Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (nieuwe reeks). Jaargang 1972

[p. 200]

Bert Decorte
voorgesteld door Karel Jonckheere
Lid van de Academie

De zetel die dichter Bert Decorte als lid van onze Akademie thans bekleedt is de XIIIe van de XXX. Moge dit getal hem geluk bijbrengen, weer en wind van het bestaan hem dienende.

Zetel XIII vertoonde in 1886, jaar van de stichting van onze instelling, enige wankelbaarheid. Hij werd ingenomen door de zeer geleerde konservator van het Plantin-Moretus Museum maar werd niet erg lang door de titularis warm gehouden. Na amper vier maand lidmaatschap nam Max Rooses reeds zijn ontslag. Bedachtzaam en gevoerd door relativerende humor, - hiermee onthul ik reeds twee van zijn hoedanigheden, - zal Bert Decorte dit voorbeeld niet volgen. Zijn andere voorgangers sedert Rooses deden het trouwens evenmin. De Akademie betekent voor haar leden een onmisbare vriendenkring.

Op de leuning van uw zetel XIII, waarde kollega Decorte, rust dus geen zwarte hand. Karel Stallaert, Rooses opvolger, Brabander uit Merchtem, eminent taalgeleerde en evenals gij noest en bescheiden werker, bleef lid tot aan zijn dood zoals al zijn akademische erven:

-

Baron August de Maere d'Aertrycke, voorzitter van de eerste taal- en letterkundige kongressen, in de adel verheven voor ‘la part que le dit messire Camille-Charles-Auguste de Maere a prise à la création d'un port en eau profonde sur la côte de Flandre’, lees Brugge. In uw boek ‘Kort geding’, stukje ‘Pedigree’, twijfelt gij er geen ogenblik aan ook van adellijken bloed te zijn, als afstammeling van Pepijn de Korte, zoals gij zegt: ‘Verwoed voorvechter van de vereenvoudigde spelling en alleen daarom zijn naam met k schreef’;

-

Gustaaf Seghers, verdienstelijk Vondelkenner en eerbaar volksverteller bij wie ik u om andere redenen kan betrekken. Hij was van Hoogstraten en zit nu schimmig te glimlachen omdat ook gij uit zijn beminde Kempen stamt.

Seghers stierf in 1919 en zijn lofspreker werd Fernand Toussaint van Boelaere in wie ik evenals in u de ambtenaar begroet en in die ambtenaar, waarschijnlijk uit protest tegen de kerkhofbloemen van de officiële stijl, de artiest van het bij hem precieus, bij u olijk gekoesterde

[p. 201]

mooie woord.

Toussaint stierf in 1947 en van diens rouwzegger en laus-redenaar, dichter, essayist en kritikus Raymond Herreman, huldigt gij straks zelf de gedachtenis.

Een leerzame en bij u passende akademische stamboom, zoals te zien valt.

Wie en wat zijt gij, beste Bert Decorte?

Benijdenswaardig hij wiens ouders uit andere streken elkaar uit liefde tegemoet zijn gewaaid.

Dank zij uw autobiografie ‘Kortom’ in de reeks ‘Open Kaart’ weten wij dat uw grootvader langs vaderszijde uit Westvlaanderen kwam, aangetreden uit Ruddervoorde, waar hij het van oudsher nobel beroep van boomkweker voortzette.

Alweer verkeert gij in goed gezelschap, dat waaruit goede, gezonde dichters stammen. Bosnimfen hielden de rand van Gezelles wieg vast, ook die van Jan van Nijlen en Jan Vercammen. Onder meer door dit dendrofiele blijft gij innig met de aarde verbonden, gij schreeft een ‘Aards gebedenboek’.

De grootvader sylvomaan uit het Brugse Vrije met vlakke, zandige bodem had geen zit in het gat en streek neer in de Kempense bergloosheid met als teeltgrond nagenoeg dezelfde ruige korrels kwarts en glimmer. Daar zat uw grootmoeder langs moederszijde te wachten om de legéring te bewerkstelligen van twee vinnige, hartelijke nuchterheden. Uw oudste tante aan vaderskant werd nog geboren in Ruddervoorde, uw vader reeds binnen de heide. Uit zijn echt zouden wondere loten spruiten, vlug met de hand, speels en geraffineerd van verbeelding, tuk op evasie hetzij langs avontuurlijke wegen op aarde, hetzij door de bedwelming van het woord. Uiterlijk valt dit niet te merken. Geen grote gebaren, maar geestelijke binnenpret, binnenlust, binnenbrand, plezieren die ook zich zelf amuzeren bij een rustige stap, ogenschijnlijk indolente reakties, spaarzaam woorddebiet. Aldus gij, Bert Decorte, voor wie met u omgaat.

Omzichtig behept met de beroepsmisvorming van mijn vader die politieagent was en verholen doopcelen poogde te verhelderen, heb ik aan Bert Decortes leraar en gangmaker in de letteren Denijs Dille, onrustig rustend konservator van het Bela Bartok-archief in Boedapest, de vraag gesteld hoe Bert Decorte er uitzag toen hij na studies in het kollege te Hoogstraten zijn hem beroemdmakende verzen schreef, de meeslepende, weidse, zat weelderige en meesterlijke gezangen, vol synestesie envoûterende beeldorgieën van de eerste bundel ‘Germinal’, 1937, uit-

[p. 202]

gever Uilenspiegel, Hoogstraeten en overgenomen door de Nederlandse Boekhandel.

‘Bert Decorte, toen en nu, schrijft ons Denijs Dille, immer dezelfde manier van doen, van spreken, van reageren, geen haar verschil. (Behalve het haar zelf, nota K. Jonckheere). Met het grootste flegma schreef hij in zijn opstellen de vreselijkste dingen; maar het pakte niet bij mij; dat behoorde, volgens mij, bij een normale puberteit; terwijl de anderen eerder hypokriet waren of hormonenlozen. Maar zo min als nu kon men destijds raden dat het Bert was die die verzen schreef. Hij heeft onder mijn deur vertalingen gestoken die hij slechts later heeft uitgegeven (Apollinaire, Rimbaud enz.) van leesstukken die ik in de klas zag tot grote verontwaardiging der bien-pensants; en ik raadde niet dat hij het was; en toch heb ik hem, beschut kan ik niet zeggen, maar geholpen zoals ik kon en hem doorheen enkele moeilijkheden geloodst. Een jaar na zijn vertrek heb ik verzen gekregen door zijn broer, en begrepen. Dan is hij zelf gekomen en heeft regelmatig gezonden. De dag dat ik De Ruiters’, ‘Forum’, aankreeg, sprong ik op: dat was het; ik schreef aanstonds: nu moogt ge publiceren. En de reaktie van Walschap, Roelants en Herreman hebben me gelijk gegeven.

Ook Marnix Gijsen schreef in ‘De Standaard’: ‘Sedert Paul van Ostaijen is Bert Decorte het eerste fenomeen, het eerste wonderkind dat wij in de Vlaamse poëzie zien verschijnen’.

Alom werd Decortes ritme en ‘meeslepende woordenvloed’ geprezen. Toen ik van een lange zeereis terugkeerde herlas ik uit ‘Germinal’ het gedicht ‘Ruiter’, eerlijk door u genoemd ‘naar “Bateau ivre” van Arthur Rimbaud’. Meteen was ik weer op zee en bloosde toen ik die verzen op mijn spichtige over een zeereis legde:

‘nog voor het roze vlees der blanke zonnetanden
werd blootgelachen door een rode negermond
reed ik nadat ik mij verlost had uit de handen
van 't inlands volk weer vrij en moedig in het rond

ik had mijn zadel en mijn stijbeugels verloren
de manen waren mij een houvast en een toom
toen brak de glazen nacht ik gaf mijn paard de sporen
en joeg door bloemen en het schuimlied van de stroom’.

Dat was de moderne poëzie, met wereldaccent, waarvan ik droomde.

[p. 203]

Hoofdletters, punten noch komma's, - vandaag werd deze vermeende vrijheid een foefje om een machteloze oeverloosheid te suggereren. Bij u werd ze een verademing, vanzelfsprekendheid. Uw oceanisch deinen getuigde van zulke aangeboren innerlijk wetmatige harmonie dat elke betonning door interpunktie overbodig werd. De drievuldigheid melodie, beweging en mentale intuïtie werd volmaakte legéring. Ik wil me niet verder aan lyriek overgeven maar als ik aan de meesterlijke poëzie denk uit uw eerste seizoen ‘Germinal’ en ‘Orfeus gaat voorbij’, dan kan ik ze voor mij niet beter resumeren dan met de titel van een boek van Jean Giono ‘Le chant du monde’.

In die dagen waart gij een Amerikaanse biografie aan het ineenzetten als loopjongen bij Delhaize. Het ministerie van Ekonomische Zaken zou u, naar buiten althans, een breder zadel en een kalmer loopbaan bezorgen. In uw produktie verrees dan ook in 1942 ‘Een stillere dag’. Nieuwe matrijzen, ballade en sonnet, hadden uw zich zelf lichtelijk temmende banjirdrift de wenk gegeven zich vormelijk te onderwerpen aan strakker vormen waarin gij uw virtuositeit tot bezonkener inspiratie kont ijken. In ‘Nieuwe gedichten’ uit 1947 smaken we met niet afnemend genoegen daarvan de pittige, olijke of weemoedige neerslag.

Bert Decorte, ik heb u reeds wijs genoemd. Gij verdient dit zeldzaam epiteton. Toen om allerlei redenen, die geen oorzaak waren, uw vloeiende hand verder verzen inhield, stondt gij daar met een reserve aan poëtisch potentieel dat zich nog in schrijfdrift wilde uiten. In plaats van uw rijmende motor in de ijlte te laten draaien greept gij terug naar een van uw eerste felle maniën om met het mooie straffe woord te vrijen, het vertalen. Vertalen is een sport, de oud-voetballer in u prikkelde u tot nobel verbaal steekspel. Het was echter niet alleen de verleidelijke stijl van Louise Labé, François Villon, Charles Baudelaire, het kersenrode Japan, de avonturen van Lazarillo, die u innam, gij voelde u verwant achter de tekens met deze rijpe, door inwendige brand verteerde, gekneusde maar in poëzie zich relativerende felle mensen.

Tussen deze vertalingen in maar geleerd door wat volstrekt is en stro gingt gij geestige kronieken schrijven. Zoals ik u ken, overwegend om u zelf te louteren van 's levens dom lawaai en karikaturale gebaren, meteen om aan de hand van verloren gegane typische bijzonderheden en zelf ervaren koddigheden het gelegenheids-snoeimes in dwaze overtolligheden te zetten. De rokerige schouw van wat wij onze fraaie letteren noemen kan vegers van uw allooi nooit missen.

[p. 204]

In de jongste tijden publiceert gij boekje na boek. Gij hebt weer tijd gevonden, nu uw talrijk kroost over de wereld is uitgezwermd, om uw eigen honingraten te ledigen, tot onze vreugde. Gij zijt geen dichter die zichzelf overleeft, alleen heeft uw tweede raket zich met ietwat vertraging losgemaakt uit de eerste. De balans van wat gij waart hebt gij voorlopig opgemaakt in ‘Kortom’. Treed een nieuw vruchtbaar seizoen binnen, nu uw vorige verdiensten door dit akademisch lidmaatschap werden erkend. Moge wie u opvolgt, nog niet geboren zijn.