Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1908
(1908)– [tijdschrift] Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 769]
| |||||||||||||||||||||
Dient Het Nederlandsch noodeloos met bastaardwoorden doorspekt te zijn om als wetenschappelijke taal te kunnen doorgaan?
| |||||||||||||||||||||
[pagina 770]
| |||||||||||||||||||||
van Scheltema & Holkema, te Amsterdam. Stelt nochtans uwe gemoederen maar gerust. Wij zullen die uitgaven niet beschouwen uit het oogpunt van hare wetenschappelijke weerde als geneeskundige schriften: dat is hier de plaats niet, en daartoe zou overigens onze persoonlijke bevoegdheid bij verre na niet toereikend mogen genoemd worden. Laten wij ons dan maar op eenen stand plaatsen die ons meer eigen is, en bekijken wij het Amsterdamsch aankondigingsboekje - hetwelk, behalve den Inhoud, ook enkele Besprekingen van de werken opgeeft - alleenlijk in taalkundig opzicht, om ons een denkbeeld te kunnen maken van den toestand van het wetenschappelijk Nederlandsch bij onze Noorderburen.
Wij allen hebben hooren spreken, ja, hooren putten in de aarde klagen over taalbederf. Eenige jaren geleden regende het zoo maar gestadig en duchtig op de kappe van den Vlaming, ter oorzake van die talrijke gallicismen in zijne schrijftaal, en van die eeuwige toevlucht tot Fransch hulpbetoon in zijne omgangstaal. Dat is gegrond, die vitterij was niet onverdiend. Doch in dezen mogen de Vlamingen gedeeltelijke ontoerekenbaarheid pleiten, en de schuld leggen op den invloed van een stamouderlijk gebrek. Jaren, vele achtereenvolgende jaren heeft eene verkeerde opleiding bij ons het taalgevoel vermin- | |||||||||||||||||||||
[pagina 771]
| |||||||||||||||||||||
derd en verdoofd. In de plaats van hunne oude, onbedorvene, zuivere spraak, werd aan de opkomende geslachten een mengelmoes aangeleerd, noch Vlaamsch noch Fransch, met hetwelk zij het enkel zoo verre konden brengen, om, zelfs in de beschaafdste standen, op zijn fransch Vlaamsch, en op zijn vlaamsch Fransch te kennen. Hun Vlaamsch was geen Nederlandsch meer, en hun Fransch was ‘du Belge’. Die toestand is tegenwoordig eenigszins gebeterd, althans wat de geschrevene taal betreft; doch zoolang alhier eene beschaafde taal onder beschaafde lieden niet in eer zal geraken, zoolang ook zal onze omgangstaal mank gaan aan al hare oude en erfelijke gebreken. ***
Hier neemt de bekentenis van den Vlaming een einde, en hier begint eene beschuldigingsakte tegen den Hollander; want aan de overzijde van Moerdijk wordt ook, al is het op eene andere wijze, aan taalbederf gezondigd.
Hoe kunnen nu de Nederlanders, die van vader te kinde in hunne eigene taal worden geleerd en gewezen; die, al hebben zij onderscheidene taaleigens, toch eene gemeenschappelijke en beschaafde omgangstaal gebruiken, hoe kunnen zij van taalbederf beticht worden? De schuld ligt bij hen ook niet aan het volk, aan de spraakmakende gemeente, neen; het misbruik komt daar | |||||||||||||||||||||
[pagina 772]
| |||||||||||||||||||||
van hooger, want de meesters, de geleerden, de schrijvers van Nederlandsche geneeskundige werken - vermits wij ons voor het oogenblik inzonderheid met geneeskundige uitgaven bezig houden - hebben thans zulk eene verbasterde taal aangenomen, dat men zich waarlijk zou gaan afvragen of het verwijt niet gegrond is, dat het Nederlandsch zou ongeschikt zijn en onbekwaam om ooit tot eene wetenschappelijke taal te kunnen gedijen. De taal trouwens van die geneeskundigen, dat is me geen taal meer! Dat gelijkt meer op een rommelzoo van Nederlandsch en Fransch en Grieksch en Latijn. Is dat nu misschien naar den eisch en naar den fijnen smaak om zulk uitheemsch verglaassel te gebruiken? Is dat de eenige, de hoogfatsoenlijke wijze om de geneeskundige wetenschap voor te dragen? Hoe het ook zij, het valt niet te ontkennen dat die handelwijze reeds tot gewoonte is overgegaan, en dat de meeste geneesheeren zich te goeder trouw indenken dat er over hun vak niet anders dan in dergelijken onhebbelijken mismas kan gehandeld worden. Wanneer dat niet hunne overtuiging was, waarom staan zij dan zoo verbaasd als zij hooren dat geneeskundige zaken ook in het Nederlandsch kunnen besproken worden? Op het Xe Vlaamsch Geneeskundig Congres, te Brugge in het jaar 1906 gehouden, sprak Dr Vandenbulcke, van Veurne, over hetgeen een borstlijder gevoelt als men zijne ribbenkas beklopt. Dat | |||||||||||||||||||||
[pagina 773]
| |||||||||||||||||||||
een geneesheer zich van zijne eigene taal bediende om zulke hooge geleerdheid aan te durven, dit kwam aan den afgeveerdigde van het Nederlandsch Geneeskundig Tijdschrift, zoo zonderling voor, dat hij het feit in zijn verslag vermeldde, om aan de gansche Nederlandsche geneeskundige wereld bekend te maken hoe een Vlaamsch geneesheer ‘de subjectieve symptomen bij de percussie van den thorax van eenen patient’ vertaald had.
***
Maar verdere beschouwingen nu ter zijde gesteld!... Laat ons thans daadzaken aanhalen, die onze beweringen zullen goedmaken. Die daadzaken liggen voor het grijpen; doch, opdat wij van overdreven ijver niet zouden beticht worden, zullen wij ons vergenoegen met enkel en alleen het drukwerkje eens te doorbladeren, waarin eenige Nederlandsche geneeskundige uitgaven aangekondigd worden door den boekhandel van Scheltema & Holkema, te Amsterdam, en waarvan de titel luidt: Medische uitgaven van.... Medisch?.... Wij kunnen er niets aan doen, maar dat woord klinkt altijd even vreemd in onze Vlaamsche ooren, en het is waarlijk, om zoo te spreken, alhier nog niet ingeburgerd. Wij houden nog altijd van geneeskundige uitgaven. Wij | |||||||||||||||||||||
[pagina 774]
| |||||||||||||||||||||
bekennen wel dat, voor sommige betweters en haarkloovers, eene uitgave eigenlijk niet kundig kan geheeten worden; maar in de samengestelde woorden, als wiskundig, taalkundig, geneeskundig, enz., wordt de bijbeteekenis van kundig als: wat betrekking heeft op de kunde, wat in verband staat met de kunde, door het algemeen taalgebruik meer dan voldoende gewettigd. De Hollanders brengen wel geneeskundige verslagen uit, zij schrijven populaire geneeskundige handboeken, zij hebben een geneeskundige courant, eene geneeskundige encyclopaedie, enz. Zegt dan ook maar: Geneeskundige uitgaven, en laat het Medisch aan de Meden over.
***
Het eerste aangekondigde boek is: De Narcose Het woord Narcose is van nieuwerwetsche vinding, en beteekent de slaapdronkenheid teweeggebracht door het toedienen van zekere bedwelmende artsenijen, om de gevoeligheid en het bewegingsvermogen van het zenuwstelsel te matigen of te vernietigen. Tegen dat woord hebben wij niets in te brengen, omdat wij geen Nederlandsch woord weten in de plaats te stellen. Het is een van die talrijke woorden, die tot de wetenschappelijke wereldtaal behooren, en waarvan in onze, zoowel als in andere levende | |||||||||||||||||||||
[pagina 775]
| |||||||||||||||||||||
talen, de juiste vertaling of de evenknie niet bestaan. Aan die vreemdelingen, meestal van Griekschen stam, moeten wij de gastvrijheid, willens nillens, aanbieden. Wij zullen dan narcotiseerenGa naar voetnoot(1), anaesthetist en dergelijke hier gebezigde woorden maar onverlet laten, en ons enkel afvragen of
specialist voor narcose,
karakteristieke eigenschappen,
chloroformapparaat,
praktische wenken,
semi-artsen,
bestudeeren,
literatuuropgaaf
en medische vakbladen,
of dat - alle schoolvosserij aan den kant gelaten - altemaal niet kan in 't Nederlandsch gezegd worden: vakmeester voor narcose,
kenmerkende eigenschappen,
chloroformtoestel,
toepasselijke wenken,
half en half-artsen,
beschouwen, doorgronden, zich op iets toeleggen,
vakboekenopgaaf
en geneeskundige vakbladen?
*** | |||||||||||||||||||||
[pagina 776]
| |||||||||||||||||||||
Het volgend aangekondigde werk heet: Gynaecologische Therapie en Algemeene Gynaecologische Diagnostiek, In het Nederlandsch wil dat beduiden: Geneeskundige Behandeling en Algemeene Onderkenningsleer der Vrouwenziekten. In het Voorwoord (dat is Duitsch. Wij zeggen voorbericht, voorrede), vinden wij:
Maar gesproken van praxis en praktische arts, zou men zich haast beginnen in te beelden dat de Hollanders waarlijk niet meer weten hoe zij ons zullen gaan noemen op zijn Dietsch. Het is al Latijn dat de klok hier slaat: praktische arts, praktizeerend arts, practicus, medicus, praktizeerend medicus. Zegt dan, gelijk de Vlamingen, geneesheer of geneesmeester, want dat is eigenlijk: de heer, de meerdere man die zich bemoeit met de lieden te genezen; dat is uw practicus enz., terwijl een geneeskundige iemand is, die wel de kunst en de kennis | |||||||||||||||||||||
[pagina 777]
| |||||||||||||||||||||
bezit om de menschen te genezen, die zich op die wetenschap toelegt, maar die dezelve in beroepswerkzaamheid niet noodwendiglijk uitoefent.
Rapen wij nu eenige uitheemsche stronkelsteentjes op, uit de Besprekingen van het onderhavige werk. Behalve absoluut (volstrekt) en specieel (bijzonder), vinden wij gynaecologische balneotherapie dat, ons dunkens, niets meer beteekent dan het eenvoudig Vlaamsch: de badingstoepassing aan de vrouwenziekten.
Maar, opdat men zich een begrip zou kunnen maken hoe eene taal kan op de pijnbank gelegd worden, zullen wij hier een stuk afschrijven uit eene Bespreking van een Professor in het Tijdschrift voor Geneeskunde: ‘Wie wil weten, hoe hij een speculum moet inbrengen of een uterussonde, hoe hij laminariastiften praepareert of medicamenten appliceert in de cervix of in het cavum uteri, hoe hij een geretroflecteerden uterus moet oprichten en terughouden in een pessarium, hoe hij een curettage moet verrichten of een perineoplastiek moet doen...’ Zou het min verstaanbaar zijn en voor min wetenschappelijke taal moeten doorgaan, wanneer men in het Nederlandsch stelde: ‘Wie wil weten hoe hij eenen moederspiegel moet inbrengen of eene moedersonde (een baarmoedertentijzer)Ga naar voetnoot(1), hoe hij laminariastiften gereed maakt of genees- | |||||||||||||||||||||
[pagina 778]
| |||||||||||||||||||||
middelen aanlegt in den moederhals of in de baarmoederholte, hoe hij eene achterovergebogen baarmoeder moet oprichten en terughouden in eenen ring (moederkrans), hoe hij eene schraping moet verrichten of eene bilnaadherstelling moet doen’...? Dit boek is door afbeeldingen ‘geïllustreerd’ (opgeluisterd).
In de andere Besprekingen ontmoeten wij nog opinie (gevoelen, meening), therapeutische (artsenijkundige) handelingen, - de onvermijdelijke practicus, practisch, enz.
***
De taal der aankondiging van het derde werk Syphilis en Huwelijk staat ons meer aan, omdat de Besprekingen er van in vloeiend en bijna zuiver Nederlandsch zijn geschreven. Uit die Besprekingen kunnen wij vernemen ‘a priori, als wij den naam van den grooten Fournier op het titelblad zien, dat wij hier niet met een z.g. populair boek te doen hebben, maar dat de lectuur er nochtans aangenaam van is, en dat de patient er menig goeden raad zal in vinden’.
Dit boek is ook van een voorwoord voorzien.
*** | |||||||||||||||||||||
[pagina 779]
| |||||||||||||||||||||
Bij het vierde aangekondigde boek Voorlezingen over Psychiatrie vallen wij van den wal in de sloot. Op de 80 die de Inhoud bevat (voegwoorden, voornaamwoorden, enz. inbegrepen), zijn er 42 uitheemsche woorden. Wij hebben de beteekenis er van in 't Vlaamsch, tusschen haakjes er nevens gesteld:
Actiologie (ziekte-oorzaken). - Hallucinaties (zinsbedrog). - Illusies (zinsbegoochelingen). - Affekten (aandeeningen). - Hallucinatorische (droombeeldige) verwardheid. - Paranoia. - Psysisch gevoel (zielsgevoel). - Perverse psychische gevoelens (verkeerde zielsgevoelens). - Sexueele perversiteiten (geslachtsverkeerdheden). - Meynert's hypothese (Meynert's onderstelling) - Melancholie (zwaarmoedigheid). - Folic circulaire (afwisselende krankzinnigheid). - Periodicke melancholie (wederkeerende zwaarmoedigheid). - Manie (hier staat het Nederlandsche woord Dolheid tusschen haakjes opgegeven). - Secundaire waanzin (bijkomende waanzin). - Stupor (gevoelloosheid?), - Progressieve paralyse (toenemende verlamming). - Dementia senilis (kindschheid door ouderdom) - Amentia. Pseudo-maniacale amentia met obsessies. - Dementia praccox (vroegtijdige kindschheid). - Chronisch alcoholisme (aanslepende alcoholvergiftiging). - Morphinisme (morphinevergiftiging; slaapbolzuurvergiftiging). - | |||||||||||||||||||||
[pagina 780]
| |||||||||||||||||||||
Psychische veranderingen bij organische hersenaandoeningen... (geestesveranderingen bij werktuiglijke hersenaandoeningen...). - Epilepsie (vallende ziekte). - Hysterie (moederkwaal). - Therapie (geneeskundige verpleging)...
Uit de Beoordeelingen blijkt dat het boek in den eersten druk den titel droeg van Diagnostiek der Zielsziekten, en dat klonk in elk geval meer Nederlandsch dan Psychiatrie (een woord als om papegaaien te leeren fluiten), doch Onderkenningsleer der Zielsziekten heeft nog een beter voorkomen. ‘Wie te midden zijner praxis iets over de psychiatrie wil lezen, neme dat boek, hetwelk bij uitzondering niet exotisch is... Het is met veel animo geschreven, het is niet te schematisch, en voor wie voorloopig meer een aperçu dan eene philosophie verlangt, geeft dat boek, in niet te veel bladzijden en in onze eigen taal, genoeg.’ Wel, heeren beoordeelaars, wij hadden ons tot nog toe van eigen taal een ander denkbeeld gevormd. ***
De titel van het volgende aangekondigde boekwerk is echt Nederlandsch: De voeding van het kind in het eerste levensjaar. Maar waarom is het toch in Gods naam noodig in den Inhoud die uitstalling te maken van al die vreemde woorden en benamingen, wanneer wij de zaken in ons eigen gangbaar Nederlandsch | |||||||||||||||||||||
[pagina 781]
| |||||||||||||||||||||
eenen naam kunnen geven? Waarom zegt gij mortaliteit, morbiditeit, anatomie, physiologie, digestieapparaat, superioriteit, proces, melksecretie, colostrum (biest, in 't Fransch béton: Le premier lait qui vient aux femmes nouvellement accouchéesGa naar voetnoot(1). Biest, dickemelk, gelijk dat eerst in de borsten komt, zegt het Tetraglotton van Math. Martinez)? - Waarom zegt gij indicaties (aanwijzingen) en steriliseeren (kiemloos maken)?
Jaarlijks worden wij benoemd tot lid van de jury voor het eindexamen in de School voor Verloskunde te Brugge. Wel, de leerlingen hebben daar al dat Latijn niet noodig om ons te spreken over sterfte en ziekelijkheid, - over de ontleedkunde en de natuurleer, - over het spijsverteringstoestel, - over de voorkeur die de natuurlijke boven de kunstmatige voeding verdient, - over de ontwikkeling van de zogafscheiding, enz. enz. Het is een waar genoegen om te hooren hoe vlot en hoe gemakkelijk die jonge meisjes omgaan met onze wetenschappelijke Nederlandsche taal.
Uit de Besprekingen van het onderhavige boekwerk zullen wij alleenlijk aanhalen: détails, fermenten, biologische praecipitatie-proeven (levens- | |||||||||||||||||||||
[pagina 782]
| |||||||||||||||||||||
kundige bezinkinsproeven), combineeren (verbinden, laten samengaan), terrein, methoden, succes, sterilisatie en praktizeerende medici.
***
Wij treffen daarna, in het Amsterdamsche boekje, eene reeks aan, van op beknopte wijze aanbevolen Monographieën, Voordrachten, Brochures, enz., waar wij, om niemand te vervelen, licht zullen overheen stappen, al treffen wij ook hier een schat van uitheemsche wetenschappelijke benamingen aan: anthropologie (menschnatuurkunde), - urologie (pisleer), - adenoïde vegetaties (kliervormige uitwassen), - bacterieele infectieziekte (besmettingsziekte), - schemata (schetsteekeningen), - dermatomen (huidgezwellen), enz., - en zelfs zulke vreemde woorden waarvan de beteekenis in gebruikelijk Nederlandsch alleszins kan weergegeven worden: brochures, crimineel, rapport, onlogisch, argumenteeren, interesseeren.
***
Daarop volgt het Medisch Weekblad van hetwelk enkel de Redactie (Opstelraad)Ga naar voetnoot(1) en de Medewerkers vermeld worden. | |||||||||||||||||||||
[pagina 783]
| |||||||||||||||||||||
Wanneer wij het blaadje keeren, ontwaren wij, benevens drie andere werkjes, nog een boekje (rari nantes!) waarvan de titel geheel en al Nederlandsch luidt: Dr. D.J. Coster, Giften en Toedieningsvormen der in de Pharmacopoea Nederlandica Ed. IIIa vermelde en van enkele andere oudere en nieuwere Geneesmiddelen. ***
Wij zouden altijd hetzelfde dienen te herhalen, moesten wij lang stilhouden bij de vier navolgende aankondigingen; doch dat zullen wij nu maar niet doen, omdat wij van de verduldige oplettendheid van onze achtbare toehoorders geen misbruik mogen maken, en omdat wij hunne graagte moeten besparen tot het einde toe, want wij hebben hun toen twee stukken op te disschen, die maar wat lastig zullen vallen om te verduwen. | |||||||||||||||||||||
[pagina 784]
| |||||||||||||||||||||
Stippen wij nochtans terloops het smokkelgoed aan, dat wij tot nog toe niet hebben aangegeven: Neurosen (zenuwkwalen). - Compleet in 5 à (tot) 6 afleveringen. - Pathologie (ziektenleer). - Neurasthenic (zenuwmoeheid?). - Stigma (kenteeken). - Psycho-pathologisch onderzoek (zielsziektenkundig onderzoek). - Cerebellum (kleine hersenen). - Illustraties (teekeningen, afbeeldingen, schetsen, houtsneden, enz.). - Compres gedrukt (dichtregelig gedrukt). - En uit de Besprekingen: Resultaten. - Symptomen (ziekteteekenen of -verschijnselen, zooals de jonge vroedvrouwtjes te | |||||||||||||||||||||
[pagina 785]
| |||||||||||||||||||||
Brugge zeggen). - Psychosen (zielsziekten). - Talent. - Idées fixes (vaststaande denkbeelden). - Suggestibiliteit (ontvankelijkheid voor ingeving). - Motorische en sentibile stoornissen (bewegingsen gevoeligheidsstoornissen). - De definitie van suggestie (de woordbepaling van ingeving). - Activiteit - Anaesthesie (gevoelsgebrek). - Amnaesie (geheugenverlies). - Aboulie (wilsflauwheid). - Somnambulisme (het nachtwandelen). - Analyse. - Practiseeren (meesteren). - Populair boek (volksboek). - Populaire geneeskunde (geneeskunde ten dienste van het volk), enz.
***
De twee laatste aankondigingen vermelden Nederlandsche uitgaven van Duitsche Afbeeldselboeken, en zij besluiten de lange reeks van de Amsterdamsche Medische uitgaven op eene waarlijk buitensporige wijze. Beider Inhoud inderdaad levert ook hier, gelijk bij de Voorlezingen over Psychiatrie, het ontmoedigend vertoon van eene overmatige dooreenmengeling van uitheemsche en Nederlandsche benamingen, zoodanig dat bij den lezer de onaangename gewaarwording ontstaat alsof er was een Land
Waar het uitheemsche de krone spant
en waar een prijs zou te winnen zijn voor het invoeren van verderfelijke taalwaren. | |||||||||||||||||||||
[pagina 786]
| |||||||||||||||||||||
Die werken dragen den titel: Atlas en Handleiding der Gynaecologie door Dr. C.N.V.d.P., Vrouwenarts te.... * en Atlas en Handleiding der Syphilis en Venerische Ziekten, *
De prijs van die twee uitgaven is thans tijdelijk ‘gereduceerd’.
Wij schrijven hier op zijn geheel den Inhoud af van den Atlas der Gynaecologie, omdat het een treffend voorbeeld is van die wartaal, waartegen wij ons ten krachtigste behooren te verzetten. - Van de uitheemsche benamingen die wij tot nog toe niet hebben aangetroffen, hebben wij de vertaling tusschen haakjes geplaatst. - Inhoud: I. Ontwikkeling en ontwikkelingsstoornissen der geslachtsorganen. - Stoornissen in de ontwikkeling. Stoornissen in de ontwikkeling der uitwendige geslachtsdeelen. II. Anatomie (Ontleding) der vrouwelijke geslachtsorganen. - Vaten en zenuwen. III. Topographie (Plaatsbeschrijving). IV. Physiologie (Natuurleer) der gegeslachtsorganen. - De menstruatie (Maandstonden) en hare afwijkingen. Menstruatie-anomalieën (Onregelmatigheden). Menorrhagie (Overbodige maandstonden). Metrorrhagie (Baarmoederbloeding). Dysmenorrhoea (Lastige maandstonden). V. Veranderingen in uitwendige gedaante en ligging. - Herniae (Breuken, liesbreuken) en andere veranderingen in de gedaante der vulva (Schaamdeelen). | |||||||||||||||||||||
[pagina 787]
| |||||||||||||||||||||
Prolapsus en inversio vaginae et uteri (Verzakking en omkeering van de scheede en van de baarmoeder). Inversio uteri. De pathologische posities, versies en flexies van den uterus (De verkeerde liggingen, hellingen en overbuigingen van de baarmoeder). De pathologische posities van den uterus en van zijne adnexen (aanhangsels). Anteversio en anteflexio uteri (Vooroverhelling en vooroverbuiging...). Retroversio en retroflexio uteri (Achteroverkanteling en achteroverbuiging...). VI. Ontstekingen en voedingsstoornissen. - Gonorrhoea (Druiper). Vulvitis (Ontsteking der schaamdeelen). Endometritis (Slijmvliesontsteking van de baarmoeder). Hypertrophia mucosae uteri (Overvoeding van het slijmvlies...). Hypertrophia uteri (metritis chronica). Atrophia uteri (Verkwijning...). Acute para- en perimetritis (Hevige ontsteking van het naast en om de baarmoeder liggende buikvlies). Salpingitis (Eileiderontsteking). Haematosalpinx (Bloedgezwel in de eileiders). Oophoritis (Eierstokontsteking). Chronische perimetro-oophoro salpingitis en pelveoperitonitis (Aanslepende weivliesontsteking van de baarmoeder, den eierstok en den eileider en bekkenbuikvliesontsteking). Chronische parametritis. Tuberculose (Teringziekte). Ulcus rodens (Invretende zweer). Venerische aandoeningen. Blaas-catarrh, cystitis (blaasontsteking). Therapie der cystitis. Exanthemen, neurosen, phlebectasieën (Huiduitslag, zenuwkwalen, aderuitzettingen). VII. Verwondingen en hare gevolgen. - Verwondingen aan de vulva, ruptura perinei. Verwondingen van de scheede en van de Cervix (baarmoederhals), laceraties van den baarmoedermond. Traumatische stenosen en atresieën (Vernauwingen en vergroeiingen door verwonding) der vulva, der vagina en van den uterus. Fistels. Urogenitaalfistels (Waterteeldeelfistels). Intestinovaginaalfistels (Darm-scheedefistels). Traumatische bloeduitstortingen. Haematoma (Bloedgezwellen). Haematoccle intraperitonealis (Bloedbreuk in het buikvlies). Vreemde lichamen in het geslachtskanaal (pisbuis) en in de blaas. VIII. Nieuwvormingen. - Goedaardige tumoren van de met plaat-epithelium (oppervlies) | |||||||||||||||||||||
[pagina 788]
| |||||||||||||||||||||
bedekte deelen. Goedaardige gezwellen van de baarmoeder. Goedaardige gezwellen van de uterusadnexa. Tumoren van goedaardige structuur (gestel), welke onder bepaalde omstandigheden een gevaarlijk verloop hebben. Fibromyomen (Vezel-spiergezwellen). Ovariaalcysten (Zakgezwellen van den eierstok). Kwaadaardige gezwellen. Maligne tumoren der vulva, blaas en vagina. Maligne tumoren van den uterus. Maligne tumoren der ovaria. Men ‘oriënteert’ zich gemakkelijk in dit werk, zeggen de Besprekingen. ‘Vooral voor de dagelijks voorkomende diagnoses en differentieeldiagnoses (afzonderende ziekteherkenningen) met de er uit volgende therapie, zal ieder practicus er vele nuttige wenken vinden, zonder veel theoretischen omhaal. En daarbij, het is een echt hollandsch boek, d.w.z. dat men er de opinies van de toonaangevende Nederlandsche Gynaecologen zal weergegeven vinden’.
Met den Inhoud van den Atlas en Handleiding der Syphilis zullen wij maar korte metten maken. Hier vinden wij, in eene achttienregelige opgaaf, boven de vijftig onnederlandsche woorden en benamingen, waaronder er een merkelijk aantal zeker verbluft moet staan, zich, zonder eenige reden, in een hollandsch boek verbannen te vinden, als daar zijn: primaire, secundaire en tertiaire; complicatie, respiratie en circulatie; prodromaal, regionaire en herediairc; acquisita, praecox en tarda; genitaliën en anus, enz. *** | |||||||||||||||||||||
[pagina 789]
| |||||||||||||||||||||
Och! valt het dan zoo lastig, of is er iets vernederends aan, om over wetenschappelijke zaken te spreken in de taal van den gemeenen man, in de taal van het volk?... En hier denken wij onwillekeurig aan Siska van Roosemael die geen Vlaamsch meer spreken dorst, omdat het niet genoeg was ‘comme il faut’,... of aan dien jongen, die bij de soldaten zijn moeders taal ontleerd had, en vroeg, toen hij thuis kwam met verlof: ‘Moeder, wat is dat voor een beest? - Wel, jongen, dat is onze kat! - Ha! bij ons noemt men dat een muishond’.
Laat ons al dat vreemd geronk en geblaas maar achterwege laten; wij kunnen op ons gemak met onze eigen krachten goed vooruit, en onze taalschat is, God lof! rijk genoeg opdat wij niet behoeven aldus ten ontijde en onbedachtelijk, links en rechts, op andermans goed de hand te gaan leggen. Waarom zou overigens, ten opzichte van de geneeskundigen, niet kunnen gedaan worden, wat gedaan wordt voor lieden die nog Fransch, noch Grieksch, noch Latijn verstaan? Slaat een Hollandsch Leerboek van Verloskunde open, b.v. het hoogstverdienstelijk werk van Dr J.W. PortengenGa naar voetnoot(1), voor Leerling-Vroedvrouwen en Vroedvrouwen geschreven; doorleest | |||||||||||||||||||||
[pagina 790]
| |||||||||||||||||||||
den Inhoud of beter nog den Bladwijzer en spreekt! Daar wordt bijna alles op zijn Nederlandsch genoemd en uitgelegd, en wij denken niet dat die degelijke lessen er aldus minder aanbiedensweerdig uitzien dan wanneer zij zouden doormengd zijn met vreemde pralerij.
Dat men zich echter niet ga voorstellen dat wij de rol van overdreven taalzuiveraar willen spelen; in 't geheel niet! Dat is nooit onze bedoeling geweest. Wij hebben enkel willen bewijzen dat er, vanwege de Hollandsche schrijvers van geneeskundige werken, een noodeloos gebruik wordt gemaakt van onnederlandsche woorden en uitdrukkingen, en tegen dat misbruik komen wij op. Laat ons eere geven aan wien eere toekomt, en onze taal bezigen daar waar zij kan gebezigd worden. De nood, die geen wetten kent, zal de geleerden nog dikwijls genoeg dwingen om, op wetenschappelijk gebied, bij de oude talen te gaan aankloppen; maar, dat doet niets ter zake, wanneer, in Nederlandsche werken, het Nederlandsch toch blijft de bovenhand behouden. En omdat ik Vlaming ben
Uit goeder herte bid ik hen
Die dit Dietsche zullen lezen
Dat zij hunne taal genadig wezen.
Maar zijn zij toevallig en uit nood verplicht te gebruiken eenig woord
Dat in hun Land is ongehoord,
| |||||||||||||||||||||
[pagina 791]
| |||||||||||||||||||||
niemand zal het op hen kunnen verhalen; want het ware onzin zulke bastaardwoorden te willen wegruimen ‘waarvan het gemis, de taal van veel noodzakelijke woorden zou berooven’, zeggen wij met den schrijver van de Wandelingen op Nederlandsch taalgebiedGa naar voetnoot(1), maar wij zeggen boven dat, ook met hem: Kweekt uwe gaarde, uwe eigen taalGa naar voetnoot(2)! |
|