Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde. Jaargang 2000

[p. 265]

Teksteditie Vlaanderen 2000

Verslagen van de lezingen en toespraken gehouden op de Studiedag ‘Teksteditie Vlaanderen 2000’ (7 april 2000) Red. Marcel de smedt

[p. 267]

Inleiding
Marcel de Smedt, Katholieke Universiteit Leuven

Dames en heren,

In haar beleidsnota van 1996 heeft de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde de teksteditie als een van haar prioritaire doelstellingen vooropgesteld. Concreet werd afgesproken dat vanaf januari 1998 tot december 2003 gedurende zes jaren projecten in dit vlak zouden worden uitgevoerd.

Het is natuurlijk niet zo dat de Academie pas in het midden van de jaren negentig aandacht zou hebben gekregen voor teksteditie als dusdanig. In haar reeksen verschenen vroeger heel wat uitgaven van literaire teksten en van briefwisseling. Nieuw was dat de Academie het engagement op zich nam haar inspanningen gedurende zes jaren vrijwel uitsluitend te richten op de editie van teksten, en daartoe ook bereid was een substantieel gedeelte van de schaarse middelen door de overheid ter beschikking gesteld, aan de wedde van een onderzoeker te besteden.

Het academieproject ‘teksteditie’ is natuurlijk niet zomaar uit de lucht komen vallen. Sedert het eind van de jaren tachtig is in Vlaanderen teksteditie het onderwerp geweest van enkele colloquia (o.a. in Leuven, Gent en Antwerpen), en in 1993 werd de Interuniversitaire Werkgroep Genese opgericht. Hiermee werd een structuur in het leven geroepen waarin al wie zich in Vlaanderen met edities bezighoudt kan participeren. Bovendien konden vanuit Genese eveneens contacten met de grotere buitenlandse instituten (o.a. het Constantijn Huygens Instituut) worden gelegd.

Dat het editieproject de eerste prioriteit van de KANTL werd is vooral te danken aan het enthousiasme en dynamisme van Georges De Schutter, die in augustus 1997 aantrad als Vast Secretaris. Dat het Streuvelsproject als eerste kon worden uitgevoerd is dan weer grotendeels het resultaat van de overredingskracht van Marcel Janssens, die het ontwerp van een nieuwsoortig editieproject dat ik hem destijds voorlegde, met name een elektronische editie gecombineerd met een boekuitgave van De teleurgang van den Waterhoek van Stijn Streuvels, met verve heeft verdedigd.

[p. 268]

De studiedag van vandaag, met als sluitstuk de presentatie van de elektronische Streuvelseditie, is in feite het derde luik van een triptiek.

Het eerste luik was de Staten-Generaal van 17 februari 1998, georganiseerd door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, in samenwerking met de Interuniversitaire Werkgroep Genese. Onder de titel ‘De toekomst van ons literair verleden’ werd zowel de problematiek van de archivering als van de eigenlijke teksteditie besproken. De sprekers maakten er de balans op van wat er tot dusver aan theorievorming en aan praktische verwezenlijkingen op het terrein van de teksteditie was gebeurd; de rol van de archieven werd er besproken, er was o.a. een vertegenwoordiging van de uitgeverswereld en de Vast Secretaris van de KANTL plaatste de beslissing van de Academie om van de teksteditie de eerste prioriteit te maken in z'n context. De directeur van het Constantijn Huygens Instituut, die we hier ook vandaag als spreker mogen begroeten, sprak over de Nederlandse ervaringen en verwezenlijkingen. Mij is vooral bijgebleven dat hij in zijn inleiding van toen wees op de vanzelfsprekende subsidies die voor monumentenzorg ter beschikking zijn, althans voor restauratie van gebouwen, schilderijen, enz. ‘Echter, wanneer het gaat om onze literatuur, laten merkwaardig genoeg de overheden het dikwijls afweten, alsof ons literair erfgoed géen geld, géen zorg en géen trots behoeven’ (p.29). Dat neemt niet weg dat spreker enkele ogenblikken later meedeelde dat de totaal-financiering van het Constantijn Huygens Instituut voor 1998 ‘ruim 2.4 miljoen gulden’ was; de KANTL kreeg dat jaar ook 2.8 miljoen... franken.

Het tweede luik van de triptiek was de studiedag die op 24 maart 1999 plaatsvond in de Academie in Gent onder de titel ‘Klassieken op de markt’. Sprekers uit de academische wereld, uit de wereld van uitgeverij, boekhandel, openbare bibliotheek en onderwijs belichtten de al dan niet aanwezigheid van de klassieken van onze letterkunde in het marktaanbod. Vanuit Nederland kon E.K. Grootes wijzen op de voortreffelijke DELTA-reeks, die reeds enkele fraaie, wetenschappelijk verantwoorde uitgaven van klassieken uit onze literatuur (o.a. de Camera Obscura) kan voorleggen. En ook Manteau kon met een zekere trots wijzen op de reeks Klassieken uit Vlaanderen.

Vandaag dan hebben we onze derde studiedag, het sluitstuk van het drieluik, maar geenszins het einde van de editoriale bedrijvigheid van de Academie. Vandaag willen we een tussentijdse balans opmaken: wat is er de afgelopen paar jaren aan edities van Vlaamse literatuur in ruime zin in en buiten de Academie tot stand gebracht? Rechtstreekse aanleiding voor deze studiedag is

[p. 269]

de presentatie van de elektronische Streuvels-editie, waarmee de Academie resoluut de weg inslaat naar de incorporatie van de meest geavanceerde technologie in het literatuuronderzoek, in casu in het editiewezen. Maar het is tevens een goede gelegenheid uitvoerders van recente editieprojecten aan het woord te laten. We zijn erover verheugd dat al de aangezochte sprekers spontaan bereid waren op onze uitnodiging in te gaan. Aan diversiteit zal het vandaag niet ontbreken: de voorgestelde uitgaveprojecten gaan van werk van de 17de-eeuwse auteur Erycius Puteanus tot Jezebel van Louis Paul Boon, van dagboeken van Virginie Loveling tot cursiefjes in dialect in de Brieven van Pierken, van uitgaven in boekvorm tot het elektronisch geweld van hyperedities. En we hebben ook een directeur en een voorzitter in ons midden. Collega van Vliet, directeur van het Constantijn Huygens Instituut, zal ons vanmiddag allicht weer heel jaloers maken met het overzicht van de Nederlandse editieprojecten, en de middelen die zijn instituut daarvoor ter beschikking staan. Maar we hebben ook de voorzitter van de werkgroep Genese bij ons, collega Lernout, die erin slaagt de editie- en archiveringsproblematiek op tijd en stond in de pers te brengen, en aldus een wat ruimere belangstelling teweeg te brengen voor wat ons allen nauw aan het hart ligt. Ik geef hem graag het woord.