Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1919

[p. 325]

De brief van abt Othelboldus aan gravin Otgiva van Vlaanderen,
door Prof. Jos. Mansion.

In het Neue Archiv der Gesellschaft für altere deutsche Geschichtskunde (VIII [1883], blz. 369-374), heeft Wattenbach een brief van abt Othelboldus van S. Baafs te Gent aan gravin Otgiva, vrouw van Boudewijn IV, uitvoerig meegedeeld. Zijn tekst berust op een afschrift door J. Heller vervaardigd naar Cod. 439 saec. XIV, fol. 152 155 der Universiteitsboekerij te Gent Uit Van Lokeren, Histoire de l'abbaye de S. Bavon, 2^e partie, blz. 2, wist de Duitsche geleerde dat een andere tekst van denzelfden brief op het Rijksarchief der provincie Oost-Vlaanderen berustte, maar hij achtte het niet overbodig den brief uit te geven daar hij tot nog toe, afgezien van den afdruk bij Miraeus nog niet in druk verschenen was. Tevens zet Wattenbach de ‘einheimischen Gelehrten’ aan, het origineel op te sporen en het met zijn tekst te vergelijken. Welnu, Othelbold's brief was reeds lang gedrukt vóor het jaar 1883, en wel in de verzameling waar hij het natuurlijkst te zoeken was, namelijk in den Cartulaire de S. Bavon à Gand van Serrure (n^r 12, blz. 16-19). Hij draagt er den titel: Lettre d'Othelbold abbé de S. Bavon à Otgive, femme du comte Baudouin IV, dans laquelte, d'après les ordres de cette princesse, il fait l'énumération des saints dont les corps reposaient dans l'abbave, ainsi que celle des différents biens que le monastère possédait à cette époque ou de ceux que lui avaient élé enlevés. De tekst van Serrure is veel zuiverder dan bij Wattenbach daar hij blijkbaar het handschrift van het Rijksarchief gebruikt heeft. Hij zelf zegt ‘d'après une copie du XI^e siècle’ (blz. 19). Welnu het door Van Lokeren besproken handschrift (het draagt nu nog op de keerzijde de signatuur: casse 4 n^o 3, n^o 60, door Van Lokeren aangegeven), is zeker het zelfde als

[p. 326]

deze ‘copie ancienne’. Dit blijkt uit de vergelijking van Serrure's tekst met dien van het handschrift en het geschrift is wel dat van de XI^e eeuw. De heer Vlamynck, bijgevoegd Rijksarchivaris, die het stuk met mij heeft ingezien, was ook de meening toegedaan dat die ‘copie ancienne’ tot de XI^e eeuw behoort.

De Duitsche geleerde had dus het uitgeven van zijn bedorven tekst kunnen achterlaten, te meer daar de meeste varianten die hij oplevert, reeds bij Serrure in nota aangegeven zijn. De plaatsnamen bij Wattenbach zijn vooral mishandeld geworden:

zoo	Aldengem	Serr. wordt	Aidengem
	Bruggecine		Bruggecme
	Holtauua		Holtanna
	Crainham		Cramham, enz.

Ik achtte het vooral noodig op den oudsten tekst van den brief opmerkzaam te maken, omdat de voortreffelijke bibliografie van Fris (Bibliographie de l'histoire de Gand au moyen âge, blz. 56) alleen naar Wattenbach verwijst zonder van de uitgaaf van Serrure te gewagen. Van der Essen (les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, blz. 359, n. 5) vermeldt den brief van Othelboldus maar hij verwijst alleen naar Miraeus. Dit wil niet zeggen dat de tekst van Serrure onbekend zou gebleven zijn. Zoo vind ik hem meermaals door Van der Kindere in zijne Histoire de la formation territoriale aangehaald. Het scheen mij evenwel niet overbodig aan het bestaan van de uitgave van den echten tekst te herinneren.

De publicatie van Wattenbach is niet heel en al nutteloos geweest. Achter den brief van Othelbold volgt in zijn handschrift een Breviarium de thesauro sancti Bavonis, verder deelt hij meê een brief van Andreas van S. Pancratius te Rome aan abt Odwinus (anno 985) waarbij hij het zenden van reliquieën aankondigt. Deze twee stukken, die bij Serrure ontbreken, vormen een volledigen inventaris van den schat en van de reliquieën der abdij in het jaar 1080, ten tijde van abt Wichmannus die aan het einde van het laatste stuk gezegd is de reliquieën en den schat in istud scrinium overgebracht te hebben.