Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1932

[p. 1005]

Rede op de hulde Anselmus Boëtius de Boodt te Brugge,
op 20 November 1932, namens de Academie,
Door Prof. Dr. Alb. J.J. vande Velde, werkend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie.

In hare zitting van 16 November 1932 nam de Koninklijke Vlaamsche Academie kennis van een brief van de Brugsche Wetenschappelijke Vereeniging waardoor de Academie verzocht werd zich op deze plechtigheid tot herdenken aan den Vlaamschen geleerde, Anselmus Boëtius de Boodt, te laten vertegenwoordigen. Mij viel de groote eer te beurt aangeduid te worden om hier te komen verklaren dat de Academie het zeer op prijs heeft gesteld de uitnoodiging te ontvangen en te aanvaarden, en dat zij met vreugde vaststelt dat de groote intellectueële Vlamingen van vroeger, door de menschen van heden niet worden vergeten. Daarom breng ik, met de groeten van de Academie, ook hare welgemeende gelukwenschen.

Niet zoodra werd ik aangeduid, of ik nam uit mijne boekerij dit edelgesteente over de steenen, Gemmarum et Lapidum Historia, met zijn aanhangsel Joannis de Laet De gemmis et Lapidibus libri duo. Ik herlas de studie van Kickx, van 1852, waarin hij verklaart zich te verheugen bij te dragen den naam van de Boodt aan de vergetelheid te onttrekken en zijne werken op waarde te schatten. Die hulde van Kickx in 1852, circa 300 jaren na de Boodt's geboorte, wordt nu, 300 jaren na zijn overlijden, volledigd door de piëteitsvolle verhandeling van Dr. Antoon De Saedeleer, den vlijtigen secretaris van uwe Vereeniging, door de voordracht van mijn geleerden collega, Prof. Dr. Schoep, over de Boodt als mineraloog, en door de aanwezigheid van U allen, hier op deze plechtigheid ter eere van de hooge intellectualiteit van Oud-Vlaanderen vergaderd

De Gemmarum et Lapidum Historia staat zoo hoog als wetenschap, dat zij wellicht doet vergeten, dat de Boodt niet alleen

[p. 1006]

mineraloog was, maar ook een beroemde geneesmeester, en ook de schrijver van Florum herbarum ac fructuum selectiorum icones et vires, en van Theatrum instrumentorum mechanicorum; op het einde van zijn leven, schreef hij een boekje dat den mystischen Vlaamschen geest weerspiegelt, De Baene des hemels ende der deughden, vol schoone ghebedekens, liedekens, vermaeninghen ende meditatien; dat aardig boekje werd in 1628 gedrukt te ‘Brugghe, by Nicolaus Breygel, aen de poorte van Sint Donaes omgangh.’

De gemmarum et lapidum Historia werd in het Latijn geschreven; de soortnamen werden gewoonlijk in andere talen vertaald, echter niet in het Nederlandsch; maar van de planten genoemd in de florum, her barum icones et vires, werd door Vossius een drietalige woordenlijst opgesteld, met de Latijnsche, de Fransche ‘gallico-latinum’, en de Vlaamsche ‘flandro-belgicum’ benamingen.

En aldus gaan wij denken aan de Naturen Bloeme van Jacob van Maerlant, de berijmde natuurlijke geschiedenis, in 13 boeken, in Vlaamsche verzen van de 13^e eeuw, tusschen 1266 en 1269 te Damme door een heerlijke hand geschreven. De boeken 8, 9 en 10 handelen over de planten, het boek 12 over de steenen, het boek 13 over de metalen ‘gout, selver, coper, tin, loet, iser.’ En wij gaan ook denken aan Jan Yperman, den grooten geneesmeester van rond 1300, die een herbarijs schreef, - aan Rembert Dodoens en aan zijn Cruijde-Boeck van 1554, - aan Mathias De Lobel en aan zijn Kruydtboeck van 1581, - aan Franciscus van Sterbeeck en zijn Tooneel der Campernoulien van 1675 en zijn Regeringhe der uytheemsche boomen van 1682.

Dan rijst de gedachte hoe nuttig het zou zijn, én voor de taalkunde én voor de wetenschap, een vergelijkende lijst op te stellen van de benamingen van dieren, planten en steenen, van Maerlant af tot heden toe, sierlijke brug tusschen het wetenschappelijk Vlaanderen van vroeger, en het herboren Vlaanderen van heden.

In den vreemde volgt men met verbazing de heerlijke ontwikkeling van de intellectualiteit van het Vlaamsche volk; voor dezen die de geschiedenis van de Kunsten en de Wetenschappen kennen, is het geen wonder; die hooge intellectualiteit ligt in het Vlaamsche volk diep geworteld. Groote kunstenaars, groote dichters, groote beoefenaren der wetenschappen hebben een soort oude keuraristrocatie gevormd, deze soort gezonde en verfijnde volksaristocratie, waarvan Hugo Verriest zoo sterk doordrongen was. Het heden is voor ons niets anders dan het herleven van dat oude in ons bloed en in onzen geest. De Vlamingen

[p. 1007]

zijn geen nieuwe menschen; zij zijn zoo oud als de eeuwen; maar zij verjongen steeds, en vormen steeds krachtige en geestdriftige nieuwe geslachten.

Indien wij over onzen tijd fier kunnen zijn, dan moeten wij ons verleden nog meer op waarde schatten. In moeilijke tijden, - denken wij aan den Gulden Sporenslag, dan schrijven Maerlant en Yperman: - denken wij aan de groote rampen onder Keizer Karel en Philips II, dan schrijven Dodoens en de Boodt; - denken wij aan de oorlogen van de 17^e eeuw, dan schrijven Johan van Helmont en Jan Palfijn. Merkwaardig is het hoe, in zulke beroerde tijden, de geest van den mensch naar een stil en rustig ideaal zoekt; de wetenschap, de kunst, de letterkunde laten niet af te bloeien; frissche zoetruikende bloemen groeien niettegenstaande alles op de slagvelden en de doodenakkers voort; de zon, de sterren, de aarde, de steenen, de geest van den mensch, dit alles staat oneindig hooger, boven de woekeraars, de plunderaars, de moordenaars van de oorlogen.

Evenals deze andere Bruggelingen, Simon Stevin, de wiskundige, Lodewijk van Berken die het slijpen der edelgesteenten ontdekte, en deze prins onder de Vlaamsche dichters, de groote Maerlant, zoo dicht bij Brugge in de stille stad Damme werkzaam, brengt Anselm Boëtius de Boodt ons de verheven gedachte van de wetenschap met vredelievende doeleinden; hij staat in volle tegenstelling met de misdadigers die van de edele wetenschap misbruik maken om moordende tuigen en chemische vergiften te ontdekken en aan te wenden.

De Brugsche Wetenschappelijke Vereeniging, en de Stad Brugge verrichten edel werk met hare beroemde kinderen te herdenken en te huldigen. De Boodt, wiens wetenschap achter de kunstvolle huizengevels en onder de kloeke torens en belforten zich ontwikkelde, heeft krachtig bijgedragen om het herleven van Vlaanderen heden mogelijk te maken. Wij zijn hier allen vereenigd om te verklaren dat zij zijne verdiensten nooit kunnen vergeten, nooit mogen vergeten, nooit zullen vergeten.