Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (nieuwe reeks). Jaargang 1982

[p. 292]

Vergaderingen van 16 december 1981

I. Plenaire vergadering

Aanwezig: de heren LEYS, ondervoorzitter, en HOEBEKE, vast secretaris;

de heren VAN LOEY, ROELANDTS, DEMEDTS, GYSSELING, DRAYE, mevrouw D'HAEN, en de heren COUPE, COUVREUR, KEERSMAEKERS, LAMPO en DE PAEPE, leden;

de heren WALSCHAP en SCHMOOK, binnenlandse ereleden;

de heer LANGVIK-JOHANNESSEN, buitenlands erelid.

Afwezig met kennisgeving: de heer DECORTE, voorzitter;

de heren GILLIAMS, AERTS, LISSENS, VANACKER, MOORS, VAN ELSLANDER, ROOSE, LEBEAU, mevrouw DEPREZ en de heren GOOSSENS en DESCHAMPS, leden;

de heren VANDERHEYDEN en ROMBAUTS, binnenlandse ereleden;

de heer BLOK, buitenlands erelid.

Doordat de heer DECORTE, voorzitter, verhinderd is de vergadering bij te wonen, neemt de heer LEYS het voorzitterschap waar.

Notulen

De notulen van de plenaire vergadering en van de commissievergaderingen van 18 november 1981 worden goedgekeurd.

Mededelingen van de vaste secretaris

1.	Vertegenwoordiging van de Academie. - Op zondag 6 december vertegenwoordigde de heer COUPE de Academie op de eucharistieviering die ter gelegenheid van de 600e verjaardag van Jan van Ruusbroec in de Sint-Michielskathedraal te Brussel werd gecelebreerd.
2.	Erelidmaatschap. - De benoeming van de heer BLOK tot buitenlands erelid werd bij Koninklijk Besluit van 16 november 1981 goedgekeurd.

[p. 293]

3.	Geschiedenis van de Vlaamse Academies. - Op 4 december jl. heeft het secretariaat aan alle collega's een nota laten toekomen waaruit blijkt, dat de Koninklijke Academie van Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België en de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België inzake de organisatie van het colloquium gewijd aan de geschiedenis van de Vlaamse Academies (november 1982) het standpunt van onze Academie zijn bijgetreden.
4.	Onderscheiding. - De E. Bernheimprijs 1981 werd aan onze collega A. DEMEDTS toegekend.

Mededelingen en voorstellen van het bestuur

I. Nobelprijs Literatuur voor 1982.

Vanwege het secretariaat hebben de collega's die behoren tot de groep van dichters en schrijvers een formulier ontvangen dat ons door het Zweedse Nobelcomité was toegezonden.

Het Bestuur wil aan de plenaire vergadering van de Academie voorstellen, dat ons Genootschap in naam van zijn leden behorend tot de literaire sectie drie leden zou voordragen, nl. de heren GILLIAMS, GORIS en WALSCHAP. Op die manier keren we ook terug naar de procedure die vroeger werd gevolgd.

Het voorstel wordt goedgekeurd.

II. Kalender 1982.

Het bestuur stelt voor in de kalenders die jaarlijks gedrukt en verspreid worden, alle titulatuur vóór de namen van de leden en de ereleden weg te laten en wel met ingang van 1982.

Het voorstel wordt goedgekeurd.

Lezing

‘Koning Arthur en de Graal in het Engeland van gisteren en vandaag’, lezing door de heer LAMPO.

[p. 294]

Geheime zitting

Verslag van de vergadering van de bestuurscommissie d.d. 9 december 1981.

Het verslag van de vergadering van de bestuurscommissie d.d. 9 december 1981 wordt aan de Academie voorgelegd.

II. Commissievergaderingen
Vaste commissie voor onderwijs en nederlandse lexicografie

Verslag door de heer VANACKER, lid-secretaris.

Aanwezig: de heren COUPE, wnd. voorzitter, en VANACKER, secretaris;

de heren VAN LOEY, ROELANDTS, GYSSELING, DRAYE, HOEBEKE, COUVREUR en KEERSMAEKERS, leden.

Hospiterende leden: de heren DEMEDTS, VAN ELSLANDER, mevrouw DEPREZ, en de heren LAMPO en DE PAEPE;

de heren WALSCHAP en SCHMOOK, binnenlandse ereleden;

de heer LANGVIK-JOHANNESSEN, buitenlands erelid.

Afwezig met kennisgeving: de heren MOORS, ROOSE en GOOSSENS, leden;

de heren VANDERHEYDEN en ROMBAUTS, binnenlandse ereleden;

de heer BLOK, buitenlands erelid.

Agenda

1. ‘Betekenisevolutie in het vroege Indo-Europees’, lezing door de heer GYSSELING.

De semantische evolutie in het vroege Indo-Europees vertoont een uitwaaieringspatroon, waarbij een aantal evolutiekettingen samen uitgaan van slechts enkele oerbegrippen zoals eten, ademen, vloeien. De eerste consonant is de voornaamste betekenisdrager: oorspronkelijk het geluid van het op elkaar zetten van de tanden enz. bij het eten, van het ademen (bv. n is het ademen door de neus), enz. De consonanten bh, b en p resp.

[p. 295]

dh,, d en t resp. gh, g en k resp. l en r resp. s en j zijn telkens varianten van elkaar.

Er zijn drie grote begripsvelden: a) uiterlijke dynamiek (= handelingen), b) innerlijke energie (= levenskracht), c) dynamiekloosheid.

Tot het begripsveld (a) behoren bv. eten en voeden, hongerig zijn, begeren, liefhebben, beschermen, nastreven, volgen, waarnemen, zien; geven en nemen, dragen; roepen (kom eten!), komen, lopen, vliegen; samenkomen, samennemen, drukken, kwellen, slaan.

Tot het begripsveld (b) bv. ademen, geest, geboren worden, leven, groeien, groot of hoog zijn, schitteren, branden.

Tot het begripsveld (c) bv. vloeien, water, slap, losmaken, duizelig zijn, zwak, ziek, liggen, slapen, sterven, hol, donker, vuil.

De persoonlijke voornaamwoorden voor de eerste en de tweede persoon lijken met (a) (bv. ede ‘eet!’), die voor de derde persoon met (b) (geboren zijn) samen te hangen.

Oorspronkelijk lijken de consonanten voor de sprekende persoon te zijn: k, m (enkelvoud: ik, mij), n (meervoud: nōs, ons); voor de aangesproken persoon t (enkelvoud tū, een te veronderstellen p lijkt spoorloos verdwenen te zijn) en w (meervoud: vōs, eu- > gij); voor de persoon van wie men spreekt j en s (lat. en got. is, zij).

Met de voornaamwoorden voor de sprekende persoon lijken voorzetsels en bijwoorden samen te hangen als: hier, lat. cis en hic, met = lat. cum, midden, in, nu, aan, naast.

Met die voor de aangesproken persoon woorden die een verwijdering van de sprekende persoon aanduiden, bv. voor, op, af, lat. post, tot, lat. ad en ante, lat. au-. Er is een duidelijk verband met de oriëntatie: voor = oostelijk, achter = avond = vesper = westelijk.

Werden k m n met ingetrokken, p t w met uitgestulpte lippen uitgesproken?

Er lijkt eveneens een samenhang te zijn van de voornaamwoorden voor de sprekende persoon met de woorden voor moeder (akka, mama, moeder) of grootmoeder (ana), van die voor de aangesproken persoon met die voor vader (papa, vader, atta) of grootvader (awa). Bij die voor de derde persoon denkt men bv. aan zoon en jong.

Ook is het verleidelijk om een samenhang te vermoeden met de vroegste telwoorden. De persoon van wie men spreekt, het kind, aangewezen met de duim, is één (oin, sem); de aangesproken persoon, aangewezen met de wijsvinger, is twee (dwō). In deze optiek zou het woord voor de sprekende persoon, aangeduid met de middelvinger (aka, egō), tevens een verloren woord voor drie geweest zijn. Men kan verder veronderstellen dat ana en awa verloren woorden voor 4 en 5 geweest zijn.

Bij het overschakelen naar het tellen op twee handen werd de s overgeplaatst naar de duim van de tweede hand, k naar de overeenstemmende

[p. 296]

middelvinger (oktō), n naar de overeenstemmende ringvinger (enewen). Tevens werd een binair stelsel ingevoerd: de tweede consonant van het eerste getal uit elk paar is een w: dwō trei, kwetwor (uit pwetwor?) penkwe, sweks septm. Voor 4 en 5 werd een woord geïntroduceerd dat ‘samendrukken’ (cf. vuist), voor 10 een woord dat ‘rij, reeks’ betekende.

Men mag vermoeden dat er oorspronkelijk ook een verband geweest is met de aanwijzende voornaamwoorden (die tot lidwoorden konden evolueren). Bv. jen = (s)en ‘gene’. Het latijnse ille zou aanvankelijk het grotere kind (al-) kunnen aangeduid hebben.

Aan de bespreking nemen de collega's VAN LOEY, WALSCHAP, COUVREUR en ROELANDTS deel. Daarbij wordt gewezen op de tegenstelling tussen een positivistische houding die, steunend op klankovereenkomsten, reconstrueert en een visie die de wereld construeert van uit de woordenschat.

2. Opmaken van de agenda voor de volgende vergadering (17 februari 1982).

Collega VAN LOEY deelt mee dat hij nog niet voldoende materiaal heeft om een lezing te geven over de betekenis van ‘Verlaetinge’. Ten hoogste zou hij een korte mededeling kunnen geven.

3. Verkiezing van het bestuur voor de jaren 1982-1983.

Het bestuur van de commissie voor de jaren 1982-1983 wordt als volgt samengesteld:

voorzitter: de heer COUPE;

ondervoorzitter: de heer VANACKER;

secretaris: de heer COUVREUR.

Vaste commissie voor cultuurgeschiedenis

Verslag door de heer DE PAEPE, lid-wnd. secretaris.

Aanwezig: de heren DEMEDTS, wnd. voorzitter, en DE PAEPE, wnd. secretaris;

de heer VAN ELSLANDER, mevrouw DEPREZ, mevrouw D'HAEN, en de heer LAMPO, leden.

[p. 297]

Hospiterende leden: de heren VAN LOEY, ROELANDTS, VANACKER, GYSSELING, DRAYE, HOEBEKE, COUVREUR en KEERSMAEKERS;

de heren WALSCHAP en SCHMOOK, binnenlandse ereleden;

de heer LANGVIK-JOHANNESSEN, buitenlands erelid.

Afwezig met kennisgeving: de heren LEBEAU, ondervoorzitter, en DECORTE, secretaris;

de heren GILLIAMS, AERTS, LISSENS en DESCHAMPS, leden;

de heren VANDERHEYDEN en ROMBAUTS, binnenlandse ereleden;

de heer BLOK, buitenlands erelid.

Bij afwezigheid van de voorzitter, de ondervoorzitter en de secretaris wordt de vergadering voorgezeten door de heer DEMEDTS en wordt het secretariaat waargenomen door de heer DE PAEPE.

Agenda

1. ‘Gestructureerde thematiek van de vrouw in 500 nederlandstalige gedichten’, lezing door mevrouw D'HAEN.

Op grond van 500 nederlandstalige gedichten met brede representativiteit in tijd en ruimte, onderzoekt de auteur de thematiek van de vrouw in onze poëzie. Deze thematiek wordt gestructureerd volgens de thymische categorie benefiek/malefiek. Het lichaam, de kleding: de functionaliteit en de incarnatie daarvan in werk, kunst, beroep: de destinataires van de handelingen, de relaties met gezin en milieu, vooral de relatie met de man: de chronologie (triple Goddess), de mythificatie en de conceptualisatie van de vrouw, en tenslotte haar zelfbewustzijn worden besproken.

Namen aan de discussie deel: de heren WALSCHAP, DEMEDTS, VAN LOEY, LANGVIK-JOHANNESSEN en mevrouw DEPREZ.

2. Verkiezing van het Bestuur voor 1982-1983:

voorzitter wordt: de heer DECORTE;

ondervoorzitter wordt: mevrouw DEPREZ;

secretaris wordt: de heer DE PAEPE.