Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (nieuwe reeks). Jaargang 1986

[p. 378]

Advies over de toekenning van de Prof. Dr. L. Elautprijs 1984-1985
door Walter Couvreur

De jury bestaande uit mevr. Deprez en de heren Coupé en Couvreur ontving als enige inzending voor de Prof. Dr. L. Elautprijs het gepubliceerde proefschrift Blauwvoeters en taalflaminganten. De katholieke Vlaamse studentenbeweging 1830-1894 (Leuven 1984) van mevr. Dr. Lieve Gevers, buitengewoon docent in de hedendaagse kerkgeschiedenis aan de universiteit te Leuven.

De jury had weinig moeite met de bekroning van een werk, dat waardevol is voor de kennis van een belangrijk facet van de Vlaamse taalbeweging in de 19de eeuw. Schr. die talrijke publikaties op hetzelfde gebied op haar naam heeft staan, heeft zich de moeite getroost om uit merendeels onbenutte archieffondsen (waarvan de lijst op blz. 457-463) de geschiedenis van de Vlaamse taalstrijd van 1830 tot ca. 1894 aan de Leuvense universiteit en de seminaries en kolleges in Vlaanderen te rekonstrueren.

Schr. geeft een (soms al te) gedetailleerd overzicht van de harde en niet aflatende strijd van studenten, seminaristen en middelbare scholieren tegen de diktaten van een denationaliserende hogere klerus, trouwe bondgenoot van de verfransende staatsmacht. Centraal staat hierbij het ingewikkelde probleem van de verhouding Vlaams of Nederlands tegenover Frans binnen het nieuwe Belgische staatsverband.

De taaltoestanden in het openbaar onderwijs vielen buiten het bestek van het werk en komen dan ook slechts zijdelings ter sprake. Wat schr. over het rijksonderwijs zegt, strookt niet altijd met de werkelijke toestand. Zij kent blijkbaar alleen maar een ‘vrijzinnige Vlaamse studentenbeweging’ (alsof het openbaar onderwijs geen katolieke leerlingen telde). Haar bewering op blz. 450, dat ‘op het einde van de 19e eeuw de mate van vernederlandsing van het katholiek onderwijs die van het officiële nagenoeg evenaarde’ is volkomen bezijden de waarheid. Wat ze op blz. 306 over de ‘zgn. Waalse afdelingen’ in de Vlaamse atenea schrijft, strookt evenmin met de werkelijkheid. Men ontkomt

[p. 379]

moeilijk aan de indruk, dat schr. de toestand in het katoliek onderwijs te rooskleurig voorstelt en de hogere klerus wil sparen (o.a. blz. 129, 142, 306, 440, 449).

Al met al brengt het ruim 500 blz. tellende proefschrift een schat aan gegevens betreffende de Vlaamse taalstrijd in het katoliek onderwijs. Wel mist men een register (minstens op de persoonsnamen), waardoor de bruikbaarheid van het al te wijdlopige en soms onoverzichtelijke boek in aanzienlijke mate zou zijn verhoogd. De vele onbekende jeugdige en hardnekkige vechters voor het behoud van eigen taal en volksaard hebben dit ruimschoots verdiend.

De op blz. 81²⁹ vermelde advokaat Albert Fredericq is (naar kollega Van Elslander mij meedeelt) een volle neef van de Gentse hoogleraar Paul Fredericq.

Promotor van het proefschrift was de Leuvense historicus Lode Wils, die ook zijn stempel op het werk heeft gedrukt. Zo prijkt op blz. 35 het sofisme, dat ‘de Belgische omwenteling niet alleen verfransing [voortbracht]. Uit het enthousiasme van de revolutie ontstond eveneens de Vlaamse beweging, waarbinnen zich een Vlaams bewustzijn ontwikkelde als onderdeel van het Belgische’. Begrijpe wie kan.

Voor de jury,

Walter Couvreur