Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1912

[p. 731]

Kleine verscheidenheden.

113. - Hem (zich) te wette legghen, - of sinen lechame te wette legghen en sinen lechame in de vanghenesse legghen.

Al was 't dat een burger van Iperen, die eenige misdaad in de Kasselrij gepleegd had, aldaar ‘utegheven’ was⁽¹⁾, of aldaar uit dien hoofde, in rechten was vervolgd, - toch mocht hij ‘Sinen lechame te wette legghen’ te Iperen, d.w.z. Zich op de wet van Iperen verlaten, Zich aan de beslissing, aan het rechterlijk oordeel van de wet dier stad overlaten, Fr. S'en remettre au jugement de...:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. d'Ypres, II, 239: ‘Item, al wart so, dat eenich portere van Ypre bedraghen worde in de caselrie van Ypre, ende wetteleke uteghegheven, dat hi sinen lechame t'Ypre te wette legghen mochte, up de conditie hiernaer bescreven...’ (Omstreeks 1383.)

Hij was echter verplicht ‘Sinen lechame in de vanghenesse te legghen’, d.i. Zich gevangen geven, Fr. Se constituer prisonnier:

Op. cit., II. 239: ‘Aleerst, so wat portere van Ypre ghevollecht worde te wette buten in de caselrie van den live, van faite ghedaen up wetachteghe lieden, dar hi onghehacht af quame binder stede, ende hem tYpre te wette legghen wilde, dat hi sinen lechame in de vanghenesse legghen moet, omme wet van der steide te ghebeidene van dien faite. Ende eest so dat men 't stic up hem en waer doen mach⁽²⁾ vor scepenen van Ypre..’ (Omstreeks 1383.)

(1) Utegheven is In rechten vervolgen:
Id., op. cit., II, 238: ‘Ende es te wetene dat men de vorseide besouke sculdich es ter stede ute te ghevene, dar men se besit... (Omstreeks 1383.)
In een in het Fr. gesteld stuk, Donner hors et publier:
Id., op. cit., II, 262: ‘Et pour cause de ce, ledit bailli et les eschevins de la dicte seignourie avoient donné hors et publié, comme pourtrait en une franche vérité, tenue audit lieu, Clais Joye, bourgois de..., et icellui condemné en certaine amende civille, et, pour icelle avoir, avoient mis en saisine certains biens que ledit bourgois avoit en la dicte juridiction... (1403.)

(2) En waer doen is eene variante van Inwaers doen. Zie onze Keure van Hazebroek, II, 52-53 en IV, 125-126.

[p. 732]

Fr., Mettre son corps prisonnier:

Op. cit., II, 250: ‘Mais il n'avoit point d'argent pour paier ladicte amende et, s'il lui plaisoit, il metteroit voulentiers son corps prisonnier. Et lors le dit bailli lui respondi qu'il yroit tenir prison...’ (1401.)

114. - Tusschengaen en tusschengaere.

Met het oog op vechterijen tusschen dronken lieden b.v., wijst Tusschengaen op de daad vanwege iemand, zich tusschen de vechtenden te stellen, om ze te scheiden, of van elkander te verwijderen: Int ghfsceet gaen luidt dit in den tekst hieronder⁽¹⁾; Fr. s'entremettie (pour les accorder), s'interposer (intervenir comme médiateur), Intervenir (dans un différend, dans une bataille, agir comme médiateur), pour séparer les combattants, les adversaires. - De Tusschengaere, of ‘Tusschengaenre’, d.i. ‘Tusschengaander’⁽²⁾ of ‘Tusschenganger’, is Hij die b.v. in een gevecht tusschenkomt, met het doel de vechters tot bedaren te brengen of door zijn toedoen een einde aan de vechterij te maken. De tekst volgt:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. Salle et Châtellenie d'Ypres, I, 332: ‘Van yemende te quetsen van tusschen gaen. Item, zo waer twist of ghevecht gheviele, ende yement, omme quets ende grief te bescuddene, int ghesceet ghinghe, der eenre noch der ander partie niet bestaende van zibben, ende die tusschen gaere quets ontfinghe van eenighen van den voorseide twisters, van tusschen gaene, ende daer in wettelike ghehouden ware, dat ware up de boete van x lb. p.... ende beteringhe te doene den quetsten⁽³⁾ ter ordenanche van den heere ende van der wet, up dat hy niet ne storve. Ende waert dat hy storve...’ (Keure van 1429.)

Edw. Gailliard.

(1) Een ander voorbeeld bij Verdam, v^o Gesceit.

(2) In West-Vlaanderen, te Brugge o.a., is een woord Gaander gekend, met de beteekenis van het Fr. Marcheur (celui qui peut marcher beaucoup sans se fatiguer): Hij is een goede gaander (bon marcheur).

(3) Queste = Gekwetste; Fr. Blessé.