Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1908

Kleine verscheidenheden.
IV. ‘Travellieren’, ‘personage’ en ‘spelen’.

Het woord Travellieren is eene verbastering van het Fransche Travailler, Traveillier, Traveiller, enz., dat met debeteekenis Molester, Tourmenter, Tirailler, Violenter voorkomt, d.i. Plagen, Kwellen, enz. Men zie o.a bij La Curne de Sainte-Palaye, Diction, histor. de l'ancien langage françois, v^o Travailler, en in ons Gloss. à l'Invent, des Archives de Bruges, v^o Travelgieren, alwaar een Vlaamsche tekst met Travelgieren en een Fransche met Traveiller worden aangehaald. Bij Godefroy, Gloss., Molester, Tourmenter Importuner, Blesser.

Bedoeld woord Travellieren hebben wij aangetroffen in een ‘hallegebod’, den 2 Mei 1543 door schepenen

[p. 792]

der stad Brugge uitgevaardigd, waardoor, op straffe van geesseling of van verbanning, het verboden werd de ‘personnaigen ende spelen’ in de toen reeds zoo vermaarde Heilig Bloedprocessie te ‘travellierene ende molesteerne’.

De tekst luidt in dezer voege:

Archief der stad Brugge, Fonds der Hallegeboden, Register 1542-53, fol. 53: ‘Voort, ute dien dat myn heeren van der wet gheadverteirt zyn dat eeneghe quade knechten hemlieden vervoordert hebben, de jaerscharen voorleden. upden Heleghen Bloet dach, hemlieden te vindene inde gooten vanden huusen staende inde straten daer de voorseide processie lyt, ende aldaer de personagen, die inde zelve processie gaen ende spelen, te worpene met steenen, daerof dat eeneghe van hemlieden ghequest gheweist hebben, ende daer vute groot grief zoude moghen commen indiender niet inne voorzien en ware; So eist dat, omme daerinne te remedierene, men scerpelic ordonneert ende beveelt elcken wie hy zy hem dies te verdraghene, eleken scerpelic verbieden de) de voorseide processie. personnaigen ende spelen by eeneghen middele te travellierene ende molesteerne, up daerof openbaerlicke ghegheeselt, ghebannen of anderssins ghecorrigiert te zyne ter discretie van scepenen’

Voor de uitdrukkingen ‘Personagen die inde processie gaen ende spelen’ en ‘Personnaigen ende spelen’, uit den tekst hierboven, vergelijke men met ‘Spel van personnaige’, of ‘Bethooghyngh van historien in stomme personnagien’, in het Fransch ‘Jeu de personaige’, d.i. Représentation mystique, ou autre, mimée ‘en personnages de gens en vie lesquelx ne parlent point, ains ne font que le signe de la mistère’, uit ons Glossaire à l'Inventaire des Archives de Bruges. Andere bijzonderheden bij Dr. J. Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek, i.v. Personage en Personc 1^o. Bij La Curne de Sainte-Palaye, op. cit., i.v. Personnage, komen onder 4^o zeer belangrijke Fransche teksten voor.

Edw. Gailliard.