Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1902

[Verslag van den heer Am. de Vos over een hs., aangeboden door den heer Dr. A.-J.-J. Vandevelde]

De heer Dr. Am. de Vos geeft het volgende verslag over het door den heer Dr. A.-J.-J. Vandevelde ingezonden handschrift:

Repertorium van de geschriften over de voedingsmiddelen, gedurende het jaar 1901 verschenen.

Een verslag over dit Repertorium voor 1901 kan, uit den aard van de zaak, niet veel verschillen van een verslag over het Repertorium van 1900; wel te verstaan, met het oog op de verdietschingen in onze taal, die daarin voorkomen.

Het is echter niet ondienstig, meen ik, nogeens met nadruk een beroep te doen op de aandacht en den goeden wil van Dr. V. d.v., aangaande 't gebruik der vakwoorden.

De Academie is te redelijk in hare liefde voor de kennis van de taal, om er in de verste verte aan te denken, het verdwijnen te beoogen van volkomen ingeburgerde vreemde namen, die overigens in alle talen zijn opgenomen. Maar degene, die gemakkelijk met hun volle beteekenis door eigen uitdrukkingen te vervangen zijn, mogen zeer zeker niet bijna uitsluitend altijd en overal de voorkeur krijgen.

[p. 312]

Voorbeelden heb ik, bl. 16 van de Verslagen en Mededeelingen, Juli 1901, aangehaald. Ik voeg er hier enkele nog aan toe, die ik, gevallig, voor betere gereedelijk wil ruilen:

Extraheeren = uithalen, uittrekken.

Distilleeren = overhalen, stoken.

Specifiek = soortelijk, eigensoortig.

Culture (de microbes) = kweeking, kweeksel.

Proeparaat = toebereiding, toebereidsel.

Sublimatie = Opdamping, (Opdrijving [Kramers]), opwalming, opdooming, opstooming.

Soufre sublimé = opgedampte zwavel, enz.

Geëtioleerd = tierloos, ondijzaam, verkeest, kelderbleek, (schraal [Kramers]), waterscheutig, zuchtig.

Gistingproces = -verloop, voortgang.

Laten wij b v. het woord methode nemen. Dat het niet gansch verstooten worde, goed! Maar, wat rijkdom van keus ligt ons niet ten dienste, om het desnoods te kunnen missen! Zie maar eens: werkwijs, doenwijs, leerwijs; en dan, voor nagenoeg elke soort van werking: leefwijs, denkwijs, handelwijs, zingwijs; zaaiwijze, plantwijze, enz. Door middel van het nw. leer krijgen we nog meer afwisseling: zangleer, muziekleer, enz. Dit alles, natuurlijk, met inachtneming van de schakeeringen in de beteekenis.

En waarom zouden wij zelfs, voorzichtig en bescheiden, zonder willekeur, niet pogen hier en daar, instee van het gereede, sleurige bastaard-

[p. 313]

woord, eene eigen benaming, min of meer, geheel of ten deele nieuw, in omgang te brengen? Mag er dan géén woord, behalve barbarismen, worden aangewend, buiten de reeds gebruikte en geijkte? Mag men nooit zeggen in eigen spraak, wat men niet zegt? Maar in die voorwaarden ontwikkelt en verrijkt zich eene taal nimmermeer. Alle woorden, waaruit eene taal bestaat, zijn toch niet op honderden duizenden tongen tegelijk uit de lucht gevallen; ieder woord is toch eenmaal den eersten keer door één persoon uitgesproken geweest en later van mond tot mond overgeleverd.

Deze woordvorming en -vinding is voor de Vlamingen des te moeielijker, wijl Nederland en Duitschland ons in dit opzicht veelal een betreurlijk voorbeeld geven van ergerlijke verzuiming, en wij overstelpt worden met Fransch.

Dus, met de noodige vreesachtigheid waag ik voor: réclamation de priorité = vordering van voorgang, van eerstvinding, rechteisch van ‘eerstheid (Kr.)’.

Eaux résiduaires = bezonken water, moer-, teerput-, zinkputwater; kwist-, afval-, grondwater.

Source intermittente = tusschenpoozende, tusschenwijlende, onderwijlende, in plaats van ‘uitblijvende’ bron.

Indice (van zuren in de boter) = maatmerk, graadnummer, wijsteeken, regeltal, pegelmerk enz.; ja, teeken, merk, nummer, getal of pegel alleen.

Mouillage (du lait) = waterdoop (van de melk).

[p. 314]

Coëfficient (in schei- en natuurkunde) merktal, ken cijfer.

Wie geeft ons eene degelijke vertaling van

émulsion en enzyme? Indien Dr. V. d.v. goedvindt, rekening te houden ook met een aantal andere aanteekeningen, op zijn handschrift gemaakt, en die in dit verslag minder passen, zoo stel ik graag aan de Academie voor, dit nieuw voortbrengsel van den werkzamen geleerde, zoowel als het eerste gelijksoortige, te willen uitgeven.

22 April, 1902.

De heer W. de Vreese drukt zich over hetzelfde werk uit alsvolgt:

Het is mij een genoegen te adviseeren, dat de Academie den tweeden jaargang van het Repertorium des heeren Vandevelde zoo spoedig mogelijk zou uitgeven. In verschillende vaktijdschriften is dat werkje met onverdeelden lof aangekondigd, wat bewijst dat de Academie èn het belang der wetenschap èn het belang der taal door deze uitgave op voortreffelijke wijze bevordert.

Gezien het gunstig verslag van de heeren Dr. de Vos en W. de Vreese, besluit de vergadering tot het drukken van gemeld Repertorium.

De heer Bestuurder verklaart de zitting geheven te 4 1/4 uur.