Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1903

[p. 24]

Bibliographische mededeelingen.

Bij onze laatste kiezing voor het benoemen van een briefwisselend lid, werd de candidatuur voorgesteld en ondersteund van den heer Edmond Fabri, den werkzamen Vlaamschen geleerde, den gloedvollen redenaar onzer Volksvergaderingen en moedigen strijder voor des volks rechten en belangen, den verdienstelijken dichter wiens vers, welluidend en krachtig, door edelheid van gedachte en gevoel, streelt en verheft.

Het doet mij genoegen dat de dichter van het Alpenmeer mij nu verzoekt zijn laatstverschenen bundel op het bureel ten geschenke neer te leggen.

Het werk overigens is reeds bij velen onder ons gekend en zeer gunstig. Met een waardeerend woord van onze medeleden, de heeren Coopman, Claes, Bols en Janssens is het bij ons Vlaamsch publiek ingeleid geworden.

Het kunstlievend Fondsenblad heeft, door de bekwame pen van zijn hoofdopsteller, een onzer kundigste dichters, de hoedanigheden en verdiensten van het Alpenmeer en van andere dichtstukken, lyrische en verhalende, naar waarde doen uitschijnen. Bij de gelukwenschen van voornoemde beoordeelaars voeg ik mijne oprechte hulde.

Dr. H. Claeys.

Namens den heer H. Jacobs, archivaris en bureeloverste bij het Provinciaal bestuur te Antwer-

[p. 25]

pen, heb ik de eer aan de Koninklijke Vlaamsche Academie een exemplaar aan te bieden van zijn werk, getiteld: Het Bestuur der Provincie Antwerpen van 1838 tot 1900.

De inlerding bevat een historisch overzicht van den vooruitgang, welke in de provincie Antwerpen in zake van landbouw, nijverheid, handel, onderwijs en openbare welvaart werd tot stand gebracht. Daarop volgen beknopte levensbeschrijvingen van de heeren Rogier, de Brouckere, Malou, Teichman, Ridder Pijcke d'Ideghem, du Bois de Vroylande, Baron Osy van Zegwaart en Cogels, die als gouverneurs onze provincie hebben bestuurd.

Korte biografische nota's over al de leden van den Raad en de Bestendige Deputatie treft men insgelijks in het werk aan, en ten slotte een kort verslag over al de vergaderingen van 1838 tot 1900.

Het boek van den heer Jacobs is alleszins merkwaardig, bevat menige belangrijke bijzonderheden, en is in eenen vaderlandschen, echt Vlaamschen geest geschreven. Herhaalde malen brengt de schrijver warme hulde aan de pogingen welke de Raad aanwendde om de kunsten en letteren te ondersteunen.

‘Ter aanmoediging van beroemde kunstenaars en geleerden en van de helden van den Boerenkrijg’, lezen wij in het werk, werden te Antwerpen, te Mechelen, te Lier, te Duffel en elders standbeelden opgericht, en telkenmale oordeelde de Provincieraad het zich ten plicht, die erkentelijke gevoelens onzer

[p. 26]

vaderlandsche bevolking ten opzichte harer groote mannen, door het verleenen van milde toelagen, te steunen en aan te moedigen.

Overigens de Provincieraad heeft nooit gefaald aan de taak, bij te dragen in alles wat de kunsten, wetenschappen en letteren in onze schoone provincie kon bevorderen. Hij heeft aldus getoond, dat hij ter opbeuring van den zedelijken toestand onzer bevolking al het belang beseft van de aanhoudende uitbreiding der verschillende takken, welke aan ons kunst-wetenschappelijk en letterkundig leven raken.

Op het gebied der toonkunst mogen wij ons in eenen onverhoopten vooruitgang verheugen.

De Antwerpsche Muziekschool, in 1835 door eenige verdienstelijke kunstenaars gesticht, werd in 1859 tot gemeentelijke instelling hervormd. In 1867 bekwam de stad Antwerpen de geldelijke tusschenkomst van het Rijk, en kort nadren, die der provincie.

Aan haar hoofd werd onze groote meester Peter Benoit geplaatst.

Toegevende aan de eensgezinde wenschen, sedert jaren door den Provincieraad, het Stadsbestuur en gansch het Vlaamsche land uitgedrukt, stemde de Regeering er in 1897 eindelijk in toe, dit echt nationaal gesticht tot Koninklijk Vlaamsch Conservatorium te verheffen.

Om tot de verwezenlijking van dit belangrijk ontwerp te geraken, heeft de provincie niet geaarzeld zich groote geldelijke opofferingen te getroosten. Zij

[p. 27]

heeft in deze omstandigheid een uitstekenden dienst aan onze Vlaamsche toonkunst bewezen.

Ter aanmoediging der Vlaamsche letteren schreef de Provincieiaad van 1861 in zijne begrooting een krediet van 1000 frank, dat jaarlijks meermaals werd verhoogd.

Verder stemde hij menig voorstel, in zijn midden gedaan ter bevordering van de Vlaamsche letterkunde of ten voordeele der Vlaamsche belangen; hij ondersteunde krachtdadig de wetsontwerpen in de Kamer voorgedragen, die de herstelling onzer taaliechten voor doel hadden.

Ondanks deze blijken van genegenheid voor de moedertaal verliepen jaren vooraleer de vervlaamsching van het bestuur der provincie als een voltrokken feit kon worden beschouwd, zooals de heer Voorzitter van den Provincieraad het in zijne redevoering van 6 October 1886 herinnerde.

‘In de tien eerste jaren na de omwenteling gebeurde alles in het Fransch; het was immers alsdan de mode onze zuiderburen in alles na te apen, zelfs ook in hunne taal; de besprekingen in den Provincieraad hadden in het Fransch plaats, en eilieve, welk Fransch! De besluiten, zoowel van den Provincieraad als van de Bestendige Deputatie, werden in het Fransch opgesteld en uitgevaardigd; in een woord: het was al Fransch, wat de klok sloeg. Van tijd tot tijd echter zien wij in den Provincieraad pogingen aanwenden, om een klein plaatsken aan het Vlaamsch in te ruimen. Zoo werd in 1839 de

[p. 28]

Bestendige afvaardiging door den Raad aanzocht hare briefwisseling met de landelijke gemeenten in het Vlaamsch te houden; zoo werd er in 1840 besloten, dat geen ambt, waarvan de titularis in betrekking dient te komen met het publiek, zal mogen toegekend worden aan personen, die het Vlaamsch niet zouden machtig zijn; dat alle van de provincie uitgaande gedrukten in de twee talen zouden worden opgesteld. Ook werd aan het Staatsbestuur de wensch des Provincieraads overgemaakt, dat de Staat in de provincie geene ambtenaren meer zou aanstellen, dan diegenen, welke Vlaamsch zouden kennen.

Hoe gematigd die vragen ook waren, de Raad weet hoevele jaren men heeft moeten wachten om ze langzaam te zien verwezenlijken Niets is erger, zegt men, dan eene ingekankerde kwaal, en het gebruik van het Fransch was hier zoo diep ingeworteld, dat het Vlaamsch langen tijd het onderspit heeft moeten delven.

Langzamerhand echter stond men nu en dan iets toe aan de billijke eischen der Vlaamschgezinde raadsleden; zoo is het, dat, in 1846, onder het gouverneurschap van den heer Malou, het verslag over den toestand der provincie voor de eerste maal in de twee talen verscheen. Thans wordt niet alleen dit verslag, maar ook de verbalen der zittingen van den Raad en de Bestendige afvaardiging, benevens de besluiten, daarop genomen, worden in het Fransch en in het Vlaamsch bekend gemaakt, en zijn wij reeds

[p. 29]

zoo verre gekomen, dat de Vlaamsche tekst de officieële is.

Dank zij de moedige houding van zekere raadsleden, kwam ook het gebruik der moedertaal allengskens in zwang in de besprekingen van den Raad, en thans, ik zeg het met fierheid, is het eene zeldzaamheid geworden, eene quaestie in het Fransch te hooren bespreken. Elk lid is voorzeker vrij die taal te bezigen, welke hij het liefst gebruikt; maar het is in onze moedertaal, in die taal, waarin wij op moeders schoot onze eerste bede tot den Schepper leerden stamelen, in die taal, waarin wij aan magen en vrienden een laatst vaarwel zullen toesturen, het is in onze taal, dat wij het best onze gedachten kunnen uitdrukken en verdedigen. Het gebruik van het Vlaamsch is, naar mijn inzien, eene echte noodzakelijkheid, en ik vertrouw, dat de Provincieraad van Antwerpen immer van die noodzakelijkheid zal overtuigd blijven, en dat diegenen, die hier na ons zullen zetelen, in dit opzicht, ons voorbeeld zullen volgen.’

Gustaaf Segers.

Dagorde.

Namens de Commissie van Geschiedenis, Bioen Bibliographie wordt door de heeren van Even en Sermon verslag uitgebracht over een opstel, door den heer L. Maeterlinck ingezonden: