Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1920

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
406. - Met duertrecter loosheden.

Duertrect = Doortrokken (Wvl. Deurtrokken), is het zelfde als Doortrapt, Doorslepen. Zie bij De Bo: Hij is doortrokken in de boosheid, in verraderij, in bedriegerij. Vgl. met Doretrecken, bij Verdam = Vervuld van.

Staatsarchief te Brugge, Fonds van het Proostsche van Brugge, Register n^r 828, of ‘Ferieboek’ van 1467-1473, fol. cx... ‘... Ne waer ne was niet dan omme den knecht (= den jongen man) te bedrieghene met quader duertrecter loosheden ende anders niet...’

407. - An enen in evele willen zijn.

Pieter de Beste had, den 3 April 1486, Godevart Plasman bedreigd met ‘gheslepene wapene, daer mede (hij) up hem stac ende an hem was in evelen wille’. Vandaar proces. (L. Gilliodtsvan Severen, Mémoriaux de Bruges, I, 35.) An enen in evelen wille zyn = Hem kwaad willen (het b.v. op zijn leven gemunt hebben).

[p. 859]

408. - Beschrijven, beschrijfven.

Beteekent Schriftelijk bijeenroepen, Fr. Convoquer. Te vergelijken met Beschrijven, bij De Bo: Brieven zenden naar de liefhebbers, om ze uit te noodigen naar een gaaischieting, enz. Zie Verdam, Bescriven 6^o, en Wdb. Ned. Taal. Beschrijven 4^o.

D. Berten, Cout. Vieuxbourg Gand, Introd., blz. 522: ‘In voldoenynghe van denwelcken, is gheresolveert te beschryven de subalterne, die men ghewone is te beschrijfven, ten fyne elck oversende eene liste van...’ (1671.)

Id., id., Introd., blz. 522: ‘Ende om te voldoen an het leste membre raeckende de leenrechten, is gheresolveert te beschrijfven eenighe vande principaelste leenhoven... om...’ (1671.)

Vandaar Beschryvynghe, Bescryvinghe:

Id., id., Introd., blz. 521: ‘Syn ghedeputeert omme te besoigneren ende voldoene ter bescryvinghe van myne heeren...’ (1596.)

Blz. 524: ‘Is gheresolveert, alsoo de beschryvynghe is ghedaen om te voldoen ande briefven van...’ (1672.)

Vgl. bij De Bo, en Wdb. Ned. Taal, Beschrijf, enz.

409. Te bande houden.

Een hond te bande houden is hetzelfde als Fr. Mettre à la chaîne. Zie Wdb. der Ned. Taal, v^o Band, II, kol. 952: In Zuid-Nederland nog thans in toepassing op een ketting waaraan een dier vastligt, met twee voorbeelden van Op den band liggen, spr. van een hond. De tekst luidt:

Staatsarchief te Brugge, n^r 11554 of Rekening ‘van Onser Vrauwen kercke in Ardenburch’ van 1569-1570, fol. xlvij: ‘Cornelis Cabls, over doudenesse vanden kercke grooten hondt den cost te gheven ende bij daeghe te bande houdende...’

Er is hier spraak van het houden van zekeren ‘grooten hond’, waarmede 's avonds in de kerk werd rondgegaan, om te zien of er soms geen verraad was, of er geen dieven in verscholen zaten. Zulke honden worden thans nog bijzonder tot dezen dienst afgericht en loopen alle hoeken en kanten af, ja zelfs zoeken in de biechtstoelen en klimmen den predikstoel op, om hun bewakingswerk te verrichten.

[p. 860]

410. - Afzitten.

Spr. van een ruiter, Afstijgen (van zijn paard). Het tegenovergestelde van Upzitten (Opzitten). Zie Wdb. Nederl. Taal, v^o Afzitten. In den tekst hieronder is er spraak van verplichtingen van een leenhouder jegens zijn heer:

Staatsarchief te Brugge, Charters, Fonds Iperen, oud n^r 3465, voorloopig blauw n^r 401, in eene akte van 26 December 1551: ‘Staende ten reliefve vander bester vroome ende ten dienste van tpaert te houdene van zynen heere, vpde drie nataldaeghen, ten afzittene ende vpzittene ende dat gheduerende den tydt datmen te Wytschate de hoochmesse doet...’

411. - Breedere raed.

Breedere raed beteekent Nadere raad (Omstandigere raad), of Nadere inlichtingen, tot 't strijken van een vonnis:

D. Berten, Cout. Vieuxbourg Gand, blz. 543: ‘Dan den voorman zecht recht ofte hy begheert raedt met zynen medemannen, ende in zulcken ghevalle van breederen raede, zoo doet men partyen vertrecken uuten vierschaere, ende daernaer wederom binnen gheroepen zynde, dan zecht den bailliu..., zecht daeraf recht...’ (2^de helft XVI^e eeuw.)

412. - Beleed (Beleid).

Beteekent Leiding, Bestuur; Fr. Administration, Conduite:

Staatsarchief te Brugge, Register n^r 12358 of Rekening ‘vande kercke van Jabbeke’ van 1580-1581, fol. xv: ‘... by ordonnantie van mijn heeren den commissarissen ten beleede vande gheestelicke ghoedijnghe...’

413. - Baeckege.

Is hetzelfde als Bakkerin, Bakster; Fr. Boulangère. Over den uitgang -ege, om van werkwoorden naamwoorden te maken van vrouwen, zie men bij De Bo, -ege.

Staatsarchief te Brugge, Register n^r 12358 of Rekening ‘vande kercke van Jabbeke’ van 1621-1622, fol. 35: ‘Item betaelt ande vidua van Jan Saergant, baeckege, over de leverynghe van broodt tot twee jaergetyden...’

Edw. Gailliard,