verbetering van af de propaganda voor de openbare bibliotheek.

B) Reisverhalen, romans, wetenschappelijke of andere vulgarisatie, levensbeschrijvingen of alle andere stof, mits het gekozen werk geschikt zij voor de meerderheid der lezers der openbare bibliotheken.

Kunnen insgelijks deelnemen aan den wedstrijd de reeksen van werken van wetenschappelijke of andere vulgarisatie voor dezelfde lezers geschikt.

Zijn uitgesloten de schoolboeken, voor zoover hun bruikbaarheid het gebied van het onderwijs niet te buiten gaat, de werken die reeds den een of anderen prijs bekomen hebben, deze welke politieke of godsdienstige propaganda of polemiek nastreven, alsmede deze der juryleden welke den wedstrijd te beoordeelen hebben.

De prijs, ten bedrage van 3.000 fr., geheeten: ‘Prijs der Openbare bibliotheken’ zal beurtelings verleend worden aan een werk of reeks in de Fransche taal en aan een werk of reeks in de Vlaamsche taal.

De eerste uitloving, bij loting bepaald, zal in 1935 plaats hebben.

[p. 211]

In het begin van elk jaar zullen de belanghebbenden door het Staatsblad en door de pers uitgenoodigd worden, vóór 1 April aan het Secretariaat der jury voor den Prijs der openbare bibliotheken bij het bestuur der Schoone Kunsten, der Letteren en der Openbare Bibliotheken, drie exemplaren van hun werken die zich in de vereischte voorwaarden zouden bevinden, in te sturen, met de uitdrukkelijke vermelding dat zij bestemd zijn om naar den prijs mede te dingen.

Dit jaar zal de prijs aan een Vlaamschen schrijver worden toegekend.

Mededeelingen namens de commissies.

I. - Bestendige Commissie voor Geschiedenis, Bio- en Bibliographie. - De secretaris Dr. Prims legt verslag ter tafel over de vergadering in den morgen door de Commissie gehouden.

Waren aanwezig: de heeren Willems, Van Puyvelde, Sabbe, Cuvelier, Van Mierlo, Prims, Toussaint van Boelaere, Vermeylen, leden; de HH. Scharpé en De Bom, hospiteerende leden; E.P. Salsmans liet zich verontschuldigen.

Op de dagorde staat:

1. - De Emblemata Horatiana van Otto Van Veen. - Lezing door hr. M. Sabbe.

Bij de twee-duizendste verjaring van de geboorte van Horatius herinnert spreker er aan dat de Plantijn-Moretus-drukkerij niet minder dan 25 maal de volledige werken van Horatius uitgaf. Er waren ook vele Nederlandsche vertalingen. M. Sabbe doet ons gansch in bijzonder de Emblemata Horatiana kennen

[p. 212]

die voor het eerst in 1607 bij Verdussen te Antwerpen verschenen, en die een grooter getal uitgaven, vertalingen en verwerkingen zouden kennen. Het zijn gevleugelde woorden uit Horatius gekozen, waarbij Venius prenten geteekend heeft, die het poëtische citaat uitbeelden. Bijzonder vernuftig zijn de prenten niet, maar toch worden die emblemata een succesboek. Van 1602 af komen bij de oorspronkelijke Latijnsche teksten berijmde paraphrasen in levende talen. M. Sabbe doet ons 17 verschillende uitgaven kennen. De commissie stelt voor de lezing op te nemen in de Verslagen en Mededeelingen.

2. - De oorsprong van het volkslied: ‘De Vlaamsche Leeuw’. - Lezing door hr. Prims.

De Oostersche kwestie verwekt rond 1839 een gespannen toestand in West-Europa. Men verwacht zich aan een nieuwen oorlog: Frankrijk zou Duitschland aanvallen ter verovering van de linker-Rijnlanden ten Noorden van den Elzas. Dit doet in Duitschland vaderlandsche liederen ontstaan waaronder: Sie sollen ihn nicht haben. Het is het eerste element dat door Van Peene verwerkt wordt in ‘De Vlaamsche Leeuw’. Anderzijds is in Vlaanderen de leeuw-symboliek verspreid geraakt. Goethals-Vercruysse had den slag van Kortrijk doen kennen, en Conscience had er zijn ‘Leeuw van Vlaanderen’ op geschreven, gepubliceerd in 1838. In denzelfden tijd verschijnen de Brabantsche Yeesten, waarin eveneens een Leeuwenzang is te vinden. Deze Brabantsche Yeesten werden ook gelezen door Van Peene, en de beeldspraak van Boendale schijnt door Van Peene benuttigd in ‘De Vlaamsche Leeuw’. De lezing zal worden opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen.

3. - De heer Willems geeft een korte mededeeling omtrent het akrostikon waarmede de Reinaert eindigt, en vestigt de aandacht op de ontdekking van Mej. De Vreese, waarbij hij een verbeterde lezing van enkele regels van dit akrostikon voorstelt. De nota wordt aangenomen voor de Verslagen en Mededeelingen.

[p. 213]

4. - Nieuwe werken van Breughel. - Lezing door hr. Van Puyvelde.

Een schilderij van Pieter Breughel den oude, voorstellend een Bekoring van St. Antonius, werd onlangs ontdekt. We leeren er de bijzonderheden van kennen. Het blijkt een meesterlijk werk, vol durf. Een vergelijking met de Ekster op den galg op de Breughelschilderij van 1568 te Darmstadt doet de toewijzing aan Breughel als zeker aanzien.

5. - Aanduiding van een lid belast met het verslag over de werkzaamheden der Commissie van 1911 tot 1936.

Aangeduid wordt de heer Leonard Willems, onder voorbehoud, dat hij niet met soortgelijke taak zou gelast worden in de Commissie voor Middelnederlandsche taal.

De overige punten der dagorde moesten tot een volgende vergadering verschoven worden.

II. - Bestendige Commissie voor Onderwijs in en door het Nederlandsch. - De heer Secretaris Prof. Scharpé legt verslag ter tafel over de vergadering door de Commissie in den morgen gehouden.

Waren aanwezig: de heeren Kan. A. Joos, Goemans, Vande Velde, Scharpé, Sabbe, leden, en hr. J. Eeckhout, hospiteerend lid.

Aan de dagorde staat een lezing van Kan. A. Joos.

De heer A. Joos handelt over de gevoelsuitingen.

In tegenstelling met de rede, zegt hij, die centripetaal is, is het gemoed centrifugaal. Vandaar dat de ontroering er door verwekt naar buiten wil en een uitweg zoekt en vindt in onze verschillende ledematen.

Vandaar dus waarneembare gevoelsuitingen, die voornamelijk kunnen ingedeeld worden in zinnen, in uitroepingen en in spierbewegingen.

Van de gevoelszinnen worden de verschillende kenmerken opgesomd.

[p. 214]

Onder de uitroepen begrijpt Kan. Joos de wenschen en de tusschenwerpsels welke laatste hij zeer kostbaar noemt en waaraan, naar zijn meening, de spraakkunsten te weinig belang hechten.

Hij wil alleen spreken over de spierbewegingen van het gelaat, omdat die de voornaamste zijn en lichtst waarneembaar.

Van die bewegingen geeft Kan. Joos veel voorbeelden, waaruit dan voor ieder blijkt dat het in veel gevallen vermetel is de oorzaak en de ware beteekenis der gevoelsuitingen vast te stellen.

Soms is de hevigheid van 't gevoel zoo groot dat de spieren alle beweging weigeren: hier staan wij voor de verstomming.

Ook het zwijgen is dikwijls niet zonder beteekenis. Tot bewijs daarvoor het treffend zwijgen van het volk bij de begrafenis van Koning Albert.

De hr. Voorzitter spreekt zijn dank uit voor deze boeiende uiteenzetting, welke namens de Commissie zal voorgesteld worden om opgenomen te worden in de Verslagen en Mededeelingen.

2. - Het geslacht van zaaknamen, waarop het gevoel er van steunt. - Lezing door hr. Goemans.

Het gevoel van het woordgeslacht vindt elders haar oorsprong dan in de persoonlijke voornaamwoorden. Vendryes stelt het zoo voor, dat het woordgeslacht een zaak is van overeenkomst: dat is zeker het geval voor de zaaknamen; de lidwoorden en de adjectieven spelen een overwegende rol voor het gevoel van het woordgeslacht. De Fransche zaaknamen beginnend met een klinker, neigen tot une-gebruik, bij ontstentenis van eigenlijke vormen die het woord tot een bijzonder geslacht aanwijzen: een zelfstandig naamwoord is over het algemeen in het Fransch m. of vr., naar gelang le of la, un of une er bij passen. In het Hollandsch is het lidwoord de, mannelijk-vrouwelijk, het onzijdig; een staat voor de drie geslachten; daardoor gaat het gevoel van de geslachten verloren; en hij en zij stellen geen bepaald geslacht meer voor wat zaaknamen betreft. In de Zuid-Nederlandsche en in tal van Noord-Nederlandsche dialekten heeft echter de volkstaal een vasten steun behouden in het onbepaald lidwoord (e)en, (ee)ne(n) voor het geslachtsgevoel der zaakwoorden.

Dr. Goemans schikt zijn lezing elders te laten verschijnen dan in de Verslagen en Mededeelingen der Academie.

[p. 215]

3. - Aanduiding van een lid belast met het verslag over de werkzaamheden der Commissie van 1911 tot 1936.

De Eerw. H.J. Jacobs, secretaris, zal verzocht worden om verslag uit te brengen over de werkzaamheden der Commissie van 1911 rot 1936.

Dagorde.

1^o) H. Carton de Wiart-prijs (tweede tijdvak: begin 1924 - eind 1934, voor Vlaamsche schrijvers). - De vergadering gaat over tot het samenstellen van een dubbele lijst van drie leden die deel zullen uitmaken van den keurraad belast met het toekennen van den prijs.

Zullen aan den heer Minister van Openbaar Onderwijs worden voorgesteld de hh. Muls, Teirlinck, Toussaint van Boelaere, Van Mierlo, Van Puyvelde en Vermeylen.

Geheime vergadering.

Vervanging van Prof. R. Victor, als lid van de Permanente Commissie voor Taaltoezicht. - De vergadering gaat tot de aanduiding over van drie candidaten die den heer Minister van Binnenlandsche Zaken zullen voorgesteld worden. Het zijn de heeren A.H. Cornette, werkend lid der Academie; J. Mennekens, Gemeente-secretaris te St-Jans Molenbeek; L. Willems, werkend lid der Academie.

3^o) Lezing van den hr. Jan Grauls, briefwisselend lid: De benamingen der maaltijden in het Nederlandsch.

De hr. Bestuurder wenscht spr. geluk met zijn studie en stelt voor die in de Verslagen en Mededeelingen te laten opnemen. Dit voorstel wordt goedgekeurd.