Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1904

[p. 54]

Lijkrede door den heer Jan Broeckaert.

Mijne Heeren,

Nog treurt de Koninklijke Vlaamsche Academie over het plotseling verscheiden van haren bestuurder, of daar snijdt de onverbiddelijke dood, even onvoorziens, den levensdraad af van haren bestendigen secretaris.

Zoo ooit een slag onherstelbaar mag worden genoemd, dan is het wel deze, die ons terecht in de diepste verslagenheid dompelt. Frans de Potter, immers, was van den beginne af de spil, de ziel der Academie. Vóor weinige weken nog woonde hij, vol iever en bezorgdheid als altijd, onze maandelijksche zitting bij, en niets deed vermoeden dat wij er hem niet meer zouden terugzien. Eilaas, nog denzelfden dag kluisterde eene verborgen gehouden kwaal hem op het ziekbed, en weldra ging de droeve mare in zijne omgeving dat er voor den dierbaren lijder geene hoop op genezing bestond.

Toen ik hem laatst, als zijn oudste en trouwste vriend, kwam bezoeken, drukte hij mij zijn spijt uit, zijne dagelijksche werkzaamheden niet te kunnen hervatten; hij hadde zoo gaarne nog eenige jaren blijven leven, èn voor de zijnen, èn voor de Nederlandsche letteren, èn voor de Academie, welke hij zoo waardig vertegenwoordigde.

De Voorzienigheid heeft het anders gewild - en zoo staan wij hier thans met benepen hart om hem tempelwaarts en ten grave te leiden.

[p. 55]

Ware ik niet te zeer ontroerd, ik schetste u, zooals het behoort, den zoo wel vervulden levensloop, de buitengewone, veelzijdige verdiensten af van den edelhartigen vriend, dien wij beweenen. Frans de Potter toch was een man gelijk er maar weinige gevonden worden. Self made man in den vollen zin van het woord, maakte hij zich alvroeg ten gunstigste bekend als dichter en novellist, met zijne kloeke pen den strijd medevoerend voor de heilige zaak der hem dierbare moedertaal en de belangen van het Vlaamsche volk. Hij had eene gloedvolle, dichterlijke ziel. De meeste zijner gedichten, ten jare 1889 in eenen bundel verzameld, munten uit door de verhevenste vaderlandsliefde; de hartelijke gedichtjes aan zijne kinderen worden als echte pereltjes geroemd, terwijl enkele zijner volksliederen voor de beste niet moeten onderdoen. Zijn historische roman Robert van Valois liet zien hoe hij, naast Conscience en de St.-Genois, ook in dit vak hadde kunnen uitblinken.

Doch een breeder veld, waar hij meer roem op inoogsten zou, was voor hem opengelegd. Zonder aan de eigenlijke litteratuur te verzaken, legde hij zich toe op de studie der vaderlandsche geschiedenis, en hoe hij op dit gebied gedurende de laatste veertig jaren werkzaam is geweest, wat al schatten van geleerdheid in zijne werken liggen opgesloten, welke ongekende bijzonderheden hij uit de archieven wist op te halen, mag waarlijk verbazend worden geheeten. Ik, die met hem sedert bijna eene halve eeuw

[p. 56]

bevriend en getuige zijner werkzaamheid ben geweest, die met hem een deel van den geschiedenisakker heb helpen beploegen, ik weet met welken ijzersterken moed, met hoeveel wilskracht, alle hinderpalen te boven komend, hoe gewetensvol en belangloos hij gearbeid heeft. Hoe dikwijls hoorde ik de vraag stellen waar hij toch den tijd vond om onze letteren met zooveel degelijke gewrochten te verrijken. Zij, die daarover hunne verwondering uitdrukten, wisten vermoedelijk niet dat de overledene, die met een buitengewoon gemak de pen hanteerde, geenen enkelen dag onbenuttigd liet voorbijgaan. De studie en de arbeid waren de verkwikkende gezellen zijns levens.

Moet ik de werken opsommen, welke prijken met den naam van den geleerden geschiedschrijver, de talrijke onderscheidingen aanhalen, welke hem ten deele vielen? Zoo groot waren zijne verdiensten dat hij niet min dan vijf maal door de Koninklijke Belgische Academie met goud werd bekroond. Ook schonk Z.M. de Koning hem in 1886, onder de toejuichingen zijner ontelbare vrienden en vereerders, het ridderkruis zijner orde, en werd hij een tiental jaren later in diezelfde orde tot den rang van officier bevorderd. Sedert 1872 was hij daarenboven ridder van de orde der Eiken Kroon. Toen in Juli van eerstgemeld jaar het besluit verscheen, houdende instelling der Koninklijke Vlaamsche Academie, schaarden honderden zijner medestrijders in den taalkamp zich te zamen, om hem met zijne benoe-

[p. 57]

ming tot bestendigen secretaris van dit korps geluk te wenschen. De feestelijke betooging, welke daarop plaats greep, behoorde tot eene der aangenaamste herinneringen zijns levens.

Frans de Potter, men weet het, was een man van karakter, van onwrikbare overtuiging. Hij was daarbij de nederigheid en de gedienstigheid zelve. Hoe jammer dat zulke edele figuur uit ons midden is weggerukt! Want hij had nog zooveel goed op aarde te verrichten, zoovele werken, waaronder de geschiedenis zijner vaderstad, te voltooien!

Vriend de Potter, in naam der Koninklijke Vlaamsche Academie zeg ik U dank voor alles wat ge tot haar ontstaan en haren bloei gedaan hebt; dank voor uw onverpoosd zwoegen op het Vlaamsche letterveld en daarbuiten, ten bate van uwe land- en taalgenooten; dank voor de vriendschap welke gij mij toedroegt. U vergeten zullen wij niet!