Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1888

Redevoering bij het lijk van den heer J.-G. Dodd,
Uitgesproken door den heer Th. Coopman, werkend lid.

De Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde heeft ons den last opgedragen, in haren naam, vaarwel te komen zeggen aan haar geëerd lid, aan den trouwen vriend en medewerker, den begaafden schrijver en gemoedelijken zanger. wiens verscheiden algemeen en diep betreurd wordt.

Wij kwijten ons van dien heiligen plicht met een onuitsprekelijk gevoel van weemoed: immers de dood schijnt niet te willen rusten: ze slaat, sedert eenigen tijd, aanhoudend, in de gelederen der Vlaamsche arbeiders. Na Conscience, Rodenbach, Beernaert, Mevr. Van Ackere, Heremans en andere dierbaren, trof zij gisteren nog Delcroix, Nolet de Brauwere, Renier Snieders, Delgeur; heden rukt zij uit het midden zijner vrienden den verdienstelijken en geliefden Jan-Geeraard Dodd.

[p. 287]

Onzer zwakheid bewust, buigen wij deemoedig het hoofd voor die onwederroepelijke beschikking van hooger; - wij aanstaren met beneveld oog en benepen hart deze kist, waarop een versch gedolven graf wacht.

Alleen de geheugenis van het goede, dat de afgestorvene gesticht heeft, en de overtuiging dat zijn leven als mensch en als vader van familie, als kunstenaar en vaderlander, een voorbeeldig leven is geweest, dat eerbied wekt, navolging verdient en vinden zal, zijn eenigszins bij machte om de smart van het scheiden te lenigen.

Jan-Geeraard Dodd werd geboren te Antwerpen, den 20 September 1821. Hij was nog een kind, toen hij zijne vaderstad verliet voor Rijsel, waar hij een Fransch lager onderwijs ontving. Groot was zijne vreugde, toen hij naar Antwerpen mocht terugkeeren; want de jongeling vond lust in lijn en kleur; hij had gevoel voor kunst: hij zou schilder worden. Onder de leiding van De Block en Thomas, later onder die van meester Leys, maakte hij snelle vorderingen en sloot hij zich aan bij die vurige jongelingschap welke, destijds, in de Scheldestad dweepte met Vlaamsche kunst en Vlaamsche taal en fier en vrij op heur vaandel schreef: Vlaamsche herleving!...

Dodd las het ‘Wonderjaar’; hij werd de vriend van Conscience, die hem les gaf en aanspoorde om ook ‘zijne krachten in de vaderlandsche letterkunde te beproeven’.

[p. 288]

Weldra zou een gevoelige slag den jongen kunstenaar treffen; nauwelijks hadden zijne eerste tafereelen de aandacht op hem gevestigd, nauwelijks lachte eene schitterende toekomst hem tegen, of eene langdurige verzwakking van het gezicht dwong hem het penseel neder te leggen. Zijn droom was verijdeld, maar zijn moed bleef onbezweken.

Hij kwam naar Brussel en werd er medeopsteller van het blad Vlaamsch-Belgie (1844). Drie jaar nadien bekwam hij het ambt van leeraar en teekenmeester in de lagere Israëlitische school, stichtte het tijdschrift de Moedertaal, legde zich ernstig op de studie toe, bewerkte met Van de Velde het Fransch-Vlaamsch Woordenboek en werd, in 1854, in de plaats van zijnen vriend Karel Stallaert, die tot eene andere bediening beroepen was, tot archivaris van de Brusselsche Godshuizen aangesteld.

Toen later de plaats van vertaler van de ‘Verzameling der ambtelijke besluiten en 's lands wetten’ te begeven was, dong hij mede in den uitgeschreven wedstrijd en werd benoemd met algemeene stemmen.

Dezen post bekleedde hij tot zijn laatste levensuur; hij viel met de pen in de hand.

Dit dagelijksch, gedurende jaren volgehouden, moeielijk en afmattend pennewerk kon het vuur der kunst in zijnen boezem niet uitdooven.

Dodd schonk der vaderlandsche letteren: zijn dichtstuk Jacob van Artevelde; een novellenbundel Bij den haard; zijne Liedjes en Deuntjes (1858); zijn Liefde- Lief en leed (1860); Gedichten (1870),

[p. 289]

die zijne faam vestigden en die - zooals Mevr. von Düringsfeld te recht mocht getuigen - om de fijnheid van gevoel en hunne ironisch-ontroerde wendingen, aan den Duitschen meesterzanger Heine doen denken. Hij leverde voortreffelijke vertalingen van Duitsche en Engelsche dichters, en meest al de tijdschriften, die sedert 1848 verschenen, bevatten bijdragen van zijne hand, in gebonden of ongebonden stijl.

Doch vooral de tooneelletterkunde was zijn lievelingsvak, het doel zijner aanhoudende lezingen en studiën. Zijne tooneelwerken - hij schreef er een zestal waarvan verscheidene buitengewonen bijval verwierven - bewijzen eene grondige kennis der techniek; ook volgde hij als lid der provinciale tooneel-commissie van Brabant en van het Leescomiteit met de grootste belangstelling, de ontwikkeling van ons vaderlandsch tooneel. Geen jonge schrijver riep te vergeefs zijnen raad in; Dodd getroostte zich de moeite, de werken der jongeren met zorg na te zien en met aanteekeningen te verrijken; hij trad zelfs met hen in briefwisseling en stelde zijne rijke boekerij volgaarne te hunner beschikking.

De ingewijden weten wat die bibliotheek bevat en hoe zij het voorwerp van meer dan veertig jaren aanhoudende zorg is geweest; inderdaad, gedurende al dien tijd wist Dodd, niettegenstaande de bezwaren van het leven, nog menigen penning uit te sparen tot het aankoopen van werken.

Het was bij vader Dautzenberg, aan wiens

[p. 290]

dochters hij les gaf, en waar hij vriend van den huize was en bleef, dat Dodd kennis maakte met de meesterwerken der Europeesche literatuur. Dautzenberg's boekerij stond te zijner beschikking en hij heeft met ijver gebruik gemaakt van deze vriendengunst.

Zijne groote belezenheid kwam hem later wonderwel te pas; zij wees hem den weg in de keuze der Duitsche, Nederlandsche, Fransche en Engelsche meesters, terwijl zijn kunstsmaak hem op het spoor bracht van alles wat merkwaardigs verscheen in het vak van platen en gravuren en kunstgeschiedenis.

Over dit gedeelte onzer vaderlandsche kunst schreef Dodd o.a. een zeer merkwaardig opstel in de Patria Belgica.

Omtrent de geschiedenis der houtgravuur, heeft hij een schat van nota's opgezameld welke hij, eilaas! niet heeft kunnen benuttigen, maar die, naar wij hopen, niet zullen verloren gaan.

De kenmerken van Dodd's karakter waren vriendelijkheid en hulpvaardigheid, zachtheid en wellevendheid, bovenal eene weergalooze werkzaamheid, die slechts evenaring vond in zijne soms te ver gedrevene nederigheid.

Niettegenstaande die nederigheid, was zijne verdienste niet ontsnapt aan het oog der Koninklijke Vlaamsche Academie die hem, met algemeenheid van stemmen, in haren schoot riep en waar hij, in den beginne persoonlijk ongekend van velen - het zij te zijner eere gezegd - door zijnen

[p. 291]

innemenden omgang weldra de genegenheid won van al zijne medeleden.

Die waardeering en die achting klommen nog merkelijk bij de lezing, door hem gehouden in de zitting van de maand September laatstleden. Het was, volgens zijne verklaring, slechts eene inleiding op eene reeks mededeelingen en voordrachten, waarin hij trachten zou alles in het licht te stellen wat over onze oudere Vlaamsche kunstenaars verkeerds geschreven werd in den vreemde.

Wij mogen getuigen dat hij zich - niettegenstaande zijnen ziekelijken toestand - met ijver en overtuiging wijdde aan dien nieuwen arbeid.

Zóo is zijn leven geweest en zóo zijne dood. Zijne laatste poging was nog een strijdkreet tegen den uitheemschen geest, die niet alleen de taal van Vlaanderen's volk veracht, maar dat volk zoekt te treffen en te vernederen in zijnen hoogsten en reinsten roem: zijne kunst. Hij viel en stierf met de pen in de hand, te midden zijner geliefde boeken en omringd van zijne familie, die door den plotselingen slag in den diepsten rouw gedompeld blijft.

Indien de bewijzen van deelneming in het geleden verlies en van algemeene achting voor den dierbaren ontslapene de smart van echtgenote en kinderen kan verzachten, dan zal het wel hier het geval zijn.

En Gij, vriend, die daar nu rust tusschen de ‘eiken planken wallen’, waarvan gij zongt

[p. 292]

in uw schoon gedicht Woud-Symphonie, nooit zal op U en nooit op ons van toepassing wezen het weemoedige lied dat gij, in voormeld gewrocht, den treurwilg zingen deed:

‘En ik, als hem op aard
Een ieder heeft begeven,
Dan blijf ik op zijn graf,
Als laatste rouwmerk zweven.

‘Ik lisple in de eenzaamheid,
Bij 't zachten van de winden,
Het stil herdenkingslied:
‘Vergeten door de vrinden!

Neen, neen!... Uwe vrienden, uwe strijdgenooten vergeten U niet. Zij zeggen U vaarwel; maar uw naam, uwe liefde, uw werk leven in hun hart en zullen blijven leven in het Vlaamsche Vaderland!