Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1909

[p. 282]

Kleine verscheidenheden.
XII.
Een ballinc verhaesten.

Deze ongewone uitdrukking wordt aangetroffen op fol. ij v^o-iij v^o van het ‘Bouck van memorien in Sinte Pieters Durp’, behoorende tot het archief der voormalige Abdij van Sint-Pieters bij Gent (Staatsarchief te Gent, Fonds dezer abdij, Reg. n^r 22), namelijk in het volgende stuk:

‘Memorie van eenen ballinc ghebannen vander heerlicheden van Sinte Pieters, de welcke daer achtere ghevanghen was te Nazarette ende daer ghejusticieert wart, niet jeghen staende dat myn heere van Sinte Pieters zynen ballinc, naer zyn privilegie, begheert hadde, ende vander restitutien wederomme ghedaen.’

De zaak was eigenlijk de volgende:

Op Palmenzondag van het jaar 1473, was zekere Pieter Cappe, door de mannen der Sint-Pietersabdij, voor een tijdstip van 50 jaar, op zijn lijf, uit het graafschap van Vlaanderen gebannen geweest. Pieter Cappe werd echter, den 5 December daarna, gevangen genomen te Nazareth, op de heerlijkheid van Niklaas van der Sickelen.

Zoodra de baljuw van Sint-Pieters dit vernomen had, vroeg hij dat men den gevangene in zijne handen zou overleveren.

Niklaas van der Sickelen beriep zich op het feit, dat Pieter Cappe reeds vroeger was gebannen geweest te Oudenaarde, en beweerde derhalve dat deze hem ‘toebehoorde’.

Desniettegenstaande verzocht de baljuw den gezegden heer van der Sickelen, den banneling niet te ‘verhaesten’, totdat het wel mocht blijken wie van hen beiden recht had. Niklaas van der Sickelen dreef nochtans de zaak door; hij deed Pieter Cappe onthoofden en liet zijn doode lichaaam op een rad stellen.

Dat was ons ‘verhaesten’.

De ‘Memorie’ luidt dienaangaande in dezer voege:

‘Anno xiiijc. liij. (1473), up den Pallemsondach, ten tijde van her Sijmon vander Muelene, proost, zoo wasser ghebannen eenen Pieter Cappe vichtich jaer van straetroef up zijn lijf.

Ende daer naer, den vijften van Decembre int zelve jaer, waert hij ghevanghen te Nazarette, up theerscip van Clays vander Sickelen.

[p. 283]

Dit commende ter kennessen vanden officiers vander keercken (van Sint-Pieters), was versocht bij Jan vander Scaghen, baliu van Sinte Pieters. mits de privilegen die de keercke heeft, zoo waer huerlieder ballinghen ghevanghen waren binnen Vlaenderen, datmen de die leveren zaude den dienaers vander keercken, up dat hij versocht waere van hemlieden.

Dwelck versouck hoorende, den voorseijden Claijs verantwoorde den voornoemden baliu van Sinte Pieters, dat hij wel wiste dat de keercke hooghelijck gheprivilegiert was, ende dat hij man van leene was vander voorseijde keercken, ende dat hij de zelve niet verminderen en wilde maer vermeerderen.

Ende daer up sciedt de baliu van hem.

Ende snavens ten voorseijden daghe verhoerde de baliu van Sinte Pieters, dat Clays track te Nazarette, ende vreesde dat Clays den voorseijden ballinc verhaesten zaude.

Zoo nam de voornoemde baliu van Sinte Pieters orconden ende eenen notaris, ende track te Nazarette ende vant daer den voorseijden Clays, ende in zulcker manieren als hij den ballinc versocht hadde te vooren, zoo versoocht hij hem noch eens, ter presencien van notaris ende ghetughen, met eenen vidimus vander privilegie de bannitis.

Waer uppe hij verhantwoorde ghelijc te vooren, ende dat hij verstaen hadde dat hij (Pieter Cappe) ballinc was van Vlaenderen huut der stede van Audenaerde, ende was eer ghebannen te Audenaerde dan te Sinte Pieters. Ende zeijde, dat hij hem daeromme toebehoerende was.

Dat hoorende, de baliu van Sinte Pieters bat hem, dat hij den ballinc niet verhaesten en zaude doet (sic) der tijt dat hij vander sake wel gheinformeert waerre ende dat hij verstaen mochte wie dat recht hadde.

Dwelcke de voorseijde Claijs beloofde. Ende daer up sciedt de baliu van hem ende quam te Ghendt waerdt ende ghaf dese saken mijnen heere van Sinte Pieters te kennenne. Ende meijnde wel de baliu dat Claijs den voorseijden ballinc niet verhaesten en zaude.

Non obstant der belooften dede binnen derden daghe Claijs den ballinc executeren ende deden onthoofden ende stellen up een rat...’

Vandaar proces voor den ‘groeten rade’ van Vlaanderen, ‘om Claeijs den voorseijden ballinc te doen restituerene’, en wél ‘realic ende feytelic, ghelijc dat hij daer te staene plachte, staec ende radt daer mede’. De abt van Sint-Pieters wint. Het doode lichaam - ‘corpus banniti’ - wordt overgebracht ‘ter plaetsen daer men ghecostumeert was vander keercken van Sinte Pieters te doene (sic, voor: recht te doene?). Dwelcke de huissier

[p. 284]

dede, ende vant een waghene ende voerde de selve persoone ghejusticieert ter plaetsen ghecostumeert’.

De ‘Memorie’ voegt hier ten slotte bij:

‘Ende in ghedinckenessen van dien, zayde de proost ghelt al daer’. Quid dat ‘Ghelt zayen’?

Edw. Gailliard.