Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde. Jaargang 2006

[p. 173]

Stemmen over Geschiedenis
Werner Waterschoot, vast secretaris Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde

Op 19 mei 2006 organiseerde de Academie een namiddagsymposium, gewijd aan twee delen van de nieuwe ‘Geschiedenis van de Nederlandse literatuur’. Deze twee delen waren reeds op 23 februari te Breda aan het publiek voorgesteld. Het betrof hier deel 1 van de reeks, geschreven door Frits van Oostrom, met als titel ‘Stemmen op schrift. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur vanaf het begin tot 1300’. Eveneens voltooid was deel 8 van de hand van Hugo Brems, met als titel ‘Altijd weer vogels die nesten beginnen. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1945-2005’.

Daarmee werd voor het publiek een onderneming zichtbaar, die reeds geruime tijd in uitvoering was. Het initiatief werd en wordt gefinancierd door de Nederlandse Taalunie ter uitvoering van het besluit van het Comité van Ministers van 15 oktober 1997. Het geheel is begroot op negen delen. Acht daarvan zullen het eigenlijke overzicht van onze literatuur brengen, terwijl de beide hoofdredacteuren een algemene verantwoording schrijven, waarvan de publicatie in deel 9 voorzien wordt in 2010, samen met de registers.

Het project is niet over ijs van één nacht gegaan. Eerst werd, in algemene samenkomsten van experten, de zinvolheid, afbakening en materiële haalbaarheid van de onderneming besproken. De meest vooraanstaande specialisten werden aangezocht en voor elk te schrijven deel werd een Raad van Advies samengesteld. Regelmatig werd en wordt overleg gepleegd, zowel binnen de redactie van elk deel afzonderlijk, als gezamenlijk in acht eeuwen overkoepelende samenkomsten van alle betrokkenen. Na en naast het WNT, het negenentwintigdelige grote Woordenboek der Nederlandsche Taal (1882-1998) en naast de ANS, de Algemene Nederlandse Spraakkunst (1984, 1997) is deze literatuurgeschiedenis een van de meest kostbare ondernemingen die door de Nederlandse en Belgische, later Vlaamse overheden gefinancierd is.

De reeks richt zich zowel tot vakgenoten als tot een algemeen geïnteresseerd publiek. Dat dit geen ijdele hoop was, bleek uit de spectaculaire verkoopcijfers. Onmiddellijk na de dag van verschijnen was voor beide delen een tweede druk noodzakelijk.

[p. 174]

In de Nederlandse en Vlaamse kwaliteitskranten zijn kort na het op de markt komen van beide delen reeds besprekingen gevolgd, maar dat konden, gezien de omvang van de boeken, in feite slechts eerste impressies van al dan niet ingeloste verwachtingen zijn. Voor serieuze evaluaties in de wetenschappelijke tijdschriften is het zeker nog enige maanden wachten.

In deze periode van wetenschappelijke windstilte heeft de Academie geoordeeld er goed aan te doen eens te peilen naar de reacties van het middenveld, van de gebruikers. Daarvoor werd een beroep gedaan op representatieve woordvoerders van zowel auteurs als lezers.

De auteurs van beide nu verschenen delen waren present. Vooreerst Frits van Oostrom, Universiteitsprofessor te Utrecht, president van de Nederlandse Akademie van Wetenschappen en buitenlandse erelid van onze Academie. Naast hem collega Hugo Brems, hoogleraar te Leuven en lid van de Academie. Eveneens aanwezig waren de beide hoofdredacteuren van het hele project, dr. Arie Jan Gelderblom van de Utrechtse universiteit en collega Anne Marie Musschoot, hoogleraar te Gent en lid van de Academie. Zij namen aan het forumgesprek deel samen met collega Karel Porteman, emeritus hoogleraar van de Leuvense universiteit, lid van de Academie en coauteur van het deel over de periode 1560-1700, waarvan de voltooiing op handen is.

Vóór hen kwamen de vertegenwoordigers van het zeer diverse publiek aan bod. Als eerste werd Jo Tollebeek, hoogleraar bij de vakgroep Geschiedenis van de Leuvense universiteit, beluisterd. Hij sprak vanuit de verwachtingen van de wetenschappelijke, academische wereld met op de achtergrond de kennis van de vorige literatuurgeschiedenissen.

Na hem gaf Luc Devoldere, hoofdredacteur van het tijdschrift Ons Erfdeel, zijn mening als die van de alerte, goed geïnformeerde literaire publicist. Hij legde de nadruk op de hedendaagse culturele dynamiek. De huidige raadpleger heeft een gefragmentariseerde belangstelling en de geschiedenis zelf is permanent aan herschrijven toe.

Ronald Soetaert, hoogleraar bij de vakgroep Onderwijskunde van de Gentse universiteit, bracht een getuigenis uit het pedagogisch milieu en stelde daarbij de vraag naar de al dan niet noodzakelijks canonvorming.

Louis Tobback, oud-parlementariër, burgemeester van Leuven en romanist, prees zich als gebruiker gelukkig met de twee verschenen delen. De hanteerbaarheid mat hij af aan gelijksoortige Franse werken.

[p. 175]

Het forumgesprek tussen hoofdredacteuren en auteurs handelde vooral over het steeds moeilijke evenwicht tussen wetenschappelijke uitdieping en zo breed mogelijke leesbaarheid.

De bijdragen van Tollebeek en Devoldere brachten niet enkel een persoonlijke appreciatie, maar bevatten ook bredere literair-historische en algemeenculturele beschouwingen. Daarom heeft de Academie het nuttig geoordeeld de beide teksten als getuigenissen van het symposium hier op te nemen