Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1897

[p. 667]

Lezing.
Een onbekende Vlaamsche dichter uit de 15^e eeuw, Jan Amoers, Monnik van vlierbeek,
door Edw. van Even.

De abdij van Vlierbeek, der orde van St. Benedictus, in de voormalige Vrijheid of Kuip van Loven gelegen, was eene aanzienlijke kloostergemeente, in 1125 door Godfried met den Baard, hertog van Lotrijk, gesticht. Ten jare 1532 schonk Clemens VII aan den abt het voorrecht den mijter en den staf te dragen. De prelaat zetelde in den Raad van Brabant.

De abdij werd afgeschaft tijdens de Fransche overheersching in 1797. Een gedeelte der overgeblevene gebouwen dient thans tot woning van onzen geachten onderbestuurder, Prof. Paul Alberdingk Thijm.

In de abdij van Vlierbeek leefde, in het midden der 15^e eeuw, een kloosterling die de Vlaamsche poëzij beoefende. Hij droeg den naam van Jan Amoers en schreef voor het tooneel.

Over dezen monnik ontdekten wij eenige bijzonderheden welke, naar ons inzien, van geen belang ontbloot zijn voor de geschiedenis onzer letterkunde. Wij willen ze hier mededeelen.

[p. 668]

Oudheids had er te Loven, ter gelegenheid der stedelijke kermis, den eersten zondag van September, een omgang of historische stoet plaats. Hij was ingericht geworden ter gedachtenis van de beroemde zegepraal door keizer Arnulf, in 891, op de Noordmannen behaald. Deze optocht, die uit eene reeks van prachtige wagens, groepen en beelden bestond, was in België zoo vermaard, dat men uit alle oorden des lands talrijke vreemdelingen naar Leuven zag toestroomen om hem te zien voorbijtrekken.

Na den omgang had er regelmatig eene Vlaamsche vertooning in open lucht plaats. Zij werd gegeven op de Groote Markt, naast den ingang der kerk van Sint Pieter. Vóór de stichting der Rederijkkamers werd deze vertooning ingericht door de Kapelanen des kapittels van gezegde kerk, destijds boven de vijftig in getal. Soms namen de schoolmeesters en eenige schoolkinderen er insgelijks deel aan. De kosten ervan werden door de stad gedragen.

In 1443 belastte het stedelijk bestuur Jan Amoers met het schrijven, in dichtmaat, van twee tooneelstukken, om ter gelegenheid der kermis te worden opgevoerd. Het eerste stuk was, volgens de rekening der stad, ‘van onser Liever Vrouwen miraculen’; het tweede ‘van de drie Ierarchien’ dat is van de kooren der Engelen. Het laatste gewrocht, dat schijnt vrij uitgebreid te zijn geweest werd vertoond op eene stellaadje, waarover men, in de stadsrekening van 1444, het volgende aangeschreven vindt: ‘Willem van Rotselare, geheeten de

[p. 669]

Bere, van den gerempte te stellen daer men tspel van den iij Ierarchien op speelden, ende dat, doent tghespeelt was, tselve gerempte weder af te breken, voor iij dagen, x plecken 'sdaechs, valent xxx plecken.’

‘Pauwels van Goetsenhoven, voor den selve, van iij 1/2 dagen en iij nachten dat hi met sinen gesellen wachten dat de berders niet gestolen worden en soude ende dat tvors. werck niet gescheint worden en soude, tsamen vij 1/2 dagen, valent lxxv pleeken.’ (folio 15-16).

In de rekening van 1446 leest men dat ‘heere Jan Amoers, monic te Vlierbeec ... binnen desen jare vele ane (het spel van den drien ierarchyen), gedicht heeft, dat hem sere sware worden es, en hi langhe te Loven omme liggen moste, te sijnder groter cost.’ De stedelijke Raad betaalde hem 9 Peeters, eene voor den tijd nog al aanzienlijke som. (f^o 22 verso).

Vroeger had hij nog geld ontvangen. In de rekening leest men dat hij ‘gedicht hadde een speel van verut van onser liever Vrouwen miraculen ende van den drien ierarchyen, dair hi verut af geloent was, alsoe dat hi hem des niet en bedancten.’

De smaak van het tooneel was toen vrij levendig in Brabant's eerste hoofdstad. Ten jare 1446 betaalde ons bestuur aan Willem van Rotselare 275 plecken ‘omdat hi een nuwe gherempt ghetymert heeft, om daer op te spelen tspel van der Drievuldicheit.’

In het hooger gemelde jaar 1444 vertoonde de Rederijkkamer de Korenbloem, van Brussel, een

[p. 670]

mysteriespel de eerste Bliscap van Maria, uitgegeven door J.-Fr. Willems en 't welk zal heruitgegeven worden door ons medelid den heer W. de Vreese. Was dit soms geen gewrocht van onzen Amoers? De Sevenste Bliscap van Maria, uitgegeven door Stallaert, doet ons mede aan hem denken. Edoch, hieromtrent is vooralsnog niets stelligs te vermelden.

Het stuk van de drie ‘Ierarchien’ is een gansch onbekend gewrocht in de geschiedenis onzer letterkunde. Belangrijk zou het wezen iets er over te kunnen ontdekken. Op dit punt vestigen wij de aandacht der zoekers op ons middeleeuwsch letterveld.

Het stedelijk bestuur van Loven wist de verdiensten van Amoers te waardeeren en vond middel om hem aan te moedigen. Gedurende eenigen tijd verleende het hem een jaarlijksch hulpgeld. In de stadsrekening leest men het volgende: ‘Heeren Janne Amoers dat hi speel gedicht hadde datmen speelden, opt voers. gerempte, van veruit en van tsjaer, bi bevelen der stad, vj Peters, valent cxxiiij plecken,’ (1444, f^o 16).

Het tijdstip des overlijdens van den dichter blijft, tot dusverre, onbekend.