Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1928

[p. 408]

Poirteriana
door J. Salsmans S.J. werkend lid.

Sedert het proefschrift van Dr. Rombauts over P. Poirters in 1927 door onze Academie bekroond werd, zijn er nog een paar artikelen verschenen over de zoo omstreden vraag: Wanneer is onze volksschrijver geboren? Ik noem Drs Vercammen, in Studiën (Tijdschrift voor Godsdienst, Wetenschap en Letteren, 's Hertogenbosch), 1927, blz. 438, en 1928, blz. 94 en 479; Dr. Goossens, in Tijdschrift voor Taal en Letteren (Tilburg) 1928, blz. 33. Doorslaande bewijzen brengen deze schriften niet; maar ze stellen nieuwe hypothesen voor en zetten den huidigen toestand van het vraagstuk helder in het licht.

Wat ik in mijn verslag voorstelde aan Dr. Rombauts, nl. de oude registers van Oisterwijk nog eens in te zien, heb ik zelf ten uitvoer gebracht. Met de welwillende medewerking van Drs Vercammen en van den Heer Conservator van 's Rijks Archief te 's Hertogenbosch, heb ik me daar ter plaatse kunnen vergewissen, dat de doopeling van ‘2 9bris 1605’ wel degelijk vermeld staat tusschen andere doopaanteekeningen van het zelfde jaar. Geen spoor van verandering of afschrapping aan het oorspronkelijk schrift: er werd daar zeker 1605, en niet 1606, geschreven en bedoeld.

Maar is die doopeling wel onze Pater Adrianus Poirters? Dr. Goossens waagt de veronderstelling, dat die doopeling een ouder broertje van Pater Poirters is; het zou in de volgende maanden gestorven zijn; aan den daarop komenden zoon in Augustus 1606 geboren, zouden de ouders den zelfden naam Adrianus gegeven hebben, en deze zou onze Pater-dichter zijn: wat klopt met de eigenhandige verklaring van Poirters in het Album novitiorum: ‘natus anno 1606, mense augusto’. - Tegen deze veronderstelling werpt men met reden op, dat er tusschen November 1605 en Augustus 1606 (al neemt men nog het einde dezer maand), dus in tien maanden, bezwaarlijk, al is het volstrekt toch mogelijk, plaats is voor een tweeden Adrianus. Het volgende kind der Poirtersfamilie werd gedoopt in Oktober 1607. - Doch een grooter bezwaar is het feit, dat in het doopregister van Oisterwijk, in Augustus 1606, of zelfs in gansch dit jaar (tot 15 Oktober, want de inschrijvingen der

[p. 409]

laatste maanden van 1606 ontbreken), geen doopeling Adrianus Poirters voorkomt: om die hypothese van een Adrianus II, in Augustus 1606 geboren, staande te houden, moet men dus aannemen dat de pastoor van Oisterwijk vergeten heeft den doop van dit kind op te teekenen (wat onwaarschijnlijk is, daar het doopregister met zorg schijnt bijgehouden), ofwel dat het in een naburige parochie gedoopt is geweest: doch in de doopboeken van zes omliggende plaatsen heeft Drs Vercammen nergens een spoor van een doopeling Adrianus Poirters gevonden. De veronderstelling van een ‘ouder broertje’ van onzen volksdichter berust derhalve op wankelen grond en bevestigt geenszins het jaartal 1606 van het Album novitiorum.

Dat Album nl. bevat de eigenhandige verklaring van den jongen kloostering, geschreven eenige dagen na zijn intrede in het Noviciaat van Mechelen. Het berust nu in het Noviciaat te Drongen bij Gent. Ik ben zelf dat dokument gaan inzien: er staat onbetwijfelbaar en oorspronkelijk geschreven: ‘anno 1606, mense augusto’. Wil men dus het jaartal 1605 als geboortedatum van Pater Poirters, volgens het doopboek van Oisterwijk, handhaven met Allard, Vercammen enz., dan moet men wel aannemen dat Poirters zelf zich vergist heeft omtrent zijn geboortejaar. Voor wie wat nadenkt, zal dit nu toch niet al te onwaarschijnlijk voorkomen.

Aangaande de Catalogi, die te Brussel in de Koninklijke Bibliotheek berusten en waarin nu eens 1605, dan weer 1606 vermeld staat als geboortejaar van Pater Poirters, zegde mij de E.P. Poncelet S.J., de geleerde geschiedschrijver der Sociëteit van Jezus in onze streken, dat dergelijke catalogi in den regel geschreven werden door een amanuensis; trouwens het schrift verschilt heelemaal van dat van Poirters, zooals dit in onbetwistbaar eigenhandige stukken voorkomt. We mogen dus die opteekeningen geenszins als eigenhandige getuigenissen van Poirters zelf aanschouwen, noch al te groot belang er aan hechten⁽¹⁾. - Indien 1605 juist is, kan men wel uitleggen hoe 1606 daar foutief ingeslopen is, namelijk om wille van het jaartal 1606 van het Album novitiorum; maar ook het tegenovergestelde (nl. dat daar 1605 bij vergissing zou aangeteekend

(1) Er zijn nog wel andere blijken van slordigheid in die Catalogi te vinden! B.v. de verschillende opteekeningen aangaande Poirters' geboortedag en aangaande den datum van zijn priesterwijding. Zie het bekroond werk van Dr. Rombauts.

[p. 410]

staan) is niet onuitlegbaar: bij de Jezuïeten komt het, nu nog, dikwijls voor, dat ze hun ouderdom, of den duur van hun kloosterleven, aanduiden niet met het getal der volle jaren die ze reeds achter den rug hebben, maar met dit getal plus één, nl. van het zooveelste jaar waarin ze nu zijn: ze zullen b.v. zeggen dat ze in hun 51^e jaar zijn, wanneer ze tellen 50 volle jaren en iets bij. Dit gebruik kan aanleiding geven tot een vergissing, nl. dat voor den geboortedatum één jaar te vroeg opgeteekend wordt.

Alles te zamen genomen, heeft het jaartal 1605 nog de meeste kans het juiste te zijn: men mocht het wel beitelen op het voetstuk van het standbeeld in 1926 te Oisterwijk onthuld.

Die bizonderheden omtrent den tegenwoordigen toestand van het vraagstuk zijn, hoop ik, niet van belang ontbloot. Het zal u ook aangenaam zijn te vernemen, dat ik er aan denk weldra een wetenschappelijke heruitgave van Het Masker van de wereld afgetrokken op het getouw te zetten.