Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1922

[p. 230]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
548. - Beleed (beleid).

In zake van het doen maken door landmeters van ‘leghers’, of liggers, beteekenen de uitdrukkingen Ter assistentie ende beleede van,.., Ten beleede ende betooghe van..., of eenvoudig Ten belede van...: Onder leiding van..., of Ten bijzijn van, Ten bijwezen van, met de bijgedachte, Op betoog van..., nl. van mannen van de wet of van ‘diveersche auderlinghen ende inwoonders’ van de parochie waar het te meten stuk land, of leen b.v., gelegen was; Fr. Sous la conduite de.... Sous l'assistance de.... Sous aveu de... Men vergelijke met Beleeden, bij De Bo: Een informatie beleeden, Een inkwest beleeden.

Staatsarchief te Gent, Fonds der Abdij van Sint-Pieters, Reg. n^r 233, fol. 1: ‘Dit naervolghende is de heerlicke rente ende heelftwinnynghe van Lefremes in Maercke by Audenaerde..., toebehoorende de Aelmoessenye van S^t Pieters Cloostre neffens Ghent..., vernieuwt... in de maent van Novembre xvj^c vyfenvyftich, by meestre Jan Bale, geswooren lantmeter der stede van Ghendt, die vande zelve renten ende heelftwinnynghe heeft gemaect dese naervolgende charten figurative, ter assistentie ende beleede van Charles Coppens ende Jan Dhanins, bailliu van Maercque, beede woonende up voorn. heerlichede van Lefremes...’ (1655.)

Id., id., Reg. n^r 113, of ‘Register ende grootte vande Schooflanden...’, fol. 49 v^o: ‘Schaele vande tachtentigh Aelstersche roeden van twintigh voeten inde roede, naer dewelcke dese ingebonden charten figurative ghemaeckt ende gheproportioneert sijn naer de conste van geometrye, ghemaeckt ende ghemeten by my Pieter Rijckewaert, gesworen lantmeter van Sijne Majesteits priveen raede tot Brussel, ten versoucke van... Amandus Hovelijnck, abt... van S^te Pieters nevens Ghendt, ten beleede ende betooghe van..., respective bailliu, burghmeestre ende officier der prochie van Hilleghem, midtsgaeders noch ten beleede van diveersche auderlingen ende inwoonders der selver prochie, seijnde voleijnt in den jaere 1675.’

[p. 231]

Somwijlen werd tot de meting overgegaan, in het bijzijn van iemand die ‘gebruycker’, van het te meten stuk genoemd wordt en als ‘beleder’ optrad:

Staatsarchief te Brugge, Terrier van het leenhof van Merckem, van 1772, blz. 1 en vlgg.: ‘Eerste leen vanden voorseyden hove..., alles volgens de quarte figuratif hier achter dannof synde, staende in caerte 1^o, gemeten ten belede van Ioseph Leeman. - Tweede leen... in caerte 2^o, ten belede als vooren. - Derde leen..., in caerte 8, ten belede van Ioseph de Busschere, gebruycker... - Vyfthiende leen, caerte 5, gebruyker en beleder Ioachim Iacob...’

Door de Charte figurative, of Quarte figuratif, uit de bovenstaande teksten, worden bedoeld de Kaarten of Plattegronden, die door den landmeter bij het door hem gemaakte ‘Register’ gevoegd werden.

549. - Beleder.

Hij die, van ambtswege b.v., bij het maken van ‘leghers’ of ‘liggers’, den landmeter bijstaat, dus Hij in wiens bijzijn als ‘beleder’, tot de meting wordt overgegaan. Een ‘gebruycker’ kon daartoe ook geroepen worden:

Staatsarchief te Brugge, ‘Terrier’ van het leenhof van Merckem, blz. III: ‘... staende dit hof... ten dienste van... Alle welcke leenen... hiernaer worden verclaert alle met hunne nieuwe canten ende aboutten, als by de metinge, gedaen door sieur..., bevonden hebben geweest volgens t' verklaers van de gebruyckers ende beleders boven elck leen genaemt...’ (1772.)

Men zie onder het woord Beleed in het voorgaand artikel, en inzonderheid den laatsten tekst aldaar aangehaald.

550. - Belegeryng.

Beteekent het maken van den ‘legher’ van land, door een landmeter. Men zei Metynghe ende Belegerynghe en Belegeringhe ende Metinghe:

Staatsarchief te Brugge, Fonds van den Burg van Veurne, Charters oud n^r 6658, voorloopig blauw n^r 1601: ‘Groot tzelve leen, volgens de nyeuwe metynghe ende belegerynghe danof onlancx ghedaen by Jan D., ghezworen landtmeter...’ (Akte van 13 December 1636.)

Staatsarchief te Brugge, Fonds Veurne, Acq. n^o 1244, titel: ‘Nieuwe belegeringhe ende metinghe gedaen vanden leenhove van

[p. 232]

Merckem, hem bestreckende binnen de selve prochie en andere..., door my J: h: De Voghel, onderschreven gezwoeren landtmeter der stadt... van St Omaers...’ (1772.)

Zie op Legher, Belegheren.

551. - Harapen.

Verdam, v^o Haerropen, zegt: het uittrekken van iemands haar, In ons Gloss. Inv. Arch. Bruges, hebben wij breedvoerig over Haropen, Harappen, gesproken; uit teksten door ons uitgegeven blijkt dat niet zoo zeer het Uittrekken van iemands haar bedoeld wordt, dan wel: Per capillos accipere, Iemand bij de haren vatten, Fr. Prendre par les cheveux, Prendre aux cheveux; ‘Trecken bi den hare’ of ‘Traire par les cheveus’ (Met het haar over den grond slepen), of ook nog ‘Saker par les keveus’, of ‘Prendre par les chiviaus’. Teksten in ons genoemd Gloss., blzz. 105 en 640-641. Hieronder een tekst met Ene zine ghebuerneide (gebuurvrouw) harapen’:

Staatsarchief te Brugge, Fonds Veurne, Rekening van den baljuw van Veurne, van 12 Jan. 1377 (n.s.) tot 11 Mei daaropvolgende (Rol): ‘Gheraerdin de Hane, ghecalengiert van harapene ene zine ghebuerneide. Pais omme xliiij s.’

Haroop treffen wij aan in de Keure van Veurne-ambacht, van Juli 1240, bij L. Gilliodts-van Severen, Cout. Furnes, III, 29: ‘Convictus ex... et haroop, emendabit comiti tres libras...’. Zie ook III, 44. En Sacher par les cheveus, in Nieuwe keure van 1266, op. cit., III, 58. - ‘Item, die sal vichten in de vierscare of haroopt..., hi zalt beitren de grave xx ponden...’. (1240.) Id., III, 45. - ‘Item, qui fiert du poing ou sake par lez cheveaus...’ (1332). Id., III, 96. - Vgl. bij La Curne de Sainte-Palaye, met Sacher, Sacquer, Sakier = Secouer, Tirailler, Tirer: ‘Se aucuns hom boute ou sake un autre homme par ire et par courouch’... (1187); ‘Iceux Philippe et Didier tant boutèrent et sachèrent l'un l'autre’ (1409); ‘Et... se prendrent à entretirer et sacquer de toutes leurs forces’.

Edw. Gailliard.