Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 3

[p. 61]

Oorkonden in het Nederlandsch, van 1259 en 1296.

In de twee eerste deelen van dit Museum heb ik reeds eenige oorkonden, die van vóór het jaer 1300 dagteekenen opgenomen. De oudste dezer klimmen echter slechts op tot de jaren 1277⁽¹⁾, en 1278⁽²⁾. Dit mael kan ik er eene van 1259 mededeelen. Zy behoort tot de vroegste, welke tot hier toe bekend zijn, vermits er nog geene oudere is voorgekomen dan van 1249⁽³⁾.

Ik ben dit belangrijk stuk verschuldigd aen de vriendelykheid van den Eerw. Heer kanonik Carton. Het is herkomstig uit het archief der oude abdy Ten Duinen, en bevat eene verordening over het indyken van land op Saeftingen. Het is, zoo voor den zakelyken inhoud als voor de tael merkwaerdig⁽⁴⁾.

(1) D. II, bl. 242 en 352.

(2) D. I, bl. 277.

(3) C.A. Serrure, Geschiedenis der nederlandsche en fransche Letterkunde in het graefschap Vlaenderen, bl. 88-91.

(4) Dit stuk komt voor onder N^r 908, in het Inventaire des Chartes, Bulles Pontificales, Privilèges et documents divers, de la Bibliothèque du Séminaire épiscopal de Bruges. Bruges, 1857, in-4^o, bl. 45, waervan ik, D. II, bl. 352 van dit Museum heb gesproken. Deze oorkonde zal wel de oudste zijn, welke uit het archief der vermaerde abdy Ten Duinen tot ons is gekomen.

[p. 62]

In geheel deze oorkonde komen er, behalve de gewoone verkortingen d. voor denier of deniers en s. voor scellinc of scellingen, slechts vier woorden voor die niet voluit zijn geschreven: Vlamīg voor Vlaming, Ghert'den voor Ghertruden, mocht'e voor mochtere, en stōt voor stont.

Op die charter laet ik er eene andere volgen van het jaer 1296. Deze, welke op het archief der algemeene Godshuizen te Brussel berust, heb ik te danken aen den heer K.F. Stallaert, professor by het koninklyk Athenaeum aldaer.

Zie hier die twee stukken:

I. 1259.

Dit es de vorwarde tusken broder Willemme ende den ghenen die sullen diken in Tscavetinghe. Dat si sullen gheven van elken ghemete III s. jarlick te sainte Martinsmesse, na den ersten oust die men dar up saiet, sonder van weghen ende van waterganghe ne si si schuldech enghenen cens. Ne war scluse ende waterganghe te makene ende te delvene sulsi maken op ghemenen cost, ghemet ghemete gheliec; alle setene van strome in den waterganc die sullen wesen tseren van den lande. Ende alle andre vischerie behort der ghemeenten van den lande, ghemet ghemete gheliec. Al ontlent dat leghet binnen dire vorseider dikinghen, dat salmen maken lansch wert bi prisen van minen her Wautren den groten, riddre, van Jhanne van Leffinghe, van mester vander Grode, van broder Hughen Bruninghe, broder Willem Bruninghe Boidin Schellart, Vlaming Cortals, Woutren ver Ghertruden sone, ende van enen dien die van Gent der to sullen nemen. Ende ware tuist an hemlieden, dars de merre meneghe over en droghe, dat saude men doen bi ghesuornen ede. Ende dit vorseide lant ne salmen niet vorder meten tende dike wart danc IIII vote in den dicdilf. Ende alle erde ende alle saden die ter dikinghen betamen, die mach men nemen buten der dikinghen also alst scepenen redene dinct die ter dikinghen behoren. Dat gers buten dike ghemene wede tote dir stont dat ment binnen diket; van elker name die sal staen in den ersbrief van desen vorseiden lande, so salmen ghelden van der name te

[p. 63]

cope te wissele ende ter verstervenessen IIII d. si ende hare ofcomende, ende numer. Ende war dat sake dat dit vorseide lant ute brake, des Got verden moete! sone souden de censers van den lande ne ghenen cens ghelden tote dir stont dat het in ware ghedaen ende si vrome namen van dien nasten ouste. Ware dat sake dat de here van den lande wilde weder diken dat lant, so ware men schuldech III sondaghe te ghebiedene in de prochie dar dat lant leghet, al de ghene dire erfactech of sin dat si quamen diken har lant. Ende ware dat sake datter cost an ware gheleit bi der weet van den lande ombe dat lant te bedikene, dat mosten ghelden de ervers van den vorseiden lande, ghemet ghemeth ghelike. Ende ware dat sake dat dese III sondaghe leden ende de erste dach dar naer, ende dese vorseide liede of man van haren halven niet ne quamen ter dikinghen van den lande te done alse vele alse weet wisede van den lande, so mochtere de here van den lande sinen wille mede doen. Van desen vorseiden lande dar si of ghelden III s. jars van den ghemete, so es hem de here van den lande schuldech warscepe te done na de weet van den lande. Elc man nemach nemer delven in sin lant darinc ende sel, sin lant ne moet wert bliven den here sinen cens te gheldene ende sinen cost van aller dikinghen ende dit bi scepenen. Ende alle andre saken die in desen brief niet ne sien bescreven, van more ende van andren saken die moet men verclaren bi den baillu van Gent, broder Willemme Marinen⁽¹⁾, her Woutren den Groten ende Jhanne van Leffinghe, sonder van der keure van den lande, des blive si up mire wrowen dat so hem also sulke keure gheve alst hare nuttelec es ende den lande. Ende van desen vorseiden lande ne sulsi enghenen cens gheven tes an dir stont wrows dat sis inen chartre hebben ende mins heren tsgraven. Dese vorewarden waren bescreven dies wenesdaghes na sainte Mathis dach, M. CC.LIX.

Origineel op perkament. De eenige zegel, die aen dit stuk, aen dubbelen steert van perkament heeft gehangen, is verdwenen.

(1) De tweede en derde letter van dit woord zijn gedeeltelyk verdwenen, daerdoor wordt de lezing eenigs zins twyfelachtig.

[p. 64]

II. 1296.

Wi scepenen van Leuwe Sente Peters maken cont al den ghenen die dese letteren selen sien ochte horen, Dat joncfrouwe Mie Willems suegherinne van Kallenberghe heft ghegheven na har lijf ter kisten in den Wijngart .ij. s. jaerlics lovenscer penninghe alsulker munten alse ghinghe ende gheve si in Brabant, erffeliker ende embermer tedurne, ende tegheldene telken kerssavonde. Vort heft sie ghegheven na har lijf, den pape in den Wijngart .v. s. jaerlics alsulker munten alse vorghesproken es; ende tegheldene telken kerssavonde, vire jaerghetiden mede tedone die sie hem ghenoemt hevet. Vort heft sie met monbore alse recht was, opghedreghen den meier in de hant .v. virdendeel lans in al den gheleghe dat se ligghen te Kallenberghe ane tgat, ende .iij. virdendeel in al dengheleghe dat se ligghen bi Willems viver van Kallenberghe, bi sire maninghe ende bi wijsdome der scepenen, ende alsoe met vorwarden dat hi dat guet soude houden in de hand ter gherre behoef dien de ghechte ghegheven es, ende alse soe ware dat sake dat deghene die dit guet hilde na joncfrouwen Miën lijf, die .vij. s. jaerlics nine goude den ghenen diense vor ghegheven sin, dan mochten si hor hant slaen ane dat vorghenoemde guet, ende vromen ende ontvromen, ende houden tote dijsmale dat si hadden vergouden har .vij. s. ende al hare verlettenesse ende al hare scade die hen dar af es comen. Ende ombe dat dit waer was ende het vast ende ghestede bliven sal, dar ombe hebbe wi scepenen van Leuwe vorghenoemt dese letteren ghezeghelt met onzen zeghele. Dese letteren ghegheven in den iaren ons Heren .M̊.CC̊.LXX̊XX.V̊I. Vrindaech vor groet Vastelavont.

Origineel op perkament. De zegel is verdwenen.