Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1910

[p. 975]

Lijkrede uitgesproken bij de lijkplechtigheid van den Z.E.H. Kanunnik Dr. H. Claeys
Werkend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie,
door Prof. Ad. de Ceuleneer.

Mijne Heeren,

Als Bestuurder der Koninklijke Vlaamsche Academie wordt mij de droevige plicht opgelegd een laatste hulde te brengen aan ons betreurd medelid, den Z.E.H. Kanunnik Dr. Hendrik Claeys.

De hooggewaardeerde afgestorvene, die ons, na eene langdurige ziekte, ontrukt wordt, was een man met echt dichterlijke gevoelens bezield, een begeesterd en alom gevierd redenaar, een letterkundige met een uitstekend talent begaafd. In alles wat uit zijne talentvolle pen vloeide kwamen altoos klaar te voorschijn zijne diepe christene overtuigingen en zijne onverschrokkene verkleefdheid aan de taal van het Vlaamsche Volk.

Van zijne jongste jaren af droeg Claeys reeds den stempel zijner veelbelovende letterkundige bekwaamheid en kon men de hooge waarde zijner latere gewrochten voorzien. De jongeling, had nog zijn vijftienste jaar niet bereikt toen, in 1853, het Gentsch Genootschap Broedermin en Taalijver hem bekroonde voor een gedicht waarin hij het huwelijk bezong van den Hertog van Brabant met de Aartshertogin Maria-Hendrika. Prudens Van Duyse, - wiens honderdste geboortedag Claeys in 1904 in de Academie zoo luisterrijk herdacht, - bij het overhandigen van den uitgeloofden prijs, voorspelde aan den jeugdigen schrijver eene uitmuntende dichterlijke loopbaan en voorzag de lauweren die hij in de toekomst zou oogsten.

Gedurende zijne studiejaren te Leuven, was Claeys een der werkzaamste leden van Tijd en Vlijt; hij versterkte zich aldaar

[p. 976]

in zijne Vlaamsche gevoelens, las er menig gedicht voor en kwam in vriendelijke betrekkingen met ‘vader’ David.

Niettegenstaande zijne talrijke bezigheden als leeraar in het College van Oudenaarde en gedurende twintig jaar als professor van poësis in het Klein Seminarie van Sint-Nikolaas, alwaar Claeys aan de jonge lieden de liefde voor de moedertaal wist in te boezemen; - trots zijne ieverige toewijding als pastoor van Oostakker en daarna van Sint-Nikolaaskerk te Gent, vond hij tijd om letterkundige studiën te schrijven, voordrachten ten gunste der Vlaamsche Beweging te houden, en tallooze gedichten op te stellen.

Claeys was, bij uitmuntendheid, een gelegenheidsdichter. Geene godsdienstige plechtigheid of vaderlandsche gebeurtenis deed zich voor, zonder dat hij er eenen lierzang van toewijdde, waarvan meer dan een door Tinel werd getoonzet.

Met al zijne gedichten te verzamelen en uit te geven, - moge dit worden verwezenlijkt! - zou men eene dichterlijke geschiedenis samenvatten van het godsdienstig en politiek leven in ons Vlaanderen gedurende de vijftig laatste jaren. De afgestorvene muntte immers uit door den rijkdom zijner inbeelding en den schitterenden vorm zijner taal.

Claeys was ook een der meest gevierde onzer Vlaamsche redenaars. Niet enkel als kanselredenaar verwierf hij zich eene alombekende faam; maar ook, in openbare vergaderingen, bekwam hij grooten bijval. Zijne lijkrede van Conscience, den 30 September 1883 in Onze Lieve Vrouwkerk te Antwerpen, zal bij de schoonste redevoeringen van dien aard vermeld blijven; zijne aanspraak op het Vlaamsch Congres van Gent van 1891 is nog altoos in het geheugen van ons allen; en op het katholiek Congres van Mechelen van 1892 begeesterde hij, met zijn machtig en gloeiend woord, dusdanig zijne honderden toehoorders dat, na zijne slotrede, toejuichingen zonder einde aan de algemeene verrukking lucht gaven. Een wel verdiende zegepraal! Zijne stem was klaar en krachtig; de gedachten waren in eene welluidende taal uitgedrukt: Claeys voelde innig wat hij voordroeg en wist zijne gevoelens aan zijne toehoorders mede te deelen: zijn warm woord begeesterde hen.

Het verwonderde dan ook niemand te vernemen dat de Leuvensche Hoogeschool hem doctor honoris causa had uitgeroepen, dat de Koning hem tot ridder en later tot officier in

[p. 977]

zijn Orde benoemde. Voor het Staatsbestuur was het enkel de uitstekende verdiensten van den grooten dichter en van den beroemden redenaar erkennen, met Claeys onder de achttien eerste leden, bij het oprichten der Academie, aan te stellen. Hij was Bestuurder voor het jaar 1894 en lid der Commissie voor Nieuwere Taal en Letteren sedert hare inrichting in 1889. Wij rekenden hem onder onze werkzaamste en ieverigste leden. In talrijke vergaderingen nam hij een invloedrijk deel aan de beraadslagingen; hij stond de Academie bij met woord en daad om hare rechten te verdedigen en droeg het zijne bij, door wijzen raad, om de moeilijkheden en tegenkantingen te helpen overwinnen waar de jonge Instelling meê te kampen had. Heel en gansch aan de Academie toegewijd, heeft hij haar uitmuntende diensten bewezen. Wanneer, op zekeren dag een voorstel aan de Regeering moest gedaan worden, om de bevoegdheid der beide Koninklijke Academies te bepalen, maakte hij een merkwaardig versiag op, dat de algemeene goedkeuring der leden mede droeg.

Van zijne talrijke mededeelingen en lezingen zal ik hier enkel vermelden zijne voordracht over Jan van Ruusbroek's taal en stijl, een der kernachtigste en zaakrijkste studiën die over den beroemden mysticus werden geschreven, en zijne lezing over de Ziekte der Geleerden van Bilderdijk, eene hoogst fijne en scherpzinnige ontleding van dit wondere gedicht. Als, in 1896, Prins Albert de Academie met zijn bezoek vereerde, was het ook aan Claeys dat de Academie den last oplegde, om aan zijne Koninklijke Hoogheid een gedicht voor te dragen. Zijne uitstekende begaafdheid werd door ons allen hoog geschat en, door het rondborstige en openhartige zijner betrekkingen telde hij, in en buiten de Academie, niets dan vrienden.

Waarde Collega, ter gelegenheid uwer benoeming als lid der Academie werd u door het Davidsfonds en door een vriendenschaar van Vlaamsche strijders, den maandag 22 November 1886, een huldefeest aangeboden, als erkentenis van al het goede dat Gij voor het Vlaamsche Volk gesticht hadt. Dr. Lampaert, omringd van afgevaardigden van uw geboortedorp, bood U een prachtigen ruiker aan. Ik herinner mij nog de begeestering die U bezielde, en die Gij in gloeiende woorden vertolktet, bij het aanschouwen van die Zomergemsche bloemen, die U als een zinnebeeld van de geliefde geboorteplek toelachten, die U spraken van uwe jonge jaren, en U aan al het lieflijke van het verledene,

[p. 978]

aan ailes wat U het diepst aan het harte lag, zoo roerend kwamen herinneren. En nu, op het dorp waar uwe wiege stond, waar Gij in jeugd en deugd opgroeidet, in dien geliefden grond zult Gij rusten uwe eeuwige rust. Bloemen van Zomergem zullen uw graf versieren, beschaduwd door het kruis dat gij uw leven door godvruchtig hebt gediend, dat Gij U onverpoosd beïeverd hebt om het door het volk te doen beminnen. De groote gaven, U door God zoo mild geschonken, hebt Gij benuttigd om de leer van Christus te verkondigen, de jongelingen te onderwijzen, en aan het Vlaamsche Volk zijne taal te doen liefhebben en in eere houden. Uwe krachtige stem die luid en wijd, gedurende eene halve eeuw, weerklonk om al wat waar en goed, schoon en edel is te verspreiden en te verdedigen, zal in kerk noch in vergadering niet meer wergalmen; maar het goede zaad, dat Gij, in een door U vruchtbaar gemaakten grond, gezaaid hebt, zal voortdurend ontkiemen en gedijen. Het Volk zal getrouw blijven aan de edele gevoelens door U opgewekt en ontwikkeld; al meer om meer zal het uwe gouden raadgevingen naleven, en de taal handhaven, waar Gij zoo innig aan verkleefd waart.

De volledige zegepraal van ons ideaal hebt Gij niet beleefd; maar als de Vlamingen het hosanna van de volkomen zegepraal zullen mogen aanheffen, dan zullen zij niet vergeten wat Gij, door uwe onverpoosde pogingen daartoe hebt bijgedragen. Het dankbare Vlaamsche Volk blijft U steeds gedenken, en de Koninklijke Vlaamsche Academie zal nooit vergeten al wat zij U verschuldigd is, al wat Gij tot haren bloei hebt bewerkt.

Vaarwel, Eerwaarde Collega, dierbare vriend, Vaarwel. Tot weerziens in het ander leven!