Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1928

[p. 865]

Een paar onuitgegeven brieven over Jan Palfijn
door Prof. H. Van Houtte, hoogleeraar aan de Universiteit van Gent.

Ik ken de belangstelling van de Kon. Vlaamsche Academie voor al hetgeen de geschiedenis van Jan Palfijn betreft. Daar ik in den loop van de maand Juni, bij een onderzoek, in het Rijksarchief van den Haag, naar gedenkstukken belangrijk voor de Geschiedenis van België, toevallig een briefwisseling ontmoet heb over den vermaarden geleerde, heb ik het genoegen die briefwisseling aan uw geleerd genootschap bekend te maken.

Ziehier waar die briefwisseling zich bevindt:

Johan van den Bergh, Gedeputeerde der Staten Generaal der Vereenigde Provinciën te Brussel, van 1707 tot 1716, die feitelijk het hoofd was der anglo-bataafsche conferencie, d.i. der toenmalige Belgische Regeering, heeft zorgvuldig geheel zijn correspondentie, niet alleen de bestuurlijke, maar ook zijn private correspondentie bewaard. Zijn bestuurlijke correspondentie is sinds lang bekend. Bovendien is zij ruim uitgebaat geweest, namelijk door onze landgenooten Gachard en Eug. Hubert. Maar zijn private correspondentie, door een gift van den Nederlandschen verzamelaar, wijlen Jonkheer Sypenstein, in het Rijksarchief van den Haag terecht gekomen, is tot althans weinig of niet benuttigd geworden. Zij omvat zeven portefeuilles die in het hooger vermeld Rijksarchief gekwotteerd zijn: Leg. 930, 931, 932, 933, 934, 935 en 936. 't Is in portefeuille 936, litt. S.⁽¹⁾ dat de bedoelde briefwisseling voorhanden is.

Ziehier nu waaruit ze bestaat:

Den 22 Oogst 1713 had Joh. van den Bergh aan een van zijn vertrouwelingen, François-Ferdinand Stallins, heere van Masthove, een der schepenen van de Keure te Gent, een brief van aanbeveling gestuurd ten behoeve van Jan Palfijn, die een verhooging van zijn jaarwedde, van 200 tot 300 gulden, gevraagd had aan het magistraat, voor zijn publieke les van osteologie. Den 31 Oogst 1713 beantwoordt Stallins den brief van van den

(1) De correspondentie is gerangschikt volgens het initiaalletter van den correspondent van van den Borgh, hier Stallins-Masthove.

[p. 866]

Bergh: Hij zal alles doen wat in zijn macht ligt om die verhooging te doen aanvaarden. Daar hij destijds als schepene met het toezicht en het beheer van den Geneesdienst belast geweest was, is hij bewust van het nut der lessen van osteologie van Palfijn. Maar de vraag van Palfijn ontmoet een grooten tegenstand in het magistraat, zelfs onder de weldenkenden⁽¹⁾, omdat deze het nut van die lessen niet beseffen. In zijne hoedanigheid van oppersten beheerder van den Geneesdienst (premier directeur de la Médecine), heeft hij dikwijls de lessen van Palfijn bijgewoond ‘pour y establir le respect et le bon ordre qu'il jugeoit que l'on devoit à un prélecteur comme luy’. Dit schijnt te wijzen op ruststoring die in de lessen van Palfijn door kwaadwilligen zou veroorzaakt geweest zijn. Verders voegt Stallins erbij, dat, vijf of zes jaar geleden, Palfijn de bedoelde verhooging reeds zou gevraagd hebben, maar dat ze afgewezen geweest was, ondanks al zijn pogingen. Thans hoopt hij echter te slagen.

Het volgende jaar, den 20 November 1714, schrijft Johan van den Bergh een nieuwen brief wegens Palfijn aan schepene Stallins. Deze beantwoordt hem den 26 November daaropvolgende. Het was ter gelegenheid van de aanbieding door Palfijn, aan het Gentsch magistraat, van de vertaling van zijn boek De l'anatomie de l'oeil et autres (sic) maladies d'icelluy. Ziehier wat Stallins ons daarover verhaalt: ‘Je me suis rendu pour cet effect en nostre college ce matin, et quoy que quelques esprits bourus y méprisoient son ouvrage, peut estre par ignorance, la résolution toutefois, à la pluralité d'une seule voix, a porté de le louer de son travail, de l'en remercier et de le gratifier d'une somme de 150 fl. pour l'encourager encores dans la suitte à ne demeurer pas dans la crasse oisiveté, comme font la pluspart de nos maistres d'icy’. Wij vernemen door denzelfden brief dat, vóór eenige jaren, Palfijn een eerste toelage van 150 gulden bekomen had, toen hij aan het magistraat zijn Traité d'ostéologie aangeboden had.

De hierboven aangehaalde brieven schijnen mij vooral belangrijk voor de kennis van het intellectueel milieu met hetwelk Palfijn te doen had. En ik denk dat mijn mededeeling, uit dat oogpunt, welkom zal zijn bij degenen die belang stellen in de geschiedenis der Wetenschap in ons Land.

(1) ‘les bien intentionnés’. Daardoor moet verstaan worden de partijgangers van de anglo-bataafsche conferencie, in tegenstelling met de partijgangers van het voormalig angevijnsch of fransch bestuur.