Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1921

[p. 214]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
462. - Haestichede.

Verdam, naar Stallaert, zegt v^o Haesticheit, dat Kiliaan dat woord ook geeft in den concreten zin van Haestige sieckte. Twee voorbeelden volgen:

Archief der stad Brugghe, Hallegeboden 1513-30, fol. iij en iij v^o: ‘...Dat de haesteghe ziecte ende sterfte es beghonnen regneren in eeneghen doorpen ende stede... Zo waer dat yemende vander haestichede ghestorven es...: ...in elc huus daer yemendt vander haestichede ziec wert...’

Ziec zijn vander haestegher ziecte wil niet zeggen Etre saisi subitement par la maladie, zooals er vertaald werd:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. d'Ypres, II, 525: ‘Ende als zulcke persoonen zieck gheweest hadden van der haestegher ziecte... Dat den voornoemden persoon, zieck wesende van de haestechede...’ (1547.)

463. - Gote.

De bijzondere beteekenis van Onderaardsch afvoerkanaal, waarover in het Ndl. Wdb., v^o Goot, V^de deel, kol. 422, en bij Verdam, v^o Gote, gesproken is, wordt door den tekst hieronder duidelijk bevestigd: Waterloop ofte gote luidt het aldaar. Men zie overigens in ons Gloss. Inv. Bruges, v^o Ghote, onder Ressoit, blz. 311, kol. 2.

Staatsarchief te Brugge, Register n^r 2948 of Rekening ‘der prochie van Eessene’ van 1656-1657, fol. 7: ‘Betaelt an Mahieu Geeraert. matsenaere van synen stylle, over sesthien daeghen dienst voor de prochie bij hem gedaen soo int leggen van de goten tot suéren van twater onder de calsyde als ande prochiehuysen, blyckende by ordonnantie... de somme van xvj lb. vj s. par.’

Fol. 6 v^o: ‘Betaelt an Jan Begghe, causiemaecker, over te causien over de twee waterloopen ofte goten loopende onder de causyde van Eessene...’

[p. 215]

464. - Bewaeren de ghetyden.

In de oorkonde, waaraan de tekst hieronder is ontleend, is er spraak van het vieren, in de Onze-Lieve-Vrouwkerk te Brugge, ‘alle jaere eeuwelycke gheduerende’, van ‘eene scoone ende solempneele feeste ten love ende waerdichede van den lieven ende helighen vriendinnen Gods den XI^m maeghden, telckent up den xxjⁿ dach van October’. Den ‘ghemeenen gheselscepe van den chore’ van deze kerk, werden zekere sommen toegekend voor het bijwonen der ‘eersten vesperen van der zelver voorseyde feeste’, en vervolgens ‘te mettentyden.... te primetyden.... te tierce, sexte, none ende ter eerster ende tweester complie...’ alsmede ‘ter hooftmesse van der voorseyde feeste...’. Welnu, men betaalde een som van 11 schellingen aan den ‘canonic celebrant’ die de hoogmis doen zou ‘ende bewaeren alle de ghetyden van de voorseyde feeste’, d.w.z. al de getijden hierboven waarnemen zou, of zorgen ‘pour le furnissement et accomplissement des messes... et autres choses dessusdiz’ (op. ut. infra, blz. 24, in eene akte van 1494). Men vergelijke bij Verdam, met Bewaren 11.

J. Gailliard, Inscr. N.-D., blz. 352, kol. 1 . ‘...Den canonic celebrant, die de voorseyde hoofmesse doen zal ende bewaeren alle de ghetyden binnen den voorseyden choore van de voorseyde feeste, xj scellinghen parisise...’ (14 Oct. 1496.)

465. - Sine handen vervullen.

Iemand Sine handen vervullen is Hem waarborg geven, of liever: Hem voldoening geven, Hem het verschuldigde uitkeeren, betalen. Men zie ons Gloss. à l'Invent, Archiv. Bruges, v^o Hant vervullen, alsook bij J. Verdam, v^o Hant, kol. 93, en Hantvullinge, kol. 141, - Uit hoofde van achterstel van rente, wordt zeker goed aangeslagen, edoch de beslaglegger kan daarop de gewenschte waarborg niet treffen:

Archief Onze-Lieve-Vrouwkerk te Brugge, Charters, voorloopig n^r 334: ‘Ende hi seide, dat si daer up die aervachtichede, daer up dat se (de renten) beset sijn, niet so vele ne vonden, dat men hem sine handen vervullen mochte...’ (Akte van 4 Maart 1348.)

Handvullinghe hebben uit den tekst hieronder, beteekent met het oog op goederen daar iemand, uit hoofde van schuld, heeft beslag op gelegd: Uit bedoelde goederen genoeg kunnen

[p. 216]

maken om voldoening van de hem verschuldigde som te verkrijgen. Zoodus: indien Pauwel Jans, ontvanger der abdis van Hemelsdale, deze ooit ten achteren is, belooft hij zich gevangen te geven en doet hij desnoods afstand van zijn bezittingen, om deze te laten verkoopen totdat de abdis ‘handvullinghe’ hebbe van hetgene haar toekomt:

C.C. et F.V. (Ch. Carton en F. van de Putte), Chronique Abbaye Hemelsdaele, blz. 56: ‘Pauwels Jans... gheloofde... altyds te gane in vanghenessen... Ende dat meer es, op dat myne voorzeyde vrouwe (dabedesse... van Hemeldale) liever hadde zyn goed danne zynen persoen, dat zoe of huer voorzeyde bode sal moghen gaen metter heeren ende met scepenen t' zynen goede ende doen vercoopen vanden ghereesten tot dat zoe hebbe handvullinghe vanden voorzeyden reste...’ (1475.)

Variante, Handvervullinghe, in de uitdrukking, Handvervullinghe nemen, met de beteekenis Waarborg nemen:

Op. cit., blz. 54 ‘Bi virtute vande welken (letteren van commissien)... bevel heift ghedaen ghezyn.., den voorseyden Jan vander Tannerie, dat hy stappans... betaelde denzelven religieusen, de voorseyde somme van Ixxvij livers... Ten welken bevelen hy hem opposerde, ende mids ziere opposicie, naerdien dat Diedric vander Leye, sergant ende stedehoudre van den bailliu van Brugghe, int ambocht van Vlergelo, executeur van onzen voorseyden letteren, handvervullinghe ghenomen hadde vander voorseyde somme..., dachveerdende den zelven Jan vander Tannerie te comparerene voor ons (hooftredenaers... te Rvssele)...’ (1443.)

466. - Leeren an...

‘Carstiaen Provezyn’, van Brugge, schenkt bij uitersten wil aan ‘Jorys Tanken, sinen wive ende zinen kinderen, twintich sceleghe groter tornoise’; ‘dies’ scheldt hij kwijt al wat deze hem verder schuldig was, om al het goede dat hij van zijn vader geleerd heeft:

J. Gailliard, Inscr. N.-D., blz. 256, kol. 2, ‘Ende dies so scelde ic hem quite al dat hi mi sculdich was ende es, omme die grote duecht die ic leerde an sinen vader, wiens ziele met God syn moete ende alle zielen’. (1348.)

Leeren an iemand... komt overeen met het Fr. Apprendre de (Acquérir des connaissances). Eenige voorbeelden bij Verdam, IV, kol. 385-386: ‘Hebdi gheleert an uwen oom dus lieghen ... Als ghi an desen man moocht leren...’.

Edw. Gailliard.