Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (nieuwe reeks). Jaargang 1967

[p. 645]

Hulde ter nagedachtenis van wijlen Prof. Dr. P. de Keyser
door Prof. Dr. J. Moors

Paul de Keyser is overleden op 75-jarige leeftijd; hij heeft zich meer dan vijftig jaar kunnen wijden aan de wetenschap; hij is een zeer produktief schrijver en een aktief mens geweest. Bij zijn leven is hem op verschillende tijdstippen hulde gebracht, na zijn dood hebben gezaghebbende vakgenoten het beeld getekend van de hoogleraar en de geleerde. Het is dan ook haast onvermijdelijk dat ik zijn veelzijdige persoonlijkheid niet tot haar recht zal laten komen in deze korte herinneringsrede.

De germanist Paul de Keyser was aan de rijksuniversiteit te Gent belast met de verklaring van middelnederlandse schrijvers, met de encyclopedie van de germaanse filologie en met filologische oefeningen over het nederlands.

Het is een gevarieerd en interessant onderwijs geweest voor de studenten, te oordelen naar de lange lijst van boeken en artikels die het gedrukte resultaat zijn geweest van de voorbereiding van zijn kolleges. Ik noteer o.m. uitgaven, vaak met lezenswaardige, oorspronkelijke inleidingen, van Van Velthem, Maerlant, Hein van Aken, Floris ende Blancefloer, Vanden vos Reinaerde, die Borchgravinne van Vergi. Hier reeds moet ik konstateren dat mijn poging om een overzicht te geven, door de aktiviteit van P. de Keyser onder te brengen in rubrieken, niet erg geslaagd zal zijn: zijn literairhistorisch werk b.v. bleef niet beperkt tot een tijdvak of een genre; hij heeft zich eveneens geïnteresseerd voor - ik noem er maar enige - Joan de Grieck, Colijn Cailleu, V. Loveling, Jan Bols, Conscience. Wat de taalkunde betreft, vind ik bijdragen over het A.B., over spelling, over slang en bargoens, over etymologie. In de Verslagen en Mededelingen van deze akademie hebt u einde 1965 een typische studie van P. de Keyser kunnen lezen - het is zijn laatste geweest - over de benamingen van twee 13de-eeuwse volksopstanden, de cockerulle en de moerlemaye; ze is typisch voor de wetenschap van de auteur die erin beroep doet op een aantal vakken waarin hij

[p. 646]

eveneens thuis was, de historische taalkunde, de geschiedenis, de folklore en de musikologie.

De tweede helft van de leeropdracht van P. de Keyser lag immers op het gebied van de estetika en de kunstfilosofie, de kunstgeschiedenis en de volkskunst. In zijn bibliografie - meer dan 600 nummers - treft men een tiental boeken aan en honderden artikels over schilderkunst, tapijtkunst, heraldiek, architektuur, en folklore in de ruimste zin van het woord maar wetenschappelijk beoefend. Zijn geleerdheid, zijn talent om de feiten leesbaar te maken zijn opvallend, maar wat even zeer in het oog valt is zijn liefde voor zijn stad: Gent in de literatuur en in de folklore, Gent door de eeuwen heen, Kunstschatten te Gent, Gentse sagen...

Een kamergeleerde was P. de Keyser echter niet: hij zocht kontakt, hij wilde kennis en zin voor schoonheid vulgariseren. Zijn organisatorische kracht was buitengewoon; hij nam deel aan de oprichting en aan het bestuur van verenigingen, tijdschriften, musea; ik citeer: Oostvlaamsche zanten, de Nationale commissie voor folklore, de Koninklijke souvereine hoofdkamer van rhetorika De Fonteyne, de Koninklijke commissie voor monumenten en landschappen, het Museum voor folklore te Gent.

En, als ik het gezegde mag omkeren, onus habet honos, het kon niet anders of zijn werkzaamheid werd erkend door belgische en buitenlandse geleerde en kunstlievende genootschappen, die hem tot lid verkozen.

Over de germanist, de neerlandicus P. de Keyser heb ik niet persoonlijk kunnen getuigen. De kunsthistoricus, de folklorist en de kenner van het oude Gent heb ik wél zien optreden; mijn laatste herinnering dateert van niet lang voor zijn dood, toen een groep luikse studenten is komen kennismaken met hun gentse makkers, en toen zij het genoegen hebben gehad door hem rondgeleid te worden in de kerken en gebouwen. De koude, de wind over de ‘bergen’ van Gent - waarover hij ook geschreven heeft - beletten hem niet de schoonheid van zijn stad zeer lang en welsprekend te beschrijven. Het is niet twijfelachtig dat de zoveel jongere professor zijn eigen studenten nog met meer gloed en overtuiging onderhouden heeft over het zo dankbare onderwerp van ons oud kultuurbezit.

P. de Keyser verdient nog herdacht te worden in zijn aktiviteit ten gunste van het vlaamse toneel, het biblioteekwezen, de metodiek van het onderwijs; ook voor sociologie toonde hij

[p. 647]

belangstelling. Ik berust erin dat dit portret onvolledig blijft: de bedrijvigheid van P. de Keyser is te omvangrijk en te veelzijdig geweest om samengevat te kunnen worden in enkele bladzijden; kollega Van Elslander had zeker geen ongelijk toen hij P. de Keyser vergeleek met onze universele humanisten uit de 16de eeuw.

Ik geloof dat ik P. de Keyser goed genoeg gekend heb om met u te mogen terugdenken aan de mens, die toch zeker even belangrijk is als de hoogleraar, de geleerde of de vulgarisator.

‘Verdraagzaamheid’, heeft P. de Keyser eens geschreven⁽¹⁾, ‘steunt op loyale erkenning van elkanders standpunt, op wederzijdse waardering van elkanders eerlijke bedoelingen, op de filosofische overweging van het betrekkelijke aller dingen, dat ons leert dat geen waarheid zonder dwaling, maar ook geen dwaling zonder waarheid is. Zonder die verdraagzaamheid geen ware vriendschap, geen solidariteit, geen broederschap die naam waardig’.

Deze gedragslijn had hij zich zelf ook voorgeschreven en hij heeft er zich aan gehouden.

‘Hij was een zacht en voorzichtig mens, steeds beminnelijk in de omgang, zeer verdraagzaam en tevens bescheiden’⁽²⁾.

(1) Citaat bij R. Roemans, Levensschets en bibliografie in Album Prof. Dr. Paul de Keyser.

(2) J. Aerts, Rouwhulde in Versl. & Meded. 1966.