Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1934

[p. 609]

Prijskampen.

August Beernaert-prijskamp.
Elfde tijdperk (1932-1933).

In de vergadering van 20 December 1933 der Koninklijke Vlaamsche Academie, werden volgende leden aangeduid om deel uit te maken van den keurraad: de heeren J. Eeckhout, Fr. Lateur, F. Toussaint van Boelaere, A. Vermeylen. Als afgevaardigde van de Regeering werd op 29 Januari 1934 door den Minister van Openbaar Onderwijs de heer Gustaaf D'Hondt benoemd.

Tot voorzitter werd aangesteld Fr. Lateur, tot secretaris-verslaggever Joris Eeckhout..

Drie vergaderingen werden gehouden.

Verslag van de jury.

Het is voor geen mensch op aarde weggelegd in de oogen van iedereen wel te doen. Vooral als die mensch deel uitmaakt van een jury gelast met het bekronen van litteraire werken. En dat, onder de keurders, ook akademici aangetroffen worden, geldt dan nog als een bezwarende omstandigheid.

De buitenstaanders weten doorgaans best wie diende gelauwerd, en uiten dan ook luidkeels hun verontwaardiging bij het wegvallen van hun kandidaat. Zij konden zich misschien deze moeite sparen, wilden ze zich even die andere getroosten: het vluchtig inzien van de voorwaarden die sommige prijskampen regelen.

Zoo wordt de Beernaert-prijs ‘om de twee jaar toegekend aan den Belgischen schijver, die, in die tijdruimte, het beste werk zonder onderscheid van soort of onderwerp, zal voortgebracht hebben’. Daar komt echter nog een bepaling bij: bedoelde werken moeter door de schrijvers of hun uitgevers bij den bestendigen sekretaris ingezonden worden. Meteen wordt het verkennings-

[p. 610]

terrein van de jury begrensd, en haar keus ten nauwste beperkt. Het gaat er feitelijk niet om het beste boek dat verscheen, maar wel om het beste onder de ingezondene.

Het kan, dat belanghebbenden met deze clausule niet bekend zijn; ook is de mogelijkheid niet uitgesloten, dat, vermits elders het litterair manna heel wat dikker valt, een prijs van duizend frank maar al te luttel een belooning lijkt; wat er ook van zij, verkeerd ware 't in geenen deele, werd hierop eens uitdrukkelijk in de bladen de aandacht gevestigd, tot solaas allicht der tallooze geroepen, en die dan toch weer, helaas, door de Argusoogen der litteraire jury's tot een minimum uitverkorenen gereduceerd worden.

Op hun diktatoriale tafel vonden de leden van den keurraad de volgende ingestuurde werken:

1.	- August Strindberg, door Piet Schepens;
2.	- Mossieur Sarelke, door Eline Mare;
3.	- Kapoentjes Sprookjes, door Paul Kiroul;
4.	- De Poeët, triptiek van Albe;
5.	- Kerubijn en Mens, door Albe.
6.	- Verzen-Oogst, door Aug. Van Boeckxsel;
7.	- De Gilden van Loo, door H. Vandergucht;
8.	- Rondom den Yzer, door H. Vandergucht;
9.	- Moeraslanders, door Piet Van Assche;
10.	- De Halfbloed, door Frans Demers
11.	- Europa sterft, door Robert Van Passen.

Na een eerste lezing bleven ter verdere bespreking behouden de werken van Piet Schepens, Eline Mare, Albe en Robert van Passen.

Bij ‘Mossieur Sarelke’ door Eline Mare - schrijfster van ‘Lieveke’, een onlangs-herdrukte, verdienstelijke eersteling, die als belofte echter niet in vervulling ging - wordt aangestipt, dat de trouwens nog al saaie stof van een korte schets volkomen noodeloos aangedikt werd tot een omslachtig verhaal. Om de eenheid van plan is het geen roman geworden, om de losheid van bouw geen novelle, geen genre immers berust op steviger architektuur. Een ‘Falklandje’ eigenlijk dat wenschte zich uit te zetten tot een ‘Diamantstad’; of, minder akademisch, een ‘bittertje’ opgelost in een pint water. Hoe leesdorstig ook, op zoo'n drankje zal wel geen mond gesteld zijn. Misschien zou een fijngeslepen beker allicht tot even proeven verlokken, maar dit grofgekapt glas?... De taal die Eline Mare er op nahoudt is een verbijsterend

[p. 611]

kompositum van algemeen-Nederlandsch, Westvlaamsch en Gentsch.

‘Europa sterft’ door Robert van Passbn, behoort tot een einde-wereldlitteratuur die reeds heel wat nummertjes telt, ook in ons taalgebied. Het genre brengt mee, dat vooral de verbeelding er op los gaat, de uitbeelding echter van diep en vol leven bezwaarlijk gelijke vaart houdt. Men krijgt te doen met een zeer speciaal soort van menschen, die weinig gemeens vertoonen met het algemeene type. Het zijn veeleer marionnetten dan levende wezens. De auteurs kunnen intusschen een verbazende knapheid aan den dag leggen in het hanteeren van die ontelbare touwtjes, die hun poppen aan 't dansen brengen, zij slagen er maar niet in de illusie te wekken dat hun personages menschen zijn. Of zullen einde-wereld-menschen er allicht uitzien als deze poppetjes? dan kan hier gerust een wissel getrokken op de belangstellende toekomst.

‘Europa sterft’... leeft door een teveel aan cerebraliteit. Dit trouwens een kenmerk van heel wat kunstprodukten van dezen tijd. In de schilderkunst wenschte men, een tijd lang, het zonder de anekdote te stellen, in de poëzie zonder het gevoel. Men ging er zich haast voor schamen, pinkte schuw den traan weg, en verwrong de lippen tot een ironisch lachje. Over 't algemeen dus een spel van den geest met negeering van 't gevoel.

Tot een heerlijk spel van geest en gevoel is ook niet gerijpt ‘De Poeet’ triptiek van Albe. Ze draagt als motto een Bollandsche diepzinnigheid: ‘geen zin zonder onzin, geen onzin zonder zin’. Men wordt echter duidelijk gewaar, dat de ‘onzin’ hier niet organisch vergroeid is met de personage, maar er al te dik door den schrijver opgelegd werd. Dit geldt niet alleen voor het proza, dat in dit bundeltje voorkomt, maar ook, en nog in hooger mate, voor de verzen. Daar blijkt dadelijk, dat de ‘zin’ van dezen ‘onzin’ niet dan onzin is m.a.w. dat weinig dingen een dichter moeilijker vallen dan 't parodiëeren van slechte verzen. Want ‘Kerubijn en Mens’ van denzelfden Albe bewijst - maar wie wist dat niet reeds uit ‘Praeludium’ en ‘Paradijsvogel’? - dat hier een echt dichter aan 't woord is.

Een fijnzinnige die teervingerig zijn emotie rijgt tot felfonkelende parels op een... twijn-snoer maar... men neemt het dan ook niet zonder schroom ter hand; ging nu eens die brooze weelde aan den grond vergruizelen? En die vrees wreekt zich op de bewondering, die ten slotte een beetje schuchter blijft. Albe is de organist die ons op voller spel verrassen moge, hoe ook

[p. 612]

soms, en daarom juist, de vox humana van 't brooze riet ons te roeren weet...

Broos zal intusschen wel het minst-passend epitheton zijn bij 't werk van Piet Schepens over August Strindberg.

De eerste opzet voorzag drie lijvige deelen, de uitkomst beperkte zich bij twee. Een opus dat getuigt van taaie werkkracht en ongemeene belezenheid. Niet alleen werd de heele Strindberg in 't oorspronkelijke uitgeplozen, maar daarbij nog de veeltalige literatuur over deze uiterst-representatieve figuur. Leven en werken worden dan ook in hun bewogenheid breedvoerig behandeld, te breedvoerig eigenlijk. Al kan men niet dan ingenomen zijn met een nauwgezetheid, die nergens meer beweert dan kan verantwoord, toch wenscht men meermalen de al te lange verantwoording eenvoudig over te slaan. Wat al elementen kon 's schrijvers zelfs analytische methode hier gerust prijs geven!

Alle kunst berust op keus; geen steviger dan het essay: een streng-synthetische greep uit een elementen-massa. Deze was hier van zeer verscheiden aard. Weinigen immers stonden zoo schel in 't licht van hun tijd als Strindberg. Op alle invloeden heeft deze uiterst-ontvankelijke op persoonlijke wijze gereageerd. Vandaar zijn europeesche beteekenis. Een psychologisch portret kon dan ook niet dan welkom zijn. Wij hadden er echter een gewenscht, niet in den trant van Ludwig's Goethe, noch zelfs van Curtius' Balzac, maar veeleer in dezen van Brunetière's Balzac, - een meesterstuk van het essayistisch, essentieelfransch, genre.

Bij een tweede en laatste schifting kwamen alleen nog in aanmerking: ‘Kerubijn en Mens’ door Albe, en ‘August Strindberg’ door Piet Schepens.

De leden van de jury, overwegend dat ook het essay in de Vlaamsche letterkunde dient aangemoedigd, en, oordeelend dat het hun voorgelegde type, al vertoont het een gemis aan dieperen, synthetischen kijk, toch kwaliteiten bezit, die de moeilijksten bevredigen kunnen, gaat over tot de bekroning van het werk, getiteld August Strindberg, door Piet Schepens.

[p. 613]

Nestor DetiÈre-prijskamp.
Eerste tijdvak (1932-1933).

In de vergadering van 20 December 1933 der Koninklijke Vlaamsche Academie, werden de volgende leden benoemd om deel uit te maken van den keurraad: de heeren M. Sabbe, H. Teirlinck en F. Timmermans.

Tot voorzitter werd aangesteld de heer Teirlinck, tot secretaris-verslaggever de heer M. Sabbe.

Drie vergaderingen werden gehouden.

Verslag van de jury.

De keurraad kreeg zes tooneelstukken ter inzage, waarvan er drie, na een eerste bespreking, voor verder onderzoek in aanmerking werden genomen.

Het waren: De Schoone Slaapster, door R. Brulez; - Heer Daneelken, door August Corbet; - en Rosa van Tannenburg, door den E.H. Achiel de Meester.

De keurraad was van oordeel, dat geen enkel van deze drie werken buitengewone verdiensten bezat. Een van de leden stelde voor den prijs niet toe te kennen, waarop door een ander lid werd geantwoord, dat het wel mogelijk was de uitgeloofde som als aanmoediging aan den schrijver van het beste werk toe te wijzen. Met 2 stemmen tegen 1 werd de heer Raymond Brulez bekroond.

Namens de Jury:

De Secretaris,

(Get.) M. Sabbe.