Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1911

[p. 94]

Lijkrede gehouden bij de lijkplechtigheid van den heer Jan Broeckaert, werkend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie, door den heer Is. Teirlinck.

Mijne Heeren,

Als Bestuurder der Koninklijke Vlaamsche Academie werd mij de bedroevende taak opgelegd hier een woord van dankbare hulde te wijden aan de nagedachtenis van ons dierbaar medelid Jan Broeckaert, en tevens aan zijne geliefde echtgenoote die gedurende zoovele jaren met hem wel en wee gedeeld heeft, en thans als een echte Mater dolorosa overblijft, en aan zijne treurende kinderen den in rouw gehulden groet en het diepe medelijden van al de leden onzer Academie over te brengen.

Reeds het tweede jaar van het bestaan onzer Instelling, nl. in 1887, werd Broeckaert tot briefwisselend lid en het daaropvolgende jaar, in vervanging van Dr. Nolet de Brauwere van Steeland, tot werkend lid verkozen.

En deze keuze was in der waarheid gansch gewettigd: want Jan Broeckaert was niet alleen een zeer verdienstelijk Vlaamsch schrijver, een overtuigd Vlaamsch strijder, maar ook een eerbiedwaardig man, met helderen geest en gouden hart.

Dit gouden hart straalde langs zijne goedige, zachte oogen naar buiten en dwong de warmste sympathie af bij al wie hem naderde. Ik zie hem nog vóór mij staan, mager en slank en blijkbaar gezond, niettegenstaande zijn 73-jarigen ouderdom, met den schoonen kop onder het grijze volle haar dat nog opkrullen wilde, met de fijne lippen waarvan de bovenste door den knevel lichtjes was overschaduwd, met de nette, omlijstende bakkebaarden, tusschen dewelke het klare, denkende voorhoofd glom. Ik zie hem nog vooruitkomen, rustig en vredig glimlachend, met

[p. 95]

de handen uitgestoken, alle beide, die hij schonk hartelijk, rechtzinnig, gansch met zijn goed en gouden hart.

En hoe helder zonnig was de geest die in dien vriendelijken kop schuilde, en er nadacht, en er werkte en schiep! De zedigheid, hem als aangeboren, verschuchterde hem en belette hem in onze vergaderingen dikwijls het woord te voeren. Doch toen de geleerde man sprak, luisterde men met eerbied en achting. Jan Broeckaert was vooral een werker, niet met het woord, maar met de pen.

En wat heeft deze self made man - want deze titel komt aan dit volkskind ten volle toe - met die vlugge, gemakkelijke pen niet al voortgebracht? Veel, zeer veel - want werkzaam en onvermoetbaar als weinigen zijn, voerde hij in zijn schild de leus: rust roest! Hij rustte niet; hij kon alleenlijk rusten, toen een onverbiddelijke en onoverwinbare ziekte hem op het sterfbed wierp.

Ik kan hier alles niet opsommen wat zijn vruchtbare pen ons heeft geleverd: het zou te lang wezen! Slechts het belangrijkste wil ik vermelden.

Op het gebied der geschiedenis, dat hij met voorliefde en buitengewone bevoegdheid bewandelde, noem ik:

De Geschiedenis van zijn geliefd geboortedorp Wetteren; zijn schets van Overmeire en Uitbergen; zijn studie over de Dendermondsche drukpers; zijn cartularium van het Dendermondsche Begijnhof; en met Fr. De Potter die hem lange jaren wakker ter zijde stond, de merkwaardige verhandeling over den voormaligen en hedendaagschen toestand der gemeente Nazareth (door de Académie de Belgique bekroond); de biographie van Ant. Van Dyck en de geschiedenis van den Belgischen Boerenstand (alle beide door dezelfde Instelling insgelijks bekroond); en vooral de 45 boekdeelen (ieder van ruim 300 bladzijden) over de geschiedenis der gemeenten van Oost-Vlaanderen, een echt reuzenwerk dat met waardeering door de critici werd bejegend.

Broeckaert hield zich ook met letterkunde en taalkunde bezig. Zuiver bellettristisch zijn: zijn bekroond gedicht, De Volkstaal, en een historisch tooneelstuk, De Wonderlijke Bekeeringe van Albine. Zijn Bastaardwoordenboek werd door de Vlaamsche Academie uitgegeven, evenals de Rederijkersgedichten uit de XVI^e eeuw. Een hagiographisch gedicht uit de XVIII^e eeuw, De Martelie van den H. Hilduardus, verscheen te Dendermonde.

[p. 96]

In den schoot der Koninklijke Vlaamsche Academie, was Jan Broeckaert eveneens de stille, werkzame man: hij werkte er als eenvoudig lid der Taalkamer, als lid en als ondervoorzitter der Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde, als secretaris der Commissie voor Geschiedenis, emdelijk als Bestuurder der Academie. Hij hield er talrijke en merkwaardige voordrachten over schilder Jan-Erasmus Quellin, dichter Marten Bruynincx, dichteres Elisabeth van den Hove, over oude Liedjeszangers, over den Spellingsoorlog en andere meer

Doch het werk, waarvoor hij bij alle oprechte Vlamingen zal gezegend blijven, is de Bibliographie van den Vlaamschen Taalstrijd, die hij met het ijverige en moedige Academielid Th. Coopman, op touw heeft gezet. Een echt reusachtig standaardwerk - acht boekdeelen, elk van ruim 400 bladzijden, zijn reeds verschenen - dat hij helaas! niet voltooid zal zien, doch dat de Vlamingen zal steunen en aanmoedigen in hun heiligen strijd voor vrijheid, recht en gelijkheid!

Broeckaert was een Vlaming uit den heele - van hart en van ziel! Deze door en door bezadigde, bedaarde, vredelievende man kon vol gloed en verontwaardiging opspringen, daar waar het de verdediging onzer taalrechten gold. Broeckaert was Vlaming door geboorte en door overtuiging! Deze dappere Vlaamsche strijder begreep dat het eenige doelmatige middel tot ontvoogding, verheffing van den Vlaamschen stam, de Vlaamsche taal moet zijn. En daarom, om zijn onverpoosde Vlaamsche werkzaamheid op het gebied der geschiedenis en taal- en letterkunde, om zijn Vlaamsche gedachten en zijn onomstootbare Vlaamsche princiepen, zal zijn aandenken als dat van een weldoener van het volk bij ons bewaard en gezegend blijven.

Een groot dichter heeft gezegd: de dooden rijden snel, zij worden gauw vergeten - doch voor Broeckaert zal het niet de waarheid zijn: ik durf verklaren - en het is in mijn innige overtuiging - dat de Koninklijke Vlaamsche Academie haar geacht en geëerd medelid immer dankbaar zal gedenken, en dat zijn Wetteren en zijn Dendermonde, en zijn Vlaanderen die hij zoo hartstochtelijk liefhad, hem evenmin zullen vergeten.

Goede vriend Broeckaert, gij moogt thans in zaligen vrede rusten; want uw gedachtenis zal in Vlaanderen in der eeuwigheid blijven voortbestaan!