Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1886-1887

[p. 66]

Breidel en de coninc.
1302.

Aan mijne achtbare Collegas en Vrienden, Jonkheer Napoleon de Pauw en Edmond Gailliard, Leden der Koninklijke Vlaamsche Academie.

rei van vlaamsche vrouwen en kinderen.

Arm Vlaanderland!

Gij, ons zoo lief als 't moederhert,
Hoort, de zee huilt angstig aan uw treurig strand,

Terwijl wij snikkend weenen:

Waar is uwe welvaart, uwe vrijheid henen?
Gij kruipt vergeten in smaad en in smert,
Gij stikt gekluisterd in schrik en in schand,
Gij ligt te spartelen bang in het bloed,
Gestampt door den Franschen dwingeland...
Voor u zijn roem en eer verdwenen!

Wee, wee, wij weenen,

Wij weenen tranen bloed...

Wie tusschen uwe zonen heeft nog moed?

Arm Vlaanderland!

klauwaarts.

Schild ende Vrind!

Zijt gij voor onze helden blind?

Ach, toen onze schoone stede

Lag onder 't Waalsch geweld gevangen,

In de bloeiende meienacht,

Vol sterrenpracht en zoet verlangen,

Wie trok het zwaard dan uit de schede?

Met mannenkracht

Doorkervend kloek de vreemden?

Wie verloste onze erve en woning?

Hoort, hoort het ruischt in stoute zangen

Door bloemenbarende beemden:

Breidel en de Coninck!

[p. 67]

 

breidel en de coninck.

 

Vooruit! Vooruit!

 

Naar 't Groeningveld

 

Gesneld!

 

Vooruit! Vooruit!

 

De vijands niet geteld!

 

moeders en kinderen.

 

Heilige Maagd, troost der armen,

 

Gij der menschenliefde bron,

 

Heb met ons, met ons, erbarmen.

 

Jezus, help ons door uw lijden...

 

Kyrie eleison!

 

Christe eleison!

 

klauwaarts.

 

Wij strijden!

 

leliaarts en verfranschte vrouwen

 

Wat geurt zoo zoet als eene leliebloeme,

 

Wie schenkt aan Vlaandren hooger roeme,

 

Dan Frankrijks koene ridderen?

 

vlaamsche moeders en kinderen.

 

Wij sidderen!

 

breidel en de coninc.

 

Klauwaart! klauwaart!

 

Hoed u voor den Leliaard,

 

Schud fier den langen baard,

 

Onvervaard!

 

't Hoofd omhoog naar Vlaamschen aard!

 

leliaarts en verfranschte vrouwen.

 

Foei! Foei! het ruwe Vlaamsche volksgeschreeuw!

 

't volk.

 

Vlaanderen den leeuw!

[p. 68]

 

leliaarts en hunne vrouwen.

 

Wee! wee!

 

Woest, bloeddorstig is die leeuw;

 

Maar wraakgierig zijn de Fransche ridderen,

 

Ach, moeders, moeders, gij moet sidderen!

 

't volk.

 

Vlaanderen den leeuw!

 

leliaarts en hunne vrouwen.

 

Hee! Hee!

 

Volgt, volgt de reine lelievaan,

 

Of gij zult vergaan

 

In den gulzig gapenden opstandskolk

 

Van 't wildstormende Vlaamsche volk...

 

O Moeders, moeders, hoort naar ons vermaan,

 

Houdt, door uw smeekgetraan,

 

Uwe eedle zonen tegen,

 

En zegen, Frankrijks milde zegen,

 

Wordt uwe zoete heilbelooning.

 

't volk.

 

Heil, Breidel en de Coninc!

 

verwarde stemmen, wapengerammel, gehinnik en brieschen van paarden, trommelslag en bazuingeschal.

 

Goedendag! Goedendag!

 

Vaarwel dans en lach...

 

Zoon, heb moed,

 

Breidels ooge vlamt vol gloed!

 

Vaartwel, vrouw en kind,

 

Teer als 't vaderland bemind!

 

Ach! ach! ach!

 

Staak dit naar geklag...

 

Ik keer weer,

 

Met roem en eer!

 

Ook met buit... misschien...

 

Kind, ik zal u nooit meer zien,

 

Daar is mijn zegen...

[p. 69]

 

Vaarwel, zoetlief,

 

Wees niet verlegen,

 

Lach mij zoo droef niet tegen...

 

Val ik neer

 

Vergeet mij niet...

 

Ach, keer weer, keer weer,

 

'k Laat u niet los!...

 

Vaarwel, zoetlief, vaarwel, o liefdewoning...

 

Wacharm, zadel mijn ros!

 

Ziet, ziet,

 

Hoe fier stapt daar de Coninc...

 

Heil, Breidel en de Coninc!

 

Hier, de knods!

 

Frankrijk, wee! voor haren bots..

 

Mijne bijl

 

Snakt naar bloed in aller ijl!

 

allen.

 

Met ijl! met ijl! met ijl!

 

(Het verward geruisch der stemmen verzwakt.)

 

(Pooze stilte. Breidel en de Coninck, optocht van het gewapende volk).

 

Vooruit! Vooruit!

 

Naar 't Groeningveld,

 

Gesneld!

 

Vooruit! vooruit!

 

De vijands niet geteld!

 

volk.

 

Vooruit!

 

leliaarts en hunne aanhangers.

 

O, Klauwaarts snood,

 

Vergaat, vervloekt in schand en nood!

volk, eerste rei.	volk, tweede rei.
Goedendag! goedendag!	Wat walsch is valsch is,
Wij groeten u met spotgelach!	Slaat al dood!

(Volk en leger vertrekken juichend.)

[p. 70]

Groeningerveld.

breidel en de coninc.

O Heere, Heer! de gansche sombre nacht,

Hebben wij diepbiddend doorgebracht...

Dat uwe lieve zonnestraal,

Als zegepraal,

Gelijk uw vaderoog op Vlaandren daal!...

Ziet, onze vrouwen zijn verkracht,

Ziet, onze dochtren wreed geslacht,

Ziet! onze zonen laf versmacht

In hun onschuldig bloed...

Ziet, dorpen, steden staan in gloed,

En ploffen krakend neder in een smachtend puin..
Heere, sterk ons hert, versterk den arm,

En geef ons moed!

Hoort, het aaklig volksgekerm!

Van veld tot veld, van duin tot duin,
Van stad tot stad, van bosch tot bosch
Springt 't wraakgeschreeuw als dolgedonder los...
O Heilig vaderland, daar naakt de groote stond,
O Heilig vaderland, wij eten uwen grond!

(Het Vlaamsche leger knielt en zingt angstig, doch hoopvol de Antiphona de morte van den H. Notker.)⁽¹⁾

(1) Antiphona de morte luidt in het Latijn als volgt:

Media vita
In morte sumus;
Quem quaerimus adjutorem,
Nisi te Domine,
Qui pro peccatis nostris
Iuste irasceris?
Sancte Deus, sancte fortis,
Sancte et misericors salvator,
Amarae morti
Ne tradas nos.

Deze zang werd vervaardigd door den H. Notker, bijgenaamd Balbulus of stotteraar. Hij was monnik in het klooster van S^t Gallen. Volgends de saga zou hij dees lied vervaardigd hebben in de 9^de eeuw, toen hij, bij het bouwen eener brugge, over den Martins waterval, de arbeiders op eene smalle plank, tusschen dood en leven, over den afgrond zweven zag. Weldra werd de zang door gansch Europa verspreid. De kruisvaarders zongen dien op hunne tochten als krijgszang. Aan de Media Vita schreef het volk wondere tooverkrachten toe. Door zijn aanstemmen werd de zegepraal den vijand ontnomen, en zij, die hem de eerste aanhieven, waren slag- en steekvast en zeker van te winnen. Door gansch Duitschland, in verscheidene veldslagen, gezongen, zal die zang door de Vlamingen wel gekend geweest zijn. Bij Granson en Murten, ten jare 1476, zongen hem de Zwitsers tegen Karel den Stoute, die daar zijne eer en zijn goed verloor, om later bij Nancy te sneuvelen.

[p. 71]

 

Midden in ons leven

 

Door de dood omvangen,

 

Moet ons, Heer, uw hulp begeven -

 

Waar zullen wij dan troost erlangen?

 

Heer, die door onzer zonden schuld,

 

Te rechte zijt door toorn vervuld...

 

Heilige God,

 

Heilige Sterke,

 

Heilige Redder vol geduld,

 

Help ons in bitteren nood

 

Tegen de kwalen der dood.

 

een priester zegent het leger.

 

Verlossing voor dit volk, o Heer,

 

En zegen het door uwes dienaars mond.

 

Amen!

 

fransche ridders.

 

't Vlaamsche volk knielt neer,

 

't Smeekt genade... Montjoie! Vooruit en doodt het als een hond!

 

het vlaamsche leger oprijzend.

 

O Heilig vaderland, daar naakt de groote stond,

 

O Heilig vaderland, wij eten uwen grond.

 

Amen!

 

slag.

 

Woest als het windgeruisch,

 

Wild als het stormgebruisch,

[p. 72]

 

Klinken kreten ten hemel...

 

En in warlend gewemel

 

Vallen Vlamings en Franschen

 

In 't goor...

 

Lansen en zwaarden wijzen vernielend hun spoor...

 

Ach! ach! ach!

 

Daar groet der Klauwaarts Goedendag:

 

't Gudsend Gallenbloed

 

Geeft hem wedergroet...

 

Knodsen botsen, dof als lood,

 

Bijlen bijten, door beuklaars en helmen,

 

Den dood!

 

Raken rukken ruiters en rossen ten grond!

 

Wee! met vloekenden mond

 

Rollen ridders in kwelm en

 

Stikken stervend in modder en bloed...

 

Weken de Vlamings een wijl, verwoed

 

Worstlen ze weer vooruit, gevoerd ten strijd

 

Door Breidel en de Coninc...

 

Leliaarts smeeken laf: respijt!

 

Geen verschooning

 

Gold hier...

 

't Fransche heir versmolt hier

 

Ten vernielingskolk,

 

Weggejaagd,

 

Weggevaagd,

 

Door den moed van 't Vlaamsche volk.

 

Heil! Heil! Heil! Vlaandren den leeuw!

 

Dooft ten dood den laatsten Franschen schreeuw

 

na den slag, zegetocht naar brugge.

 

De Vlamings zegepralen!

 

Verscheurd is de lelievlag;

 

En eeuwen zullen herhalen

 

Verheugd den verlossingsdag!

 

 

 

En duizend guldene sporen

 

Liggen op 't Kortrijksveld,

 

Als stomme getuigen verloren,

 

Naast menigen kloeken held.

[p. 73]

 

In Vlaandren, in elke woning,

 

Vertelt de moeder den zoon,

 

Den roem van Breidel, de Coninck,

 

Den roem, hun moed ten loon.

 

 

 

En Brugge, de schoone stede,

 

Viert thans, in pracht en in glans,

 

Het feest vol vreugde en vol vrede

 

Der beide kloeke mans!

 

te' brugge.

 

Vlaandrens schoonen, Vlaandrens schoonen,

 

Komt naar Brugge vreugdig af!

 

Vlaandrens zonen, Vlaandrens zonen,

 

Volgt ze fier, als steun en staf!

 

Vlaamsche vrouwen, Vlaamsche vrouwen,

 

Moeders, aan de zorg gewijd,

 

Met uw kroost, vol zielvertrouwen,

 

Komt naar Brugge, hoogverblijd!

 

Vlaamsche mannen, Vlaamsche mannen,

 

Gij, met 't hoofd vol geest en gloed,

 

Thans de zorgen ras verbannen,

 

Juicht thans: Brugge, wees gegroet!

 

Hoort, terwijl Fanfaren schallen,

 

Luid de Halletoren galmt,

 

Rijst voor de oogen van ons allen,

 

Wijl het feestvuur geurig walmt,

 

Onze helden, Vlaamsche helden,

 

Kunstrijk in het eeuwig brons!...

 

Laat ons luid der wereld melden:

 

Eeuwig leven zij in ons!

 

Eeuwig leeft in ons de Coninck,

 

Eeuwig Breidel, eeuwig groot...

 

Zweren wij, tot eerbetooning,

 

Vlaandrens wachtwoord: Vrij of dood!