Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1924

[p. 267]

Derde prijsvraag

Vak- en Kunstwoorden. - Een verklarende Nederlandsche vakwoordenlijst van de Zeevisscherij. (Voor de gewestwoorden wordt aanwijzing van de streek vereischt.)

Prijs: 1500 fr.

Een antwoord werd ingezonden:

Kenspreuk: Piscator III.

Leden van den Keurraad: Prof. J. Vercoullie, Karel de Flou en Prof. Dr. L. Scharpé.

1^o) Verslag van Prof. J. Vercoullie.

Piscator heeft zijn werk naar den zin van de juryleden van 1921 omgewerkt en gewijzigd. Ik aarzel dan ook niet om voor te stellen dat het zou bekroond worden

Daarmee is niet gezegd dat het heelemaal drukvaardig is. De titelwoorden mogen niet met hoofdletter beginnen, maar moeten in hun geheel in minuscule vetjes gezet worden. Bij ieder titelwoord moet de woordsoort opgegeven worden, bij de nw. ook het geslacht, bij de ww. of ze al dan niet overgankelijk zijn.

Een aantal bijzonderheden, waarmee bij den definitieven vorm rekening te houden is, heb ik op het hs. aangeteekend. De schrijver heeft zich niet aangesloten bij mijn aanmerkingen op gul, sprot en schaat, maar die ook niet weerlegd. Dat moet in 't klare getrokken worden.

Ik vermoed dat er eenige uitdrukkingen bestaan die zeggen wanneer wind of weer en zee voor de vischvangst al of niet gunstig zijn, b.v.: mistig weer, goed voor de haringvangst.

Ik heb niets van dien aard in de Woordenlijst gevonden.

In zijn bibliographie moet hij door een teeken de werken aanwijzen die hij niet ingezien heeft. Hij moet al zijn titels naar bibliographische methode opgeven; dat is bij vele niet het geval. Mijn voorstel tot bekroning is dus zeer voorwaardelijk, want rechtuit gezegd, de vorm laat den indruk van slordigheid.

2^o) Verslag van den heer K. de Flou.

Piscator is Visscher, te zeggen; maar alwie zichzelven Piscator noemt is daarom geen visscher van beroep, tenware men ook als beroepsvisschers dezulken meêrekende, die be-

[p. 268]

scheiden over de zeevisscherij uit vak- en woordenboeken en encyclopediën opvisschen. De Piscator nu, die ons eene Verklarende Nederlandsche woordenlijst der Zeevisscherij leverde, is er een van dit laatste slag. Dit wil volstrekt niet zeggen, dat zijne verzameling voor minderwaardig te houden is! Veel daarin is waarlijk nieuws, - weleens betwijfelbaar nieuws. Zoo stelt hij mij de gullen als jonge kabeljauwen voor, juist als op de kraampjes ter vischmarkt, waar men de onervaren koopsters zulke dingen op de mouw speten kan. Zoo verneem ik, dat Sint-Pieters duim heel wat anders zou beteekenen dan hetgeen ik er mijn leven lang voor gehouden heb En dan worden zekere vischsoorten, waaronder de katteroggen, de moederroggen, de Meiplaten en de slagtongen niet vermeld of als variëteiten opgegeven. Dat de negenoogen naar de zeven oogen van een dier genoemd worden is wel raar, en dat sprot sardijn is, bevreemdt mij heden zoowel als eertijds.

Nu moet men niet denken, dat ik Piscators werk zoek te kleineeren. Het is maar bij wijze van vertrouwelijk onderhoud met den naarstigen verzamelaar, dat ik op al die kleine dingen wijs om ze, bij mogelijke vergissing, - van mij of van hem, - eens aandachtig te willen nagaan.

Laat ons dan eventjes te zamen de negen boeken der Woordenlijst overloopen.

Van in het begin ben ik geneigd om te vragen of hier geene gemaakte woorden ingeschreven werden. Zoo komt naast het ww. Jagen als vanzelf een Jager te staan, en naast kor en korren ook een flinke korder. Mag dat wel?

De definitie van blak (eigenlijk effen, vlak), om de open zee te beduiden, lijkt mij twijfelachtig - Spekbokking heet in West-Vlaanderen algemeen spekharing, zooals de roep der rondventers soms bedriegelijk weerklinkt om zeer magere haringjes aan den man te brengen. - Branded (engelsch) wil zeggen met een brandteeken gemerkt; wat men in oud vlaamsch te Brugge ‘der stede brand’ hiet. - Zou Breel niet veeleer het fransche w. baril vertegenwoordigen? - Doopvisch? Bestaat dat? Of is 't om den wil van 't fr. à la daube bedacht? - Dopper, enz. behooren alleen tot de visscherij in de versche waters, en niet tot de zeevisscherij. - Is Lijn van Eerbied (fr. Ligne de respect) wel eene bestaande uitdrukking, of is 't maar een gallicisme? - Pluis als synoniem van versch, heb ik nooit ontmoet: pluis gaat altijd samen met het negatieve niet, om te beduiden dat er aan eene zaak iets hapert, of iets verdachts aan is. - Ik zou mijne kennis willen vermeerderen door te weten te komen of het w. strandlooper (fr. rôdeur de la côte) slechts in Conscience's Bella Stock leeft, ofwel een woord uit de omgangstaal der zeelieden is. - Ik

[p. 269]

verneem niets van schiemansgaven, noch van het adj. topzwaar; en nevens het mij onbekende Vischrijte, stel ik Vischkijte met gelijke beteekenis. - Moet bij vlouw de Vlaamsche vluw niet aangeteekend worden? - En dan de namen van de tallooze handelingen met zeilen, netten, gereedschappen, ja met de schuiten en de sloepen zelven? Waar krijg ik. die te lezen? - Woorden, die in onbruik gevallen zijn, maar in 't geheugen van bejaarde visschers voortleven, had ik ook gaarne in de Woordenlijst ontmoet, zelfs met de vermelding, dat ze niet meer tot de levende taal behooren. - De visscherijplaatsen verdienden ook eene vermelding. De Katteroggeput, de Engelsche wal, de Zilverputten, enz. zijn bij alle zeelieden wel bekend. - Zijn zekere definities niet wat gewrongen? Zoo is 't, dunkt mij, het geval met het w. Plaat. Eene plaat ligt of komt doorgaans bij ebbe droog; eene Bank niet, zegt Piscator. Toch is de Paardenmarkt eene bank en komt ze meermaals bloot, zoowel als de Zeehondenplaat, die echter, alhoewel ze plaat heet, niet voor eene plaat kan gehouden worden. De Hompels zijn ook banken, al komen ze soms droog te liggen.

_⋆⋆_⋆

Aanmoedigen acht ik verkieslijk boven ontmoedigen, - te meer, daar Piscator alreeds eenmaal zijn werk herzien heeft en toch eene ruime bijdrage tot onzen woordenschat geleverd heeft, waar iedereen met genoegen kennis van nemen zal. Daarom stel ik voor, zijn werk te bekronen, echter met beding dat de verzamelaar zijn werk aandachtig zal herlezen om er alle mogelijke misslagen uit te weren en de bevestiging te leveren van wat mij aan twijfel onderhevig scheen.

3^o) Verslag van Prof. Dr. L. Scharpé.

Piscator's werk is de vrucht van noesten vlijt. Ik treed de opmerkingen bij, over wenschelijke aanvullingen en strenger bibliographische methode, van den eersten en tweeden verslaggever. Ook sluit ik mij hartelijk gaarne aan bij hun voorstel tot bekroning, daar het aangeboden werk er door zijn heelen toeleg borg voor staat dat de schrijver het tot een ten volle betrouwbare en degelijke verklarende Nederlandsche Woordenlijst van de Zeevisscherij zal weten te bewerken, met het oog op de uitgave.