Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1925

[p. 272]

Prijsvragen voor 1925
Verslagen der keurraden
Van de zes uitgeschreven prijsvragen werden er twee beantwoord.

1. - Vak- en Kunstwoorden. - Van het zaad tot den draad. - Men vraagt een lijst van de vakwoorden der Vlasnijverheid tot aan de Spinnerij, vooral wat de Leiestreek betreft: Leirote, veldrote, putrote, zwingelarij, verkoop.

Met vermelding der Waalsche, Engelsche, Fransche en Duitsche benamingen. - Inzonderheid worden gewenscht de Waalsche vakwoorden der streek Ath, Ghislengien, Meslin l'Evêque, Sylly, Bassilly, uit hoofde der nauwe verwantschap van veel woorden van dit Romaansch grensdialect met het Nederlandsch.

Prijs: 1200 fr.
Een antwoord werd ingezonden.
Kenspreuk: Vlasnijverheid.

Leden van den Keurraad: Prof. J. Vercoullie, Prof. Dr. L. Scharpé en Karel de Flou.

Eerste verslag: Prof. J. Vercoullie.

Dat lijkt me, èn voor de behandelde stof èn voor de wijze van behandeling, een goed woordenboek. Het is geen schade dat de hennepteelt met de vlasteelt mee behandeld is. Leemten heb ik niet ontdekt, tenzij dat karrel niet mocht ontbreken daar waar femel aanwezig is. Ook over de zaadsoorten zouden er in een goed Warenlexicon nog meer bijzonderheden te vinden zijn.

Als het tot een uitgave komt, moeten de plaatjes alle op dezelfde wijze uitgevoerd worden. Nu zijn de eene afgeteekend, de ander zijn ingeplakte houtgravuren of cliché's.

Ik stel de bekroning voor.

[p. 273]

weede verslag: Prof. Dr. L. Scharpé.

Het ingezonden werk, betiteld ‘Verklarend Nederlandsch en Vertalend Woordenboek der Nijverheid van het Vlas en de andere Bastvezelplanten’ maakt een zeer gunstigen indruk. De schrijver heeft geen moeite ontzien, en niet geschroomd zijn taak breed op te vatten; niet alleen de vlasvezels, maar ook de voornaamste overige bastvezels heeft hij willen behandelen. De toelichtingen zijn doorgaans klaar en duidelijk, en met de noodige beknoptheid opgesteld.

Ik heb de gelegenheid te baat genomen om ook kennis te nemen van een proefschrift over de Vlasteelt (vezelbereiding en handel) in de Leiestreek, door den h.J. Coussens, alg. Secr. van de Christel. Vakbonden van het Arrondissement Kortrijk. Een proefschrift voor het uitgangsexamen aan de Centrale Hoogeschool voor Christene Arbeiders, te Leuven. Het behandelt o.a. overzichtelijk de vlasteelt, de roting, het braken, zwingelen en opmaken van het vlas, voornamelijk in de Leiestreek. De Bibliografie van den heer Coussens vermeldt haast louter werken die door den inzender van het Vakwoordenboek niet benuttigd werden: De Reuter, het Vlas, teelt, nijverheid en handel; - A.V.M. Pithem, de verschillende bewerkingen van het Vlas; - A. Van Delden, Over de bacteriën welke bij het roten van het Vlas werkzaam zijn; - van Robays, de Vlasteelt; - de Textielbewerker (Gent), de Textielarbeider (Gent), het Vlas (Wervik), beroepsorganen; - het Maandelijks Bulletin van de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Vlasindustrie; en verder meer. Ongetwijfeld zal het den bewerker van het ingezonden vakwoordenboek van groot nut zijn om zijn werk aan te vullen, indien hij kennis neemt van deze belangrijke studie van den h. Coussens; ik vernam dat deze een uitgave voorbereidt. Nog heel wat uitdrukkingen zullen aldus waarschijnlijk het reeds zoo rijke vakwoordenboek komen verrijken: vlasgaard, vlasschaard, zaaite, het vlas verlezen (uitrapen van de zwart geworden plantjes), groeite ('t hoort den vlaspatroon, na levering der groeite...), schoof, bisjongs (dubbelschoven), lauwwaterroting, Martevlas (vlas bekomen door veldrote in Januari-Februari), velten (veld- of dauwroting), kappelen (het gerote vlas 2 of 3 maal keeren in den meersch), slakkendriewielkarren (‘'t natte vlas wordt op slakkendriewielkarren, of op een kordewagen den meersch ingevoerd’), ziedaar enkele uitdrukkingen die me troffen in het werk van den h. Coussens en waarnaar ik te vergeefs het ingezonden vakwoordenboek nageslagen heb.

Voorts valt het ons moeilijk op te maken waarvandaan de schr., wanneer hij gedrukte bronnen benuttigt, zijn inlichtingen gehaald heeft. Zoo, b.v., bij lid (-lee) citeert hij een tekst van

[p. 274]

C. Vranckx, en een van De Dene, alhoewel noch de een noch de ander in de bibliographie voorkomen; uit tweeder hand dus; feitelijk naar De Bo. Hoe duidelijker de bronnenvermelding hoe beter!

Dit alles neemt geenszins weg dat het werk oprecht verdienstelijk mag genoemd worden. De schr. zal wel doen het nog eens zorgvuldig te overloopen, en waar het pas geeft het te volledigen, wanneer hem de gelegenheid zal geschonken worden het in de uitgaven van de Academie te zien opnemen. Ik stel toekenning van den prijs voor.

Derde verslag: Karel de Flou.

Het ingezonden antwoord op de prijsvraag betrekkelijk tot de behandeling van het Vlas, ‘van het zaad tot den draad’, geeft ons veel meer dan verlangd werd, ingezien de opsteller ook andere textielplanten en hunne behandeling in zijn ‘Verklarend en vertalend Woordenboek der Nijverheid van het vlas en de andere bastvezelplanten’ opgenomen heeft. Dat woordenboek nu is zeer rijk aan benamingen van allen aard, - misschien zelfs wat al te rijk, als ik ga letten op de met aan-, af-, door-, en her- samengestelde werkwoorden, die ik vermoed nieuwgemaakt te zijn en niet in het dagelijksch gebruik te bestaan, schoon zij alle onberispelijk gevormd zijn.

Sommige artikelen zijn wel geslaagd, als b.v. Aardvloo, Aloë, Bastaardhoornrups, enz.

Het Woordenboek werd uit vrij veel bronnen samengebracht. Toch ben ik het met Prof. Scharpé eens om de aandacht van den verzamelaar ook nog op andere werken en brochuren te vestigen, die weleens tot aanvulling kunnen gebruikt worden. Aan den lust om nog even tot in kleinigheden af te dalen, kan ik haast niet weerstaan. Als men een mooi stuk werk voor oogen heeft, wordt men geneigd om den maker ervan dienstig te willen zijn. Daarom wil ik wijzen op het ww. bestatigen, dat geen eigenlijk nederlandsch is, en dat best door vaststellen, bevinden, ondervinden, erkennen zou te vervangen zijn. Ik zag ook liever Ippen in de gedaante van Hippen (vlasknot), daar het met een ouder *hnippe = knippen overeenstemt. De Damsche rote (vlasroting in de Damsche vaart, bij Brugge), mocht ook vermeld worden, al is ze sedert meer dan 35 jaar verboden geworden uit hoofde van belemmering der stoomvaart aldaar. Blauwe rote staat onder het adj. Blauw, maar niet afzonderlijk. Een Vlaskooper, vooral hij, die maar kleine zaken doet, wordt in West-Vlaanderen spottend Vlaskeute, soms Vlaskijte geheeten: dit kijte komt nog in andere samenstellingen voor. Vlas koopen op Sint-Jans beraad vind ik in het Woordenboek niet

[p. 275]

vermeld: het beduidt een koop voorloopig sluiten, doch met de beperking, dat men eerst na Sint-Jansdag (24 Juni), wanneer de groote onweders van rond den 21 Juni voorbij zijn, eene eindbeslissing nemen zal. Wanneer vlas op stam verkocht is, wordt het gemeid, d.w.z. dat er een mei, een groenen tak van een boom, middenin de partij geplant wordt, ten teeken dat de verkoop reeds gedaan is. Het woord Vlasfooie zag ik gaarne afzonderlijk staan, in stede van het onder Vlasfeest te moeten zoeken.

Laat mij ten slotte zeggen, dat er weinig prijsvragen zoo wel en zoo volledig beantwoord zijn geworden als de hier voorliggende woordenverzameling over de textielplanten en dat het werk dan ook alleszins waard is door de Academie bekroond te worden.