Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1932

[p. 543]

Lijkrede op het graf van Cyriel Buysse uitgesproken door Herman Teirlinck, onderbestuurder der Koninklijke Vlaamsche Akademie.

De Koninklijke Vlaamsche Academie treurt om den dood van den grooten Vlaming die haar tot onvergankelijke eer heeft gestrekt. In den rouw, die Vlaanderen treft, neemt zij een deel, dat zwaar is. Een troost voor allen echter, die den gevelden held liefhadden en waardeerden, ligt in den luister van een afscheidshulde, die aan de dankbare deelneming van gansch een volk hare nationale beteekenis ontleent.

Cyriel Buysse was uit die Gentsche grootburgerij gesproten, welke alte vaak hare historische zending verwaarloosd of geloochend heeft. Hij wist de eer van zijn stand te herstellen en te handhaven door de dienstbaarheid van een maatschappelijken levensarbeid, dien hij ter opbeuring der lagere standen heeft aanvaard. Wellicht werd hij hierin, bij zijn eerste pogingen, door zijne bloedverwante Virginie Loveling aangemoedigd en gesteund. Zijn tijd was er een van litteraire kentering. Het romantisme, dat, na de heroïsche periode, Europa een ziekelijken dweepzucht had ingeblazen, zieltoogde bij ons in den machteloozen vleugelslag van Conscience's epigonen. Sleeckx beproefde zijne scherpe waarnemingen van de werkelijkheid, die dan toch met het Hard Labeur van Reimond Stijns zouden bekroond worden, terwijl de diepere volksaansluitingen van Guido Geselle de schitterende opkomst van Stijn Streuvels voorbereidden.

Doch Cyriel Buysse had onmiddellijk zijne eigen positie ingenomen, buiten die onderscheiden evolutie en aarzelende kristallizeering van den tijdgeest. In 1883 schreef hij zijn Biezenstekker, een brok ruig en gaaf realisme, waarmede hij zijne onafhankelijkheid en litteraire zelfstandigheid op afdoende wijze vestigde. Aldus stond hij, schoon onbezorgd voor zuivere woordartisticiteit, met een sprong in de atmosfeer van de voor vrije en algemeen-menschelijke kunst worstelende beweging der Noord-Nederlandsche tachtigers. En toen wat later, onder andere maar even revolutionnaire omstandigheden, de beweging van Van Nu

[p. 544]

en Straks ontstond, werd hij, om wille van zijn raak en positief optreden, als medestichter van het nieuwe tijdschrift opgeëischt.

Maar Cyriel Buysse, die wel sterk het leven van zijn tijd aanvulde, was daarom nog niet, op kunstgebied, een kampioen voor vormvernieuwing. Hij bleef veeleer een ietwat ongedweeë belijder ervan. Hij was geen modernist. Hij schreef zooals hij ademde. Geboren verteller, met ongemeen suggestieve verdiensten, dat was hij voluit, maar zonder esthetisch etiket. Geen systeem bij hem. Geen drang om voor een stijl te ijveren, die de stijl van de nieuwe wereld zou zijn. Wars van litterarisme, hij, de vertrouwde vriend van Maeterlinck, wars van vormelijke mondaniteit, hij de beleefde patriciëerszoon en de ingeburgerde Haagsche stedeling, hij onderneemt een letterkundigen arbeid, die door zijne gevoelige opmerkingsgaven, zijne lustige spontaneïteit en zijn rechtschapen eenvoud eene onverbroken, steeds hernieuwde vreugd onder de Vlamingen brengt. Zijn verbeelding is ervaring. Zij wekt geen vizioenaire transposities. Zij herleidt de dagelijksche gebeurtenissen niet tot zichtbare weerschijnsels van het aanvankelijk Mysterie. Zij herschept eene bestaande werkelijkheid, met al hare wisselvallige anecdoten, waar we anders zonder bijzondere aandacht langs loopen, tot een levende wereld, belangrijk en algemeen. Zij is een spiegel in het wezen van dezen volbloeden en onbevangen mensch, een bezorgde en meewarige spiegel naar het wezen van medemenschen gewend. Wat hem tot schrijven aanzet is minder een kunstbetrachting, maar vooral een sterk gevoel van solidariteit met het nabije volk, het stoere volk van Oost-Vlaanderen, van Gent, de tot rots gekoekte daken en torens, en van de droomerige Leye. Hij leeft in een afgezet gebied, een soort reservaat van Vlaamsche landschappen, met een vlaamsche gemeenschap van wroeters en dompelaars, die, buiten alle psychologische uitzonderlijkheid, eenvoudige menschen zijn, goede en slechtere, of goede en slechte te gelijk. Hij benadert die troebele en wondere onvolmaaktheid, die angstige tegenstrijdigheid, die af en toe opstandige lijdzaamheid, welke wij in ons alleen kunnen verrechtvaardigen door het mirakel der menschelijke liefde.

Cyriel Buysse, gij waart een hart, dat van die liefde overliep. In uwe uiterste aanwezigheid, o Groote Kameraad, roep ik ze op, nu ge den eeuwigen dood zijt ingegaan, - ik roep ze op, uwe eeuwig levende kinderen: De Biezenstekker, Het Leven van Rozeken van Dalen, 't Bolleken, Het Ezelken, De nachtelijke aanranding, Uit de Bron, De laatste Ronde, Tantes, Typen, Uleken, Kerels,

[p. 545]

Het Gezin van Pamel, Dierenliefde, De Schandpaal, en het laatste met den profetischen titel: De Opvolgers.

Moge het u in uw leven op deze aarde zacht zijn geweest te ondervinden hoe gij naar waarde werdt geprezen en geëerd, en hoe gij, de liefderijke beeldenaar der schamelen en nederigen, door een gansche volk met wederliefde werd gedankt.

Vlaanderen, bevrijd en gesterkt door die velen waaronder gij hebt uitgeblonken, gaat zijn hooger leven te gemoet. Uw naam aan Vlaanderens lot geklonken, blijft voor de toekomst in uw werk bewaard. Rust gij nu zacht voor alle tijden. Een bloei van schoonheid rijst uit uw graf. De pen die uwe struische hand ontviel, wordt verder opgenomen. Gij hebt de onsterfelijkheid van het Vlaamsche Woord gediend!