Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1921

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
434. - Ghevolch in wapenen.

Die uitdrukking wijst op de Verplichting voor zekere steden, - nl. zooals hieronder voor de steden en kasselrijen die aan de stad Gent onderhoorig waren, - hun hoofdstad, wanneer die te velde trok, ‘in wapenen te volghene’, d.w.z. zich bij de manschappen door haar ten oorloge uitgerust te vervoegen:

D. Berten, Cout. du Vieuxbourg de Gand, Introd., blz. 628: ‘Hier dient oock gheweten..., dat men bevint dat seker ouden transport ghemaect was ontrent den jaere 1322..., daer by gheseyt was dat de steden ende casselryen van den Ghendtschen quartiere, als Doudeborch, Cortrycke..., ghestelt waeren te contribueerne met die van Ghendt ende hemlieden te volghene in wapenen. Item. uut den welcken ende (te lezen: es?) ghemerckt dat dit wort ofte clausule ouden transport innehoudt ende beteeckent tvornomde ghevolch in wapenen van de ghuenen die daer anne cleven’. (‘Thesis’ der stad Gent.) (1537.)

[p. 32]

Voor de ‘smale steden’ van Brugge luidde dit Volghen ten oorloghe: ‘Hoe de smale steden van ouden tiden... sculdich ziin te volghene der stede van Brucghe ten oorloghen’ (L. Gilliodts-van Severen, Inv. Arch. Bruges, IV, 280-283, in een stuk van na 1310); Fr. Sivir (suivre) en host: ‘Que toutes les fois que no gent .... de Bruges voisent en host... ke cil dou Franc... et cil des petites villes... doivent sivir et venir avec eaux piet à piet...’ (Id., op. cit., IV, 297, in brieven van 1305.)

435. - Deur (door) Reden dat.

Deze uitdrukking is hetzelfde als Wvl. Door (deur) dat (De Bo) = Om reden dat, Omdat, Aangezien, Vermits, Dewijl. - Er was oorlog in Vlaanderen en de stedelijke besturen konden zich moeilijk het noodige geld verschaffen; de stad Gistel, die door een vijandelijk leger bezet was, moest dan ook een harer meest welstellende burgers om geld verzoeken:

Staatsarchief te Brugge, Register n^r 3129 of Rekening ‘vande prochie van Ghistele’, van 1659-1660, fol. 21 v^o: ‘ Betaelt anden selven de Pape de somme van... over een schoonicheijt an hem de Pape toegheleijt by dese prochie boven den interest van sijn voornoomde gheadvancheerde pennijnghen, deur reden dat men in gheen ander plecken gheen penninghe anders conde crijghen.’

436. - Helpen met trachten...

Helpen met het werkwoord trachten verbonden, komt in den onderstaanden tekst voor met de bedoeling Aan iets helpen, Aan iets behulpzaam de hand leenen (opdat het ten uitvoer gebracht worde): iemand, die zijn testament gemaakt heeft, verzoekt zekere personen, dat zij kennis nemen van zijn uitersten wil en er zorg voor dragen dat men dien eerbiedige, met andere woorden ‘helpen met trachten dat (= dat het) ghetrauwelike ghehouden zij’:

Archief der O.-L.-Vrouwkerk te Brugge, Charters, voorloopig n^r 326, akte van 4 Februari 1346: ‘Dat zielieden... lesen dit mijn vooroghene testament van beghinsele ten endsele ende helpen met trachten dat ghetrauwelike ghehouden zij...’

Edw. Gailliard.