Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1909

[p. 311]

Bestendige Commissie voor Nieuwere Taal- en Letterkunde.
De statistische methode in de plantkunde en hare toepassingen op de studie van den invloed der levensvoorwaarden door Dr. C. de Bruyker, praeparator aan de Gentsche Hoogeschool, als N^r 6 van het Van de Ven-Heremans-Fonds ter uitgave aangeboden.

Verslagen.

1^o) Verslag van den heer Prof. Dr. J. Mac Leod.

Dr. de Bruyker heeft op het gebied der wetenschap reeds goed werk verricht: verscheidene artikels van zijne hand zagen het licht en hadden het voorrecht ook in het buitenland belangstelling op te wekken. De verhandeling die hij ons thans ter uitgave aanbiedt werd bekroond in den Hoogeschool-wedstrijd (groep plantenkunde, 1908).

Op het gebied der wetenschappen die de levenlooze natuur bestudeeren (Natuurkunde, Scheikunde, enz.) wordt de quantitatieve methode sinds lang toegepast. De eigenschappen der onderzochte voorwerpen worden gemeten. Evenzoo worden de oorzaken en de gevolgen gemeten, en uit de vergelijking der gevonden grootheden kunnen natuurwetten afgeleid worden. Tot nog toe werd die methode veel minder toegepast op de studie der levende wezens en der levensverschijnselen. Hier staat immers een groote moeilijkheid het quantitatief onderzoek in den weg, nl. de veranderlijkheid: wordt eene eigenschap bij verscheidene individuen die tot dezelfde soort behooren, gemeten, zoo verschillen de gevonden waarden zeer dikwijls van het een individu tot het ander in die mate, dat de schijn ontstaat alsof hier volkomen regelloosheid heerschte.

Men heeft die moeilijkheid kunnen overwinnen door de toepassing der statistiek: aan Quetelet (geboren te Gent, 1805) komt de eer toe de grondlegger te zijn dier nieuwe methode, die men thans de biostatistiek noemt.

Daarenboven werd de vooruitgang der wetenschap in de aangeduide richting aanzienlijk bevorderd door het invoeren van

[p. 312]

het begrip der enkelvoudige of elementaire eigenschappen, dat vooral door de onderzoekingen van de Vries een hooge beteekenis heeft verkregen en door hem in vele gevallen op een zeer gelukkige wijze werd toegepast.

In het eerste deel van zijn werk (tot blz. 97 van het hs.) geeft Dr. de Bruyker eene uiteenzetting van de biostatistische methode, in verband met de theorie der enkelvoudige eigenschappen: dit is niet een eenvoudige compilatie, maar het werk van iemand die sedert jaren, door langdurige oorspronkelijke onderzoekingen, met het onderwerp volkomen vertrouwd is geworden.

Dikwijls hoort men met misprijzen over de statistische wetenschap spreken. Zeer waar is het, dat men op het gebied der statistiek erge dwalingen kan begaan, en dat men door statistische goocheltoeren aan onwaarheden den schijn der waarheid geven kan, hetgeen dikwijls werd gedaan, o.a. in politieke zaken. Dit neemt echter geenszins weg dat de statistiek, op eerlijke wijze en met de noodige bevoegdheid toegepast, een werktuig is tot het ontdekken van waarheden, die door geen ander middel kunnen ontdekt worden.

Bij het maken eener vermenigvuldiging is men aan fouten blootgesteld: dit is echter geen voldoende reden om de vermenigvuldiging te beschouwen als een goocheltoer met cijfers, en om de tabel van vermenigvuldiging voor een werktuig van bedrog te houden. Ongeveer evenzoo is het met de statistiek gesteld: wij hopen en vertrouwen dat de uiteenzetting van Dr. de Bruyker zal bijdragen om de ware beteekenis en de waarde der statistiek beter te leeren inzien.

In het tweede deel van zijn werk (blz. 98-242 van het hs.) handelt Schrijver over de toepassing der statistische methode op de studie van den invloed der levensvoorwaarden bij de planten. Hier wordt grootendeels over de persoonlijke onderzoekingen van den Schrijver gehandeld. Het geldt hier een gedeelte der wetenschap waarvan veel, zeer veel mag verwacht worden. Hoe langer hoe meer worden wij immers tot de meening gebracht dat elk levend wezen in hooge mate kneedbaar is, d.w.z. door uitwendige oorzaken diep kan gewijzigd worden, zoo diep, dat het soms den schijn heeft alsof een nieuwe soort was tot stand gekomen.

Het is echter niet voldoende dergelijke verschijnselen waar te nemen: ook hier dient gemeten te worden, ten einde het verband tusschen oorzaak en gevolg te kunnen ontdekken. Het

[p. 313]

werk van Dr. de Bruyker leert ons door talrijke voorbeelden op welke wijze dit kan geschieden.

Eindelijk volgt een uitgebreide bibliographie, en een zeker aantal afbeeldingen dienen tot verduidelijking van den tekst.

Wij stellen voor de verhandeling van Dr. de Bruyker, met de daarbij behoorende figuren, op te nemen in de reeks der werken door het Van de Ven-Heremans-Fonds uitgegeven.

J. Mac Leod.

2^o) Verslag van den heer Is. Teirlinck.

De eerste verslaggever, ons zeer bevoegd medelid Prof. Dr. J. Mac Leod maakt ons genoegzaam met de speciale verdiensten van de ons aangeboden verhandeling bekend. Ik mag dus zeer kort wezen. Het werk van Dr. de Bruyker is klaar en duidelijk, zeer belangrijk, behaaglijk, en ik beschouw het als een merkwaardige bijdrage voor de phytostatistiek. De uitgebreide bibliographische lijst bewijst - en daarover mogen wij wel een beetje fier zijn - hoe vlijtig en met welk goed gevolg de Nederlandsche botanici op het veld der mederne wetenschap werkzaam zijn: de gezamenlijke oogst gloort en het aandeel dat hun toekomt, is voorwaar niet gering. Het werk van Dr. de Bruyker verdient door de Academie te worden uitgegeven. Ik eindig met te vragen dat een uitvoerig alphabetisch register (dat bij het proefverbeteren kan vervaardigd worden) het werk moge volmaken.

Is. Teirlinck.

3^o) Verslag van den heer A. de Cock.

Ik acht het geheel overbodig aan de eerste twee verslagen nog iets toe te voegen, en ik zal er mij des te meer voor wachten, daar ik op het gebied der Biostatistiek onbevoegd ben. Het zij genoeg te zeggen dat ik, na kennismaking met de verhandeling van Dr. de Bruyker, en na lezing van de verslagen door de heeren Prof. Dr. J. Mac Leod en Is. Teirlinck daarover uitgebracht, volkomen overtuigd ben van de groote wetenschappelijke verdiensten van die verhandeling; evenals de voorgaande verslaggevers besluit ik derhalve dat de Kon. Vlaamsche Academie met de uitgave er van een zeer nuttig werk zal verrichten.

A. de Cock.