Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1933

[p. 697]

Over een corrupte plaats in den Dietschen Doctrinale, II, 1346
Door Dr. Leonard Willems, werkend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie.

W.H. Beuken beroept zich (blz. 167)⁽¹⁾ op een plaats van den Dietschen Doctrinale, II, 1346, om hieruit af te leiden dat Boendale dit werk niet kan hebben geschreven, dewijl daar een foutieve vertaling uit het Latijn voorkomt: en, zegt hij, Boendale kende zijn Latijn te goed om zulke fouten te begaan.

Deze plaats is echter in Jonckbloet's uitgave stellig corrupt en kan dus niet als bewijs gelden.

De schrijver van den Doctrinale behandelt (Boek II, v. 1319), het volgende punt: ‘Wat men dore (= om) den vrient doen sal, ende hoe deen metten anderen leven sal’.

Hij haalt Seneca aan en zegt (1338):

Oec seit hi (= Seneca) noch daerna.
Ghi en selt niet onschuldich maken
Uwen vrient van quaden saken,
Die hi seker heeft ghedaen:
Want men mochter in verstaen
Dat ghys sculdech waret mede.

Tekst in orde - maar hij gaat voort:

Noch seit hi tere ander stede:
Die den sculdeghen hulpt dat hi
Der mesdaet onsculdech si,
En ware dat hyt omleide
Omme syns vrients salecheide.

De verzen 1346 en 1347 zijn totaal onverstaanbaar, en geven geen zin.

Maar de varianten der andere hss. bewijzen dat in 1347

(1) Tijdschrift van Leiden, Dl. 46 (1927).

[p. 698]

een woord is weggevallen. Hss. L S R D lezen: ‘mesdoet en ware dat hijt...’.

En dit woord kan hier niet worden gemist: ‘Hij die helpt... misdoet’.

Vers 1346 geeft ook geen goeden zin: ‘Die den schuldigen helpt, dat hij onschuldich zij...’.

Men verwacht natuurlijk: ‘...dat hij onschuldig verklaard worde...’.

Beuken emendeert, met een vraagteeken: onsculdech? = oec schuldech?

Maar met ‘ook schuldig’ blijft, dunkt mij, het vers even onverstaanbaar.

De emendatie ligt echter, naar ik meen, voor de hand: er is in onze hss. eenvoudig een t weggevallen.

Ik lees dus de passage als volgt:

Die den sculdeghen hulpt dat hi
Der mesdaet onsculdecht si,
Mesdoet, en ware dat hyt omleide
Omme syns vrients salecheide.

onsculdigen is een wisselvorm van ontsculdigen (= verontschuldigen; doen vrijspreken).

Vertaal: ‘Hij die den schuldigen helpt om van een misdaad vrijgesproken te worden, misdoet, tenzij dat hij het zoo aanlegde om zijns vriends zaligheid’.

Of de spreuk wezenlijk van Seneca is, of van een anderen - en hoe zij in het Latijn luidde, weet ik niet. Maar de zin is thans duidelijk.