Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1908

[p. 847]

Kleine verscheidenheden.
VII.
‘Schijn van oorloghen maken.’

Het Soldaatje spelen is vanouds bekend. Somwijlen neemt het echter een heel bijzonder karakter aan: hier te lande, zagen wij, b.v. tijdens den Transvaaloorlog, in stad en dorp, kinderen, in verschillende troepen verdeeld, - de Boeren en de Engelschen, - op de zonderlingste wijzen uitgedost en met allerlei kinderwapens uitgerust, zoogezegd tegen elkander te velde trekken. Het spel kon, hier en daar, wel eens heftig worden.

Welnu, zulk spelen heette vroeger te Brugge ‘Schijn van oorloghen maken’. Daar het tot erge misbruiken aanleiding gaf, werd het door schepenen streng verboden, op straffe namelijk voor de overtreders, ‘ghestelt te zyne inden Buerch’, d.i. op den Burg ten tooge⁽¹⁾, of ten toon gesteld te worden, te pronk te staan, of aan de kaak, aan de schandpaal gezet te worden. Wij lezen daaromtrent het volgende in een ‘hallegebod’ van 27 Augustus 1522:

Archief der stad Brugge, Fonds der Hallegeboden, Register van 1513-30, f^o iij^c xxix: ‘Voort hoe vte dien dat ter kennessen van mynen heeren vander wet ghecommen es, dat diversche kinderen ende jonghe knechten, binnen corten tyden herwaerts, hemlieden vervoordert hebben jn groote ghetalen ende jn twee hoopen te vergaderne ende jeghens elcanderen te rysene met banieren ende tromslaghen, stellende ele anderen dach ende velt omme te vechtene, makende also een schijn van oorloghen, contrarye den voorgheboden ten diverschen stonden alhier ghedaen, So eist dat, omme daer inne te voorsiene, men scerpelic verbied ende interdiceirdt elcken wie hy zy, also wel jonghe knechten als alle andre, van nu voord an eeneghe vergaderinghe te houdene, uprysinghe jeghens elc anderen te makene, nichtemeer met tromslaghen noch banieren dan anderssins

(1) Zie De Bo, Westvlaamsch Idioticon, op Toog.

[p. 848]

jn eenegher manieren, vp de peyne die ter contraryen dade openbaerlic ghestelt te zyne inden Euerch in exemple van allen anderen, ende bovendien upde boete van hondert ponden parisis, de welcke boete men scerpelie innen ende executeren zal upde vadre ende moedre, meestre ende vrauwe, daermede dat zulke kinderen of jonghe knechten wuenen zullen, zonder eenich verdrach ofte dissimulacie.’

De aandacht zij hier gevestigd op de onderstaande uitdrukkingen, welke in den tekst voorkomen:

‘Rysen jeghens elcanderen’, dat hetzelfde zijn zal als ‘Rencontreren’, uit den volgenden tekst; - ‘Elc anderen dach ende velt stellen’; - ‘Vergaderinge houden’ en ‘Uprysinghe jeghens elc anderen maken’, waardoor gewezen wordt op ‘Rencontre’, of op ‘Vergaderinghe of loopinghe achter strate houden ofte doen’, dat volgt:

In een hallegebod van 1ⁿ Juh 1544 (Archief der stad Brugge u.s., Register der Hallegeboden van 1542-53, fol 119 v^o), werd door de schepenen in dezer voege het verbod hierboven vernieuwd:

‘Voort, ute dien dat myn heeren vande wedt verstaen hebben ende ducchdelicke gheinformeert zyn dat diveerssche kinderen ende groote knechten hemlieden daghelicx vervoorderen achter strate te ghane met standaerden ofte vaentkins, ghestockt ende ghewapent, in divee ssche benden, ende elck anderen te rencontrenene ende bevechtene; datter ooc eeneghe in zulcken rencontren ghewont ende ghequetst zyn gheweest, daerute ghescepen ware groot grief te commene indiender niet inne voorzien en ware; So eyst dat myn heeren vander wet .. scerpelic verbieden elcken wie hy zy, alzo wel jonc als houdt, van nu voordan ceneghe vergaderinghe of loopinghe achter strate met eeneghe standaerden, vaentkins, stocken, wapenen of anderssins in eenegher manieren te houdene ofte doene, noch oock elck anderen te rencontrerene, te bevechtene, quetsene of andre grief te doene, in woorde noch in faicte, up de payne van openbaerlick ghegheesselt, ghebannen of anderssins criminelick ghecorrigiert te zyne ter discretie van scepenen.

Edw. Gailliard.