Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1905

Mededeelingen namens Commissiën.

1^o) Bestendige Commissie voor Nieuwere Taal- en Letterkunde. Afrikaansche Studies door den heer P.J. du Toit. - De heer Coopman brengt verslag uit over de morgenvergadering der Commissie. Deze stelt voor, ‘op verslag der heeren Dr. W. de Vreese en Th. Coopman, het aangeboden handschrift: Afrikaansche Studies door den heer P.J. du Toit, onder de uitgaven der Koninklijke Vlaamsche Academie op te nemen, en ten spoedigste mogelijk te laten drukken’.

Na voorlezing der verslagen en dringende aanbeveling van Dr. W. de Vreese, wordt het voorstel bij eenparigheid van stemmen goedgekeurd.

[p. 128]

Verslag van den heer Prof. Dr. W. de Vreese.

De inhoud van het werk, dat de heer P.J. du Toit, doctorandus in de Germaansche taal- en letterkunde aan de hoogeschool te Gent, aan de Academie ter uitgave aanbiedt, is in groote trekken als volgt.

In een inleidend hoofdstuk betoogt de schrijver, dat er niet de minste reden bestaat om de benamingen Kaaphollandsch en vooral Afrikaansch, die ter plaatse zelf gebezigd worden, te vervangen door een term als Burensprache, zooals door Meyer-Benfey is voorgesteld.

Het nu volgende hoofdstuk is gewijd aan het onderzoek van den invloed van het Maleisch-Portugeesch op de taal der Nederlandsche kolonisten. Zooals bekend is heeft Dr. D.C. Hesseling de oorzaak van de hyperanalytische vervorming onzer taal in Zuid-Afrika verklaard uit den invloed van het Maleisch-Portugeesch. Hoezeer de hooge waarschijnlijkheid dezer hypothese - indien hier nog van een hypothese sprake kan zijn, zegt terecht de heer Du Toit - algemeen werd erkend, toch had men nog wel bezwaren, en vooral Meyer-Benfey heeft getracht te bewijzen, dat niet het Maleisch-Portugeesch, maar het Hottentotsch den meesten invloed op de taal der kolonisten heeft gehad. De heer Du Toit onderwerpt nu de bezwaren en beweringen van Meyer-Benfey aan een grondig en onbevooroordeeld onderzoek. Zijn conclusie luidt, zoowel op geschiedkundige en economische als op taalkundige gronden, dat de stelling van Meyer-Benfey volstrekt onaannemelijk is, en dat aan de door Dr. Hesseling gegeven verklaring niet langer kan getwijfeld worden. Het betoog van den heer Du Toit is overtuigend, en klemt te meer, daar in zijn 3^de caput een groot getal Afrikaansche woorden, die tot nog toe onbekend waren gebleven of de aandacht niet hadden getrokken, door hem als ontleeningen aan het Maleisch-Portugeesch worden verklaard.

[p. 129]

In het vierde hoofdstuk worden besproken eigenaardigheden van klankleer en woordenschat. De schrijver onderzoekt welke Nederlandsche woorden onder den invloed van 't Maleisch-Portugeesch van beteekenis veranderd, en welke phenomenen uit de klankleer ontleend zijn.

In het vijfde en laatste behandelt hij de vraag: ‘wat is de reden dat men den Maleisch-Portugeeschen invloed niet in het geheele vocabularium van 't Afrikaansch terug vindt, dat men dien in de klanken niet gemakkelijk kan aanwijzen en slechts ten deele in de vormleer?’ Het antwoord luidt: Het Afrikaansch was op weg om Kreoolsch te worden. Aan de hand van het zooeven verschenen werk van Dr. Hesseling, Het Negerhollands der deense Antillen, waarvan de heer Du Toit de schoone vellen heeft kunnen raadplegen, geeft deze ons een nauwkeurige vergelijking van het Afrikaansch met het Negerhollands der Deensche Antillen, en bewijst daarmede overtuigend, dat het Nederlandsch in Zuid-Afrika volstrekt geen spontane ontwikkeling heeft doorgemaakt: onze taal was ook daar op weg om Kreoolsch te worden, maar is daarin halverwege gestuit.

Deze korte ontleding van het werk van den heer Du Toit geeft maar een gering denkbeeld van zijn wetenschappelijke waarde, die zeer groot is.

Door dit werk wordt onze kennis van het Afrikaansch een grooten stap verder gebracht. Allerlei woorden en zegswijzen worden ons medegedeeld en verklaard, die tot nog toe nergens vermeld werden; bij etymologische quaesties heeft de schrijver partij getrokken van zijn kennis van 't Zuidafrikaansche leven en daardoor dingen verklaard die op de studeerkamer niet uit te maken zijn.

Daarenboven blijkt uit geheel het werk, dat de schrijver volkomen op de hoogte, en doordrongen is van de hedendaagsche taalbeschouwing. Op menige bladzijde vindt men de bewijzen van helder inzicht en scherp-

[p. 130]

zinnigheid, en men voelt zich onwillekeurig er toe gedrongen, een eeresaluut te brengen aan den stamgenoot, die zijn tijd hier zoo goed heeft weten te besteden en ons zulk oorspronkelijk werk aanbiedt, oorspronkelijk, ook al heeft de schrijver groote verplichtingen aan Dr. Hesseling: zonder dezes werken hadden deze Afrikaansche Studies nooit kunnen geschreven worden. Op de door Hesseling gelegde grondslagen heeft de heer Du Toit voortgebouwd. Het zal de onvergankelijke verdienste blijven van Dr. Hesseling, den aard van het Afrikaansch naar waarheid te hebben verklaard; het zal de verdienste zijn van Du Toit, de verklaring van Hesseling voor altijd boven allen twijfel te hebben verheven.

Wat den vorm van het werk betreft: men leest het van 't begin tot het einde zonder vermoeienis. Niemand behoeft taalkundige studie gedaan te hebben om er met voordeel kennis van te kunnen nemen. Ik weet niet, of het de speciale bedoeling geweest is van den schrijver, zijn werk ook voor het groote publiek genietbaar te maken; in elk geval is hij daarin uitnemend geslaagd. Een licht Afrikaansch tintje geeft aan zijn overigens zuiver Nederlandsch een bekoorlijkheid te meer.

Om alle deze redenen heb ik de eer te adviseeren, dat de Koninklijke Vlaamsche Academie het door den heer P.J. du Toit aangeboden werk onder hare uitgaven zou opnemen. Het zal ongetwijfeld een welkome gelegenheid zijn, om ons aller belangstelling en liefde voor het verre stamverwante land met iets meer dan louter woorden te toonen.

Willem de Vreese.

Verslag van den heer Th. Coopman:

Met de meeste belangstelling heb ik de verhandeling van den heer P.J. du Toit gelezen, en ik beaam ten volle het voorstel van mijn hooggeachten Collega Prof. Dr. W. de Vreese.

[p. 131]

Het werk is inderdaad eene zeer kostbare bijdrage tot grondiger kennis van onze taal in Zuid-Afrika, en zijne waarde, in wetenschappelijk opzicht, dwingt mijne bewondering af.

Er valt niets te voegen bij al hetgeen de eerste Verslaggever met blijkbaar genoegen en niet zonder rechtmatige fierheid daarvan getuigt.

Er blijft mij slechts over éen wensch te uiten: mochten velen onzer Zuidafrikaansche taalbroeders het voorbeeld van doctorandus P.-J. du Toit volgen en zich tot hoogleeraar komen bekwamen in ons vaderland, dat hun warme genegenheid toedraagt, zooals het dat tijdens de laatste jaren ondubbelzinnig bewezen heeft; mocht de Koninklijke Vlaamsche Academie nog dikwerf in de gelegenheid worden gesteld hunne alhier gedachte en geschreven werken uit te geven, zooals ze ongetwijfeld dat van den heer Du Toit zal laten drukken en in den ruimst mogelijken kring verspreiden: de strijd om het behoud, de loutering en de toekomst der Nederlandsche taal zou er stellig bij gebaat zijn.

Th. Coopman.

2^o) Bestendige Commissie voor onderwijs. Bestuur. - Namens de Commissie deelt de heer Boucherij mede, dat haar bestuur van 1ⁿ Januari 1905 tot 31ⁿ December 1906 samengesteld is als volgt:

Voorzitter: de heer J. Bols.

Ondervoorzitter: de heer Gust. Segers.

Secretaris: de heer J. Boucherij.

Voorstel.

Papieren door wijlen den heer Frans de Potter nagelaten. - Jhr. de Pauw, volgens over-

[p. 132]

eenkomst met Jhr. van der Haeghen, bibliothecaris der Hoogeschool en binnenlandsch eerelid der Koninklijke Vlaamsche Academie, verzoekt het Bestuur der Academie zonder uitstel met de erfgenamen van den diepbetreurden bestendigen secretaris, wijlen Frans de Potter, in onderhandeling te treden, ten einde in het bezit te komen van al de door hem nagelaten nota's en papieren: deze zouden, naar gelang zij van literarischen of van historischen aard zijn, tusschen de boekerij der Hoogeschool en die der Academie kunnen verdeeld worden.

Dagorde:

1^o) Levensbericht van wijlen Dr. Alberdingk Thijm en van wijlen Edw. van Even, voor het Jaarboek van 1906. - De heer J. Bols, die een bijzondere vriend van den heer Edw. van Even was, wordt door de Academie met het schrijven van dezes levensbericht belast.

Vervolgens wordt aan den Heer Claes de last opgedragen, het levensbericht van wijlen den heer Dr. Alberdingk Thijm te schrijven, dat wijlen de heer van Even op zich genomen had voor het Jaarboek van 1905 te bezorgen.

2^o) Kiezing van een werkend lid, ter vervanging van wijlen den heer Edw. van Even.

Worden door den heer bestuurder als stemopnemers aangewezen, de heeren Dr. de Vreese en J. Boucherij.

Wordt gekozen: de heer Julius Mac Leod.

[p. 133]

3^o) Commissie voor Geschiedenis, Bio- en Bibliographie. - De heer Broeckaert, secretaris, deelt mede, dat de Commissie in hare zitting van heden, de heeren Prayon-van Zuylen en Janssens als candidaten heeft voorgesteld, ter benoeming van een lid in de plaats van wijlen den heer Edw. van Even. - In hare toekomende zitting zal de Academie tot de verkiezing overgaan.

4^o) 75^e Jaarfeest van 's Lands onafhankelijkheid. Bespreking van het voorstel van den heer Coopman. - De Academie beslist de regeling van het voorgestelde feest aan het Bestuur, met toevoeging van de heeren Dr. Claeys en Coopman, op te dragen.

5^o) Van de Ven-Heremans' stichting. Bespreking van het ontwerp van Reglement, vroeger door de Commissie voor Nieuwere Taal- en Letterkunde overgelegd. - Dit ontwerp van Reglement wordt door de Academie aangenomen. Het zal aan de goedkeuring van den heer Minister onderworpen worden.

De zitting wordt om 4 uren gesloten.