Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1921

[p. 593]

Vergadering van 3 Augustus 1921.

Zijn aanwezig de heeren: Omer Wattez, onderbestuurder, waarnemend bestuurder, en Edw. Gailliard, bestendige secretaris;

de heeren: Karel de Flou, Dr. Lod. Simons, Prof. Dr. A. de Ceuleneer, Gustaaf Segers, Kan. Dr. Jac. Muyldermans, Kan. Amaat Joos, Dr. Hugo Verriest, Isid. Teirlinck, Dr. Leo Goemans, Prof. Dr. Lod. Scharpé, Prof. J. Vercoullie, Mr. Leonard Willems, Dr. A.-J.-J. Vandevelde en J. Jacobs, werkende leden; en de heer Dr. Maurits Sabbe, briefwisselend lid.

De heeren Prof. Dr. C. Lecoutere, bestuurder, Dr. A. Fierens en F.V. Toussaint van Boelaere, briefwisselende leden, hebben laten weten dat zij verhinderd zijn de vergadering bij te wonen.

_**_*

De Bestendige Secretaris leest het verslag over de Juli-vergadering, dat wordt goedgekeurd.

_**_*

Aangeboden boeken. - Vervolgens legt de Bestendige Secretaris de lijst over van de boeken aan de Academie aangeboden:

Door de Regeering:

Tijdschriften. - Académie Royale de Belgique. Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences morales et politiques, n^o 6, 1921.

Door de vereeniging ‘De Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen’:

Wetenschappelijke Vlaamsche Congressen, den 6-7-8 Augustus 1921 te houden te Mechelen. Programma. Z. pl. of j. (Gent, 1921.)

[p. 594]

Door de ‘Académie royale d'Archéologie’, te Antwerpen:

Annales, 6^e série, tome IX, 1^e et 2^e livr. - Bulletin, n^o 1, 1921.

Door Prof. Ad. de Ceuleneer, werkend lid:

Ceuleneer (Adolf de). - La Charité romaine dans la littérature et dans l'art. Anvers, 1921.

Door den heer Dr. Maurits Sabbe, briefwisselend lid:

Aan 't Minnewater, door Maurits Sabbe. Tweede druk. Bussum, 1921.

Het Fransch in de Lagere Scholen, door Max Rooses 1920. Lectura-Reeks, n^r IV.

Jan van Beers. Gedichten: Jongelingsdroomen (10^e druk); Levensbeelden (6^e druk); Gevoel en Leven (5^e druk); Ryzende Blaren (3^e druk): De Idylle van Vriend Mathys. Eeuwfeest-uitgave met den steun der stad Antwerpen bezorgd door de familie van den dichter. Inleiding door Maurits Sabbe. Antwerpen, 1921.

Door den E.H.L. Aerts, pastoor:

Eyckiana. Over Propheten- en Sibyllenteksten, door Lambr. Aerts, Pastoor te Heppen. (Overdruk uit het maandschrift: Limburg.) Maeseyck, 1921.

Ruildienst. - Tegen ruiling van de Verslagen en Mededeelingen heeft de Bestendige Secretaris voor de Boekerij der Academie de laatstverschenen afleveringen van de gewone tijdschriften ontvangen:

Biekorf, n^r 7, 1921. - Leuvensche Bijdragen, XIII^e jg., 1^e en 2^e afl. - Franciscana, n^r 3, 1921. - De Opvoeder, n^rs 21 en 22, 1921. - De Schoolgids, n^r 1, 1921. - De kleine Vlaming, Aug. 1921. - La vie diocésaine, juillet 1921. - Bollettino della Societa Piemontese, n^rs 1-2, 1921.

Ingekomen boek - Voor de Boekerij der Academie is ingekomen:

1921. Annuaire administratif de Belgique et de la capitale du royaume. Bruxelles, 1921.

Voor den Aug. Beernaert-Prijskamp (1920-1921) werden ingezonden:

Door den heer Petrus van Nuffel, Moorselbaan 150, te Aalst:

De Duitschers in Aalst, door Petrus van Nuffel. Aalst, 1921.

[p. 595]

Door den heer Eug. de Bock, te Antwerpen:

Hendrik Conscience en de Opkomst van de Vlaamsche Romantiek, door Eug. de Bock. Antwerpen, z.j.

Door den heer Jan Boon:

Jan Boon. Roode Meidoorn. Tien novellen. Standaard-Bibliotheek, z.j.

_**_*

Ingekomen brieven. - De Bestendige Secretaris stelt de Vergadering in kennis met de hieronder volgende ingekomen brieven:

1^o)	Toponymie van westelijk Vlaanderen..., door Karel de Flou. - Bij brieve van 5^n Juli, wordt door den Heer Minister van Wetenschappen en Kunsten toelating verleend, om voor het Derde deel tot een afzonderlijke beperkte aanbesteding over te gaan. - De aanbesteding zal den 11 Augustus plaats grijpen.
2^o)	Vereeniging der Vlaamsche Philologencongressen. - Bij brieve van 18 Juli, verzoekt de Vereeniging de Koninklijke Vlaamsche Academie, zich bij de Vlaamsche Congressen, den 6-7 Augustus te Mechelen te houden, door een afgevaardigde te laten vertegenwoordigen. - De heer Kan. Dr. Jac. Muyldermans wordt daartoe aangewezen.

Letterkundige Mededeeling.

Aanbieding door den heer Dr. Maurits Sabbe van: Jan van Beers' Gedichten (Jongelingsdroomen 10^e druk), - Levensbeelden (6^e druk), - Gevoel en Leven (5^e druk), - Rijzende Blaren (3^e druk), - De Idylle van Vriend Mathys. Eeuwfeest-uitgave met den steun der stad Antwerpen bezorgd door de familie van den dichter. Inleiding door Dr. Maurits Sabbe.

[p. 596]

Mijne heeren,

Ik heb de eer en het genoegen namens de familie van Jan van Beers aan de Koninklijke Vlaamsche Academie een prachtexemplaar aan te bieden van de uitgave der volledige werken, die ter gelegenheid van 's dichters eeuwfeest in het licht werd gezonden.

Het boek bevat alles wat Van Beers zelf had bijeengebracht voor de uitgave in 1884 bij A. Hoste te Gent en Elsevier te Amsterdam verschenen. Enkel De Idylle van Vriend Mathys, na Van Beers' dood in De Gids (1888) opgenomen, werd er bijgevoegd. Hier vinden wij dus alles wat de dichter zelf waardig achtte om tot het nageslacht over te gaan.

De nieuwe uitgave is voorzien van een inleidende studie over den dichter en zijn werk en van een bibliographie, waarin vermeld worden de verschillende uitgaven van 's dichters letterkundige en opvoedkundige werken, alsook de geschriften over hem verschenen. Het boek bevat bovendien een achttal platen, waaronder enkele zeer merkwaardige portretten van den dichter.

Onze letterkunde mag zich verheugen in dezen mooien herdruk van de eens zoo pupulaire gedichten, die sedert geruimen tijd niet meer in den handel waren. Het is de nu definitieve uitgaaf van den arbeid van een der beminnelijkste figuren uit ons letterkundig Pantheon.

Mededeelingen namens Commissiën.

1^o) Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde. - De heer Prof. J. Vercoullie, secretaris, legt het hieronder volgende verslag ter tafel over de morgenvergadering door de Commissie gehouden:

Zijn aanwezig de heeren: Kan. Amaat Joos, voorzitter, Edw. Gailliard. Karel de Flou, Is. Teirlinck, leden, Mr. Leonard Willems en Dr. Maurits Sabbe, hospiteerende leden, en Prof. Vercoullie, lid-secretaris.

Aan de dagorde staat:

a] ‘De Summa der godliker scrifturen, 1523’. - Het eerste Nederlandsche Boek op den Index. Lezing door Mr.

[p. 597]

Leonard Willems. - De heer L. Willems vestigt de aandacht op eene studie van den heer Weiss over de ‘Summa der godliker scrifturen’, verschenen in het Bulletin de l'Histoire du protestantisme Français, 1919.

Spreker is het op verschillende punten niet eens met den Franschen geleerde. Weiss beweert dat de ‘Summa’ het werk is van Hinne Roode. De heer Willems blijft bij de meening van Benrath en van Toorenenbergen, dat Bommelius de auteur is. Weiss stelt de Hollandsche princepsuitgave in 1524; de heer Willems houdt het met den datum 1523, welke tot hiertoe aangenomen werd.

Op andere punten meent spreker zich bij de gissingen van Weiss te kunnen aansluiten. Ten slotte wijst hij op het groot belang van de ‘Summa’ en hare verspreiding in het buitenland.

b] Kleine verscheidenheden, door den heer Edw. Gailliard medegedeeld: Bestedinghe is hetzelfde als Aanbesteding. (1628.) - Vrede: Goede vrede doen, werd verkeerd vertaald door ‘Donner bonne trève’. Wat eigenlijk daardoor bedoeld wordt. (1666.) - Hoorenboomen, Vursten en Weegen. In een tekst van 1550. - Hofmeester en Hofmeesterye, uit een oorkonde betreffende den Ouden Burch van Gent, 1617 en 1620. - Cricke: een bepaald gebied aan het Brugsche Vrije toebehoorende. Tekst, uit 1513, daarmede in verband te brengen. - Banken: Ghebanckt zyn. Het stellen van banken op een bepaalde plaats. (1474.) - Zine wettelike jaren hebben = Meerderjarig zijn. (1356.) - Clueteringhe: Cleene clueteringhe. Beteekent Rommel, Brol, Prondeling. (1378.) - Cleeder besem. Hoe door een schrijver verkeerd vertaald. (1524.) - Hilten staken is hetzelfde als Hilten (een vischtuig) leggen. (1377.) - *Helcweer. Niet door Rietweer uit te leggen. Daardoor is eenvoudig Hilteweer te verstaan. (1438.) - Ydel of vaghe zyn, spr. van een geestelijk beneficie. Ook spr. van een hofstede. (1319 en 1328.) - Bachuut. (1487 en 1488.) - Verzoucken an... (1488.) - Gaen tot bider eerden, spr. van een zijden kleed. (1333.) - Iets stellen in enen. (1488.) - Corenbiter. (1517.)

c] Die Pierts: Topographische, taal- en geschiedkundige aanteekeningen over en om het Peertshuis...., door Dr. Jan

[p. 598]

Gessler, aan de Academie, ter opneming in de Verslagen en Mededeelingen, aangeboden.

De Commissie stelt aan de Academie voor, om de twee lezingen van de heeren Leonard Willems en Edw. Gailliard, alsook, op verslag van de heeren Karel Deflou, Gailliard en J. Vercouillie, de studie van den heer J. Gessler in haar Verslagen en Mededeelingen op te nemen. - Door de Academie in pleno vergaderd goedgekeurd.

2^o) Bestendige Commissie voor Nieuwere Taalen Letterkunde. - De heer Omer Wattez, secretaris, legt het hieronder volgend verslag ter tafel over de morgenvergadering door de Commissie gehouden:

Zijn aanwezig de heeren: Is. Teirlinck, voorzitter, Kan. Dr. Jac. Muyldermans, Gustaaf Segers, Dr. Hugo Verriest, Prof. Dr. Lod. Scharpé, leden, Dr. A.-J.-J. Vandevelde en Dr. Maurits Sabbe, hospiteerende leden, en Omer Wattez, lid-secretaris.

Aan de dagorde staat:

a] Vondel, Balthasar Moretus II, Leonardus Marius en Hendrik Barentsen. Lezing door Dr. Maurits Sabbe. - Voorgelicht door onuitgegeven bescheiden uit het archief van het Museum Plantin-Moretus heeft Dr. Sabbe den kring van Vondel's katholieke vrienden nog wat beter leeren kennen en wat meer uitgebreid dan totnogtoe het geval was.

Hij heeft o.a. aangetoond, dat, in strijd met de onderstelling van Dr. Leendertz, Vondel en Balthazar Moretus II, wien de dichter de ode De Druckkunst opdroeg, elkander wèl gekend hebben. De bemiddelaar tusschen Vondel en Balthasar Moretus II was de Amsterdamsche drukker Hendrik Barentsen Hartoghvelt, die met de Moretussen niet alleen zakelijke maar ook vriendschappelijke betrekkingen onderhield.

Joost van den Vondel, de jonge, kwam in 1656 te Antwerpen met een aanbevelingsbriefje van zijn vader, 40 gulden ontleenen aan Balthasar Moretus II. De terugbetaling moest geschieden door tusschenkomst van Hendrik Barentsen. Anna Vondel heeft in 1643 met de dochter van Barentsen bij de Moretussen gelogeerd.

[p. 599]

De E.H. Leonardus Marius of Lenaerd van der Meeren, die in Vondel's bekeering tot het catholicisme een aanzienlijk aandeel had, behoorde niet alleen tot de goede vrienden der Moretussen maar was er in zekere maat mede verwant door het huwelijk van zijn broeder Cornelis van der Meeren met Suzanna van Tongheren. Balthasar Moretus I had zich veel moeite gegeven om Leonardus Marius in 1627 uit Keulen naar Antwerpen te doen overkomen en als plebaan der O.L.V. kerk te doen aanstellen. Dit plan mislukte, doch toen Marius in 1629 te Amsterdam pastoor der Oude Zijde en Beggijnenvader werd, bleef de correspondentie tusschen hem en de Moretussen voortduren.

H. Barentsen was ook bevriend met Bartholdus Niehusius, dien Vondel in 1653 in een merkwaardigen berijmden brief verheerlijkte.

Het vertrouwen dat Barentsen in Moretus stelde blijkt o.a. uit de pogingen, die hij aanwendde om bij hem een anoniem ‘Duytsch Tractaetken’ te doen drukken. Dr. Sabbe haalde uit het Plantijnsch archief alles aan wat op dit onbekend geschrift betrekking heeft en opperde de onderstelling, dat het een politiek pamflet van Hollandsche katholieken was. Hij deelde over dat stuk ook een paar interessante gissingen mede van Dr. Hend. C. Diferee, bestuurder van het Vondel-Museum te Amsterdam.

b] Bijdrage tot den Vakwoordenschat: Een Chemische Woordenlijst, door Dr. A.-J.-J. Vandevelde en Christ. De Bruycker, aangeboden tot opneming in de Verslagen en Mededeelingen. - Dr. Vandevelde leest een paar bladzijden uit het werk. - De Vergadering drukt den wensch uit dadelijk eene commissie van twee leden te benoemen die het werk zouden onderzoeken.

- Worden door de Academie als verslaggevers aangewezen de heeren Is. Teirlinck en Dr. Scharpé.

- De Voorzitter stelt voor de lezing van Dr. Sabbe in de Verslagen en Mededeelingen op te nemen. - Door de Academie in pleno vergaderd goedgekeurd.

[p. 600]

Dagorde.

1^o) Commissie voor prijsvragen. - Verslag door den Bestendigen Secretaris namens de Commissie. Deze heeft zitting gehouden den 21 Juli. Na de lijst der reeds uitgeschreven prijsvragen in oogenschouw genomen te hebben en gezien de geringe geldmiddelen waarover de Academie thans beschikken mag, beslist zij vooralsnog geene nieuwe wedstrijden voor te dragen.

Op haar voorstel, wordt de prijsvraag over de Zeevisscherij voor het jaar 1923 aangehouden. Schrijver van het ingezonden prijsantwoord, met kenspreuk Piscator III, zal zijn handschrift kunnen terugbekomen, mits hij zich verbinde het stuk, naar behooren gewijzigd, aan de Academie uiterlijk 10 December 1922 weder te zenden. (Men zie de verslagen over dit prijsantwoord uitgebracht, boven op blzz. 133-138.)

2^o) Bestendige Commissie voor het Onderwijs in en door het Nederlandsch. - Lidmaatschap der Commissie. - Verkiezing van een Lid ter vervanging van wijlen Alfons de Cock. Candidaten: de heeren Dr. A.-J.-J. Vandevelde en Dr. Julius Persyn.

De Vergadering gaat tot de verkiezing over.

Worden door den waarnemenden Bestuurder tot stemopnemers aangewezen, de heeren Is. Teirlinck en Dr. Goemans.

Wordt verkozen de heer Dr. Vandevelde.

- De heer Vandevelde spreekt zijn hartelijken dank uit en belooft aan de werkzaamheden der Commissie ijverig deel te zullen nemen.

3^o) Lezing door den heer Dr. Maurits Sabbe: Bij de 400^e verjaring van L. Guicciardini's geboorte. - Dr. Sabbe meent dat de Koninklijke Vlaamsche Academie, die het zesde eeuwfeest van Dante plechtig herdacht,

[p. 601]

zich niet onbetuigd mag laten bij de vierde vereeuwing van de geboorte van Ludovico Guicciardini, die in zijn Descrittione di tutti i Paesi Bassi aan onze gewesten, ons volksleven en onze kunst een merkwaardig gedenkteeken oprichtte.

Dr. Sabbe verhaalt Guicciardini's levensloop, vooral nadruk leggende op zijn verblijf te Antwerpen en het aandeel, dat hij daar aan het openbaar leven heeft genomen.

Na een bespreking van Guicciardini's eerste geschriften: Hore di Recreazione en I Precetti e Sententie piu notabili in materia di Stato di M. Francesco Guicciardini, waaruit Dr. Sabbe vooral een karakterbeeld van den te Antwerpen ingeburgerden Florentijnschen edelman zocht af te leiden, weidde spreker uit over Guicciardini's Commentarii delle cose piu memorabili seguiti in Europa; specialmente in questi Paesi Bassi, om ten slotte tot de bespreking te komen van de Descrittione.

Dr. Sabbe schetst het ontstaan van dit werk; de wijze waarop Guicciardini er zich voor documenteerde; de zorgen, die ettelijke Antwerpsche en andere drukkers aan zijn typographische uitvoering besteedden; de waarde van het werk voor de geschiedenis van ons economisch, politiek en intellectueel verleden; de manier waarop het boek door het magistraat van Antwerpen werd onthaald; en zijn beteekenis voor de Nederlanden in 't algemeen.

- De waarnemende Bestuurder stelt voor de zoo belangrijke lezing van Dr. Sabbe in de Verslagen en Mededeelingen op te nemen. - (Goedgekeurd.)

- De vergadering wordt te vier uur gesloten.